بدیع زمانه

استاد بدیع الزمان فروزانفر از چهره های شاخص تاریخ ادبیات ایران در 28 ربیع الثانی 1322 ق در بشرویه طبس، در خانواده ای فرهنگی به دنیا آمد. مقدمات علوم را در نزد ملامحمدحسن، فرا گرفت و در سال 1338 راهی مشهد مقدس گردید و در آنجا در محضر ادیبانی همچون ادیب نیشابوری ، میرزاحسن سبزواری و حاج مرتضی آشتیانی و حاج شیخ مهدی خالصی ، تلمذ نمود و پس از فراغت از تحصیل در سال 1342 به تهران آمد و در نزدمیرزا طاهر تنكابنی شرح اشارات و شفا و كلیات قانون را فراگرفت و فقه و اصول را در محضر آقاحسین نجم آبادی آموخت و كم كم با ظهور درخشان نبوع و استعدادش، همه فضلاو حكیمان زمان او را ستودندو به «بدیع زمانه» شهره گشت و به بدیع الزمان ملقب گردید. كلاس درس استاد فروزانفر به تعبیر استاد عبدالحسین زرین كوب ؛ «تنها تعلیم نبود، هم تهذیب بود و هم در عین حال، تفریح. بدین ترتیب، توفیق او در كار معلمی در بین استادان ادب عصر ما به كلی بی سابقه بود.» این استاد فرزانه در كنار شغل مقدس معلمی به تحقیق و پژوهش نیز علاقه ای وافر داشت و تحقیقات وی با پژوهش های انجام یافته مشابه در همان زمینه، تفاوت اساسی و عمده داشته است. تصحیح متون نیز یكی دیگر از كارهای مهم اوست كه در دوره معاصر بی نظیر است و اگر نامی از مولوی بر سر زبان هاست، مرهون زحمات بی دریغ استاد فروزانفر است. وی در عرفان بسیار به احوال مولوی نزدیك بود و با شوریدگی در مثنوی غرق می شد و نكات پیچیده را بازگشایی می كرد. استاد در یادداشت های خود می نویسد: برای اولین بار كه با غزلیات مولوی آشنا شدم مرا به مطالعه دیوان شمس تشویق كرد.

استاد سال ها با تلاش شبانه روزی، نسخ مختلف دیوان شمس را از اطراف و اكناف گردآوری كرد و سرانجام با تحمل سختی ها و مشقت ها و مرارت های فراوان، دیوان شمس را به زیور طبع آراست.

از آثار به جا مانده از بدیع الزمان فروزانفر می توان به شرح مثنوی معنوی، دیوان شمس و فیه مافیه اشاره كرد. آثار بسیاری نیز از این استاد فرزانه به چاپ رسیده است.

استاد عبدالحسین زرین كوب در كتاب زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی بدیع الزمان فروزانفر طی مطلبی تحت عنوان «تجدید عهدی با خاطره استاد» چنین نگاشته است: «از وقتی فروزانفر در بین ما نیست، روح تحقیق و معنویت در بین ما غریب شده است. اینجا دیگر از كه می توان توقع بحث های دقیق عرفانی داشت و با كه می توان از معنویات ادب فارسی صحبت كرد؟»

دكتر سیمین دانشور همسر مرحوم جلال آل احمد نیز در همین كتاب از استاد فروزانفر یاد می كند و در مطلبی تحت عنوان «دریغاگوی استاد بدیع الزمان فروزانفر» چنین می نگارد: «تمام رساله هایم از دوره لیسانس تا فوق لیسانس و دكتری را با او گرفته بودم، و به همین سبب، پایم به خانه شان باز شده بود و به خانمش (همشیره گل گلاب) و دخترانش مهر بسیاری می ورزیدم. سه دختر داشتند، بچه دومشان شیرین به بیماری صعب العلاجی مبتلاو به جهان كودكان آسمانی پر كشید. تمام دروس زبان وادبیات فارسی در دانشگاه با نظر استاد فروزانفر و با مشورت با او انجام می گرفت. یك درس فارسی عمومی برای همه دانشجویان دانشكده ها گذاشته بودند.

در شورای دانشكده، همه استادان از پذیرفتن تدریس در آن كلاس ابا كردند و استاد فروزانفر، گفت: می دهیمش به دانشور، خواهید دید كه اداره اش می كند.»

دكتر سیمین دانشور در انتها چنین می نویسد: «كمی بعد از مرگ جلال، استاد هم درگذشت و برای من دو نعش بر دوش داشتن بسیار ناگوار بود.»

تعدادی از تالیفات استاد فروزانفر به شرح ذیل است:

صرف و نحو عربی- شعر و شاعری- منتخبات شاهنامه- سخن و سخنوران- آیات منتخبه از كلام الله مجید- رساله در تحقیق احوال و زندگانی مولانا- واژه های نو فرهنگستان- دستور زبان فارسی زنده بیدار- شرح احوال و آثار تحلیل شده شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، ترجمه كامل قرآن مجید و ....

استاد در روز 16 اردیبهشت 1349 بر اثر سكته قلبی در بیمارستان مهر تهران با زندگی وداع كرد، آرامگاه او در آستانه حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام) جنب مقبره علایی است. روحش شاد

روزنامه رسالت

بخش ادبیات تبیان