کدام نوشیدنی بهتر است؟
آب یا دوغ یا ماءالشعیر یا نوشابه ی گازدار؟
نوشیدن مایعات با غذا یكی از عادت‌های رایج مردم دنیاست. مردم هر شهر و كشوری، بنا به عادات و عرف و آیینی که دارند، به نوشیدنی یا نوشیدنی‌های خاصی علاقه بیشتری نشان می‌دهند.
در كشور ما هم نوشیدنی‌هایی مثل آب و دوغ از دیر باز رایج بوده و در دهه‌های اخیر نوشابه‌های گازدار و ماءالشعیر نیز به جمع‌شان افزوده شده‌اند. البته خیلی‌ها بدون توجه به ارزش غذایی و صرفا به دلیل علاقه‌ای كه به برخی نوشیدنی‌ها دارند از آنها استفاده می‌كنند، در حالی كه با دانستن ویژگی‌های تغذیه‌ای این نوشیدنی‌ها می‌توانند انتخاب بهتری داشته باشند. در این گزارش قصد داریم درباره چهار نوشیدنی اصلی كه ایرانی‌ها همراه غذا میل می‌كنند(آب، دوغ، نوشابه‌ها و ماءالشعیر) صحبت كنیم.
آب
آب هنوز هم یكی از گواراترین نوشیدنی‌های دنیا محسوب می‌شود و به عقیده بسیاری از افراد، تنها آب است كه می‌تواند در اوج تشنگی، عطش را فرو بنشاند.
دكتر سید علی كشاورز، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و مدیر گروه تغذیه و بیوشیمی دانشگاه علوم پزشكی تهران، آب سالم و گوارا را «بهترین نوشیدنی» می‌داند. البته او اذعان می‌كند که: «در بعضی از شهرهای بزرگ و صنعتی، آلوده شدن آب آشامیدنی با فاضلاب باعث مخلوط شدن مقادیری نیترات با آب شهری شده و اگرچه به گفته مقامات سازمان آب، این نیترات هنوز به حد غیرمجاز نرسیده، اما باید اقدامات احتیاطی را انجام داد و قبل از نوشیدن آب هر شهر و منطقه از سالم بودن آن مطمئن شد.» وی در ادامه می‌افزاید: «در شرایطی كه آب آشامیدنی سالم نباشد، بهترین گزینه استفاده از آب معدنی است، البته آب معدنی مطمئنی كه توسط شركت‌های معتبر بسته‌بندی شده باشد.» پس هنوز هم آب رتبه اول را در بین نوشیدنی‌ها به خود اختصاص داده است، اما به گفته دكتر كشاورز، چون ذائقه بشر تنوع‌طلب بوده و دوست دارد مایعاتی با طعم‌های مختلف بنوشد، تولید نوشیدنی‌هایی متنوع رونق گرفته است.
دوغ
دوغ یكی دیگر از نوشیدنی‌های سنتی ما ایرانی‌هاست كه بعد از آب، سالم‌ترین محسوب می‌شود. دكتر كشاورز می‌گوید: «چون دوغ از ماست تهیه شده، اگرچه رقیق‌تر است، اما از نظر ارزش تغذیه‌ای با ماست فرقی ندارد. این نوشیدنی، علاوه بر تامین مقداری از آب مورد نیاز بدن، مقداری كلسیم، پروتئین، ویتامین‌های گروه B مثل B2 و همچنین ویتامین D را به بدن می‌رساند.» او البته بر مصرف دوغ سالم تاكید می‌كند و توضیح می‌دهد كه مقصود از دوغ سالم، دوغی است كه نمك به آن اضافه نشده باشد. دوغ‌های تجاری و صنعتی معمولا دارای نمك هستند و این نمك برای كسانی كه دچار فشار خون بالا یا نارسایی كلیوی یا نارسایی قلبی هستند، مضر است. اگرچه به تازگی صحبت از حذف نمك از دوغ‌های تجاری به میان آمده، ولی همچنان بهتر است افراد مسن به جای دوغ‌های تجاری از دوغ‌های خانگی استفاده كنند.
به دوغ‌های صنعتی و تجاری علاوه بر نمك، اسانس نعنا هم اضافه می‌كنند، چون نعنا خاصیت ضد نفخ دارد، در حالی كه دوغ نفاخ است. به علاوه این اسانس به خوش‌طعم‌تر شدن دوغ نیز كمك می‌كند. اگرچه بهتر است به جای اسانس از عصاره خود نعنا استفاده شود.
دكتر كشاورز مصرف دوغ را به عنوان یك نوشیدنی مفید و بی‌ضرر به همه گروه‌های سنی حتی كودكان یك سال به بالا توصیه می‌كند.
ماءالشعیر
نوشیدنی نسبتا جدیدی كه چند سالی است به سبد غذایی خانواده‌های ایرانی اضافه شده و در همین مدت كوتاه هم طرفدارانی پیدا كرده، ماءالشعیر است.
ماءالشعیر اوایل ورودش به بازار ایران چندان با ذائقه مردم سازگار نبود، اما تبلیغاتی كه درباره تاثیرات مفید این نوشیدنی از جمله زیاد كردن شیر مادران و كمك به دفع سنگ كلیه در بیماران كلیوی انجام گرفت، باعث رواج مصرف آن شد. البته این روزها طعم‌های مختلف ماءالشعیر توسط شركت‌های تجاری متعدد به بازار آمده كه ذائقه‌های سخت‌گیر و مشكل‌پسند را هم راضی كرده است. اما درباره ارزش غذایی این نوشیدنی باید بیشتر بدانیم.
دكتر كشاورز معتقد است كه: «ماءالشعیر را از نظر ارزش تغذیه‌ای نمی‌توان با دوغ مقایسه كرد، اما از آنجا كه این نوشیدنی، از تخمیر جو به دست می‌آید مملو از ویتامین‌های گروه B است.» به گفته وی، این نوشیدنی به مقدار كم، مفید است، چون افزودنی‌های مضرش به اندازه نوشابه‌های گازدار نیست، اما مصرف زیاده از حدش، به خاطر میزان قابل توجه انرژی، چاق‌كننده است. این متخصص تغذیه به خانواده‌ها توصیه می‌كند كه در مصرف ماءالشعیر حد اعتدال را رعایت كنند، به خصوص در مورد بچه‌ها، چون ممكن است به خاطر استفاده بی‌رویه از این نوشیدنی، دچار اضافه وزن و چاقی شوند. همچنین این متخصص به افرادی كه مبتلا به بیماری نقرس هستند و اسیداوریك خون‌شان بالاست، هشدار می‌دهد كه در مصرف ماءالشعیر افراط نكنند، چون می‌تواند موجب تشدید مشكل‌شان شود.
نوشابه‌های گازدار
و اما آخرین گروه از نوشیدنی‌های پرطرفدار، نوشابه‌های گازدار هستند. این نوشیدنی‌ها را معمولا هیچ متخصص تغذیه‌ای توصیه نمی‌كند. دكتر كشاورز می‌گوید: «علت مضر بودن این نوشابه‌ها گازدار بودن‌شان نیست، بلكه اسیدفسفریكی است كه به آنها اضافه می‌كنند.
در هنگام تولید، به منظور جلوگیری از فساد این نوشابه‌ها به آنها موادنگه‌دارنده‌ای مثل اسیدفسفریك، اسیدبنزوئیك و بنزوات سدیم اضافه می‌كنند. این افزودنی‌ها در مقدار كم‌ضرری ندارند، اما اگر مصرف‌شان ادامه یابد، نگران‌كننده خواهند شد. به هر حال، این‌ها مواد شیمیایی‌ای هستند (به خصوص اسیدفسفریك) كه مانع جذب كلسیم، آهن و روی می‌شود.»
دكتر كشاورز به دو دسته از افراد درباره مصرف نوشابه‌های گازدار هشدار جدی می‌دهد: یكی كودكان، به این دلیل كه نوشابه باعث اختلال در جذب مواد مغذی و در نتیجه كندی رشدشان می‌شود و دوم خانم‌ها. این متخصص اضافه می‌كند: «خانمی كه روزی یك لیوان نوشابه می‌نوشد، خطر پوكی استخوان در وی بعد از 35 سالگی سه برابر می‌شود.»
جالب است بدانید، ایرانی‌ها سرانه مصرف لبنیات‌شان بسیار پایین است و80 درصد بانوان ما به طور معمول بعد از سی سالگی دچار مشكلات استخوانی مثل دردهای آرتروز و پوكی استخوان می‌شوند. از این رو، دكتر كشاورز به همه گروه‌های سنی سالم یا بیمار توصیه می‌كند كه از مصرف نوشابه‌های گازدار اجتناب كنند.
خلاصه اینکه:
آب: گواراترین،
دوغ : پرپروتئین‌ترین،
ماءالشعیر: پرویتامین‌ترین و
نوشابه‌ی گازدار: زیان‌بار‌ترین نوشیدنی ها است.
سارا هاشمی نیک
هفته نامه سلامت
*مطالب مرتبط:
چرا باید هشت لیوان آب در طول روز...
از نوشابه گازدار تا آبمیوه غنی شده
نوشابه‌های گازدار، یكی از مهم‌ترین...
نوشابه استخوان را نابود می‌كند
چه نوشیدنی هایی مناسب و قابل توصیه هستند؟
اثر نوشیدنی شیرین در چاقی کودک
بخش تغذیه و سلامت تبیان
