تجلی آیات و روایات در اشعار سعدی

6 تلمیخ دینی در شعر سعدی

این ابیات، به آیات 47ـ 46 از سوره هود اشاره دارد كه در آن ماجرای كنعان،فرزند كافر حضرت نوح(ع) مطرح شده است،وقتی پدرش به او گفت:«با ما در كشتی نشین و با كافران مباش».

كنعان گفت:به سر كوه می‌روم و بدین سان آب به من نمی‌رسد.ولی آب آمد و او را غرق كرد و نوح گفت:«خدایا ،این پسر من است و تو وعده فرموده بودی كه دودمان مرا هلاك نكنی!» خدای تعالی فرمود:«ای نوح، این پسر از دودمان تو نیست؛چرا كه او كارهای ناشایست انجام داد».همچنین،به آیه 74 از سوره انعام اشاره می‌كند،آنجا كه ابراهیم به«آزر» می‌گوید:آیا بتان را خدا می‌گیری؟ ولی پدر پس از بحثی طولانی،به پسر می‌گوید:اگراز بدگویی از بتان معبود من دست برنداری،ترا سنگسار كنم.

كه اشاره است به آیات زیادی از جمله «صنع الله الّذی اتقن كلّ شیء…؛قدرت الهی را [بنگرید] كه هر چه را محكم و استوار پدید آورد».(سوره نمل،آیه 88)

پروردگار،ترجمه «ربّ»، از صفات الهی می‌باشد و بیش از 697 بار در قرآن مجید آمده است.«حی» نیز،از صفات خداوند،به معنی «زنده» كه نوزده بار در قرآن مجید آمده و «توانا» ترجمه «قادر و قدیر» می‌باشد كه هر دو از صفات الهی هستند،اولی(10) بار و دومی (39) بار در قرآن مجید یاد شده است. بخشندگی ترجمه «عفو»،بنده نوازی ترجمه «رحمت»،بی‌نیاز ترجمه «غنی»،نهان به معنی «باطن» و پیدا ترجمه «ظاهر» است كه همگی،در قرآن از صفات خدا هستند.«هو الاول و الآخر و الظّاهر و الباطن…».(سوره حدید،ایه 3)

«مرا شكیب نمی‌باشد ای مسلمانان                 ز روی خوب «لكم دینكم ولی دین»

كه برگرفته از آیه 6،سوره كافرون(109) است كه می فرماید:«[بگو: ای كافران] دین شما برای خودتان و دین من هم برای خود من».معمولاً،در اصطلاح شاعران و عموم مردم،«دین» به معنی «آیین» و «راه و رسم عبادت» به كار می‌رود، ولی مفسران زیادی «دین» را،در این آیه به معنی «عقوبت» گرفته‌اند.

بیت‌های فوق برگرفته از آیات زیر است:

«لا اله الا هو یحی و یمیت فآمنوا بالله و رسوله…؛معبودی جز او نیست، زنده می‌كند و می‌میراند. پس،به خدا و فرستاده او ایمان آورید ».(سوره اعراف،ایه 158)

«خلق السّموات و الارض بالحق تعالی عمّا یشركون؛آسمان‌ها و زمین را به حق آفریده است، او والاتر از آن است كه چیزی را شریك او سازند».(سوره نحل،ایه 3)

و آیه‌های «سبحانه و تعالی عما یصفون؛خداوند منزه از آنچه كه او را بدان وصف می‌كنند، می‌باشد».(سوره انعام، ایه 100) «فسبحان الله رب العرش عمّا یصفون؛پس خدا،فرمانروای جهان هستی، از آنچه او را به ناروا وصف می‌كنند [و برای او شریك می‌پندارند] پاك و منزه است».(سوره انبیاء، ایه 22)

بیت‌های فوق اشاره‌ای به 5 ایه از قسمت‌های گوناگون قرآن مجید در رابطه با معجزه موسی(ع) دارد.از جمله :«و نزع یده فإذا هی بیضاء للنّاظرین؛و [حضرت موسی(ع)] دستش را [از گریبان] بیرون كشید پس،ناگهان،آن برای بینندگان سفید و نورانی گردید».(سوره اعراف،ایه 108) و نیز داستان ساحری سامری و گوساله ساختن او در غیبت موسی(ع) كه سه بار در قرآن مجید (سوره طه،ایات 85 و 87 و 95) ذكر آن آمده است.

كه اشاره به سخن معروف حضرت امیرالمؤمنین،علی(ع) دارد:«لاتجتمع ولیمة و عزیمة؛ولیمه خوردن و داوری درست كردن،با هم جمع نمی‌شوند».

علی قلی زاده اندی

تهیه و تنظیم : بخش ادبیات تبیان