"دا" ؛ آغازی دوباره بر ادبیات جنگ

نویسندگان و منتقدان حاضر در نشست "تصویر واقعی یک حماسه: تقدیر از مولفان و پدیدآورندگان کتاب دا" بر لزوم تاسیس جایزه‌ای فرهنگی به همین نام در کشور تاکید کردند.

به گزارش خبرگزاری مهر، در ابتدای این نشست پرویز اسماعیلی مدیرعامل خبرگزاری مهر در سخنانی کتاب "دا" را دارای جذابیت هایی گیرا و شیوا خواند و گفت: روایت یک حماسه به بزرگی دفاع مقدس امانت و مسئولیت بسیار بزرگی است و مدعیان و افراد زیادی هستند که می‌خواهند چنین حماسه‌هایی بنویسند و یا تصویر کنند و متاسفانه گاهی روایت‌های جعلی از این دلاوری‌ها هم ساخته می‌شود.

وی با ابراز تاسف از نوعی پسرفت در برخی عرصه‌های فرهنگی، افزود: متاسفانه از جهت خلق چنین حماسه‌هایی، در عرصه‌هایی از فرهنگ و هنر به ویژه سینما با نوعی پسرفت بسیار شدید مواجهیم در حالیکه دفاع مقدس سرشار از معنویت ، وفاداری ، سرزندگی و شادابی برای رسیدن به هدفی بزرگ بوده است.

ظهور "دا" روحی تازه در عرصه ادبیات کشور دمید

اسماعیلی اضافه کرد: ظهور کتابی مانند "دا" روحی تازه در عرصه ادبیات کشور دمید که کسی آن را باور نمی‌کرد. آوردن چکیده‌ای از خاطرات یک زن از مقطعی از دفاع مقدس طی 1000 ساعت روایت آن، کار کمی نیست. "دا" اثری خلاقانه و مولد است از این نظر که می‌تواند بقیه اصحاب فرهنگ و هنر را برای خلق آثاری در این باره تشویق و ترغیب کند. کما اینکه این اثر مانند خود دفاع مقدس توانست سلیقه های مختلف فرهنگی و سیاسی را به نقطه اجماع و تحسین برساند به گونه ای که چهره های مختلفی برای تولید نسخه های سینمایی و تلویزیونی از این متن ارزنده اعلام آمادگی کرده اند.

مدیرعامل خبرگزاری مهر با اشاره به نظرسنجی اخیر این رسانه درباره بهترین کتاب سال 87 از نگاه نویسندگان و منتقدان، گفت: در این نظرسنجی کتاب "دا" موفق شد عنوان برترین کتاب سال را از آن خود کند. این نشان داد که کتاب می‌تواند اثری فرامرزی شود و "دا" دارای نگاهی اجتماعی درباره پیوند زن و دفاع مقدس است. وی ابراز امیدواری کرد به خاطر نگاه انسانی و اجتماعی نهفته در این اثر شاهد ترجمه اش به زبانهای مرجع دیگر هم باشیم.

وی همچنین پیشنهاد سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی را مبنی بر راه‌اندازی جایزه‌ای به نام "دا" مناسب و عملی ارزیابی کرد و گفت: خبرگزاری مهر در این زمینه آماده هر گونه همکاری است.

سلوک مطالعه را از رهبر معظم انقلاب بیاموزیم

در ادامه سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس با بیان اینکه پس از مطالعه "دا"، نسخه‌هایی از آن را برای مطالعه 290 نماینده مجلس به آنها هدیه کرده ‌است، پائین بودن میزان مطالعه در میان مسئولان مملکتی را یک معضل عنوان کرد و گفت: باید سلوک مطالعه را از رهبر معظم انقلاب آموخت که همچنان کتاب‌های قطور و رمان‌های طولانی را می‌خوانند و شنیده‌ام این کتاب - دا - را نیز خوانده‌اند و از راویان و مولفان و پدیدآورندگان ان هم تجلیل کرده‌اند.

وی این کتاب را "زیبا، موثر و ماندگار" توصیف کرد و افزود: هم موضوع این کتاب (دفاع مقدس آن هم در خرمشهر) و هم زاویه پرداختن به آن (از نگاه یک زن) بسیار جذاب است. "دا" با رمان‌های دیگر فروق می‌کند این یک رمان حقیقی است و از نظر تاثیرگذاری روحی هم درجه بلایی دارد؛ من در ساعات مختلف که کتاب "دا" را می‌خواندم مخصوصاً در فصول مربوط به روابط عاطفی راوی با برادرش، خیلی جاها اشک ریختم.

جایزه فرهنگی "دا" راه‌اندازی شود

این نماینده مجلس با اشاره به پیشنهادهایش برای مطرح کردن این کتاب گفت: نه تنها روایت‌های این کتاب بلکه این حماسه باید در جامعه ماندگار شود؛ ما می‌توانیم یک جایزه فرهنگی به همین نام - دا - تعریف کنیم و این می‌تواند در حوزه ادبیات دفاع مقدس عملی شود و هر ساله جشنواره‌ای برای انتخاب کتاب برتر در این حوزه برگزار شود. همچنین بسیار مناسب است که کتاب را در مدارس و دانشگاه‌ها بیشتر معرفی کنیم و به مناسبت‌‌های مختلف مانند مسابقات فرهنگی، آن را به دانش‌آموزان و دانشجویان اهدا کنیم.

در دفاع مقدس مرزی وجود ندارد

در این نشست مرتضی سرهنگی نویسنده نیز با اشاره به روایت‌های مختلف درون کتاب "دا"، روایت انسانی دفاع مقدس را از جمله ویژگی‌های این کتاب برشمرد و گفت: درست است که خیلی جنگ‌ها به خاطر مرزها اتفاق می‌افتد اما ادبیات جنگ یک ادبیات بی مرز است؛ خیلی‌ها می‌خواهند بدانند که افراد درگیر جنگ چه کار کرده‌اند؟ ما در "دا" پاسخ این سوال را می‌بینیم؛ در دفاع مقدس کسی زن نیست، کسی مرد نیست، کسی پیر نیست، کسی جوان نیست و اصلاً دیگر مرزی وجود ندارد.

وی با اشاره به احتمال اقتباس سینمایی از این اثر افزود: سینمایی رو به اقتباس می‌آورد که سینمای بالغی باشد و تقریباً بیش از 90 درصد فیلم‌هایی که جایزه اسکار گرفته‌اند، اقتباسی بوده‌اند. روزی هم می‌رسد که سینمای ما به این بلوغ برسد که تفاوت بین تبلیغ و تعقل را بفهمد. سینمای ما چه بخواهد چه نخواهد برای نشان دادن چهره حقیقی جنگ راهی جز اقتباس ندارد.

"دا" نقطه آغازی برای باز شدن چرخ ادبیات جنگ است

این نویسنده دفاع مقدس اضافه کرد: دستور زبان جنگ یک دستور زبان تبلیغی است و باید هم روحیه مردم را برای دفاع تقویت کرد اما دستور زبان بعد از جنگ، تعقلی است و امروز در کتاب "دا" اصلاً از جنگ خبری نیست. "دا" نقطه آغازی برای باز شدن چرخ ادبیات جنگ است. در این کتاب کسی سرش را خم نمی‌کند و ما این را دوست داریم.

سیده زهرا حسینی راوی کتاب "دا"

همچنین در این نشست ابراهیم خدایار عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز در سخنانی با اشاره به شکست‌‌های مختلف ایران در جنگ با روس در دو دهه آغازین قرن نوزدهم گفت: هوشیاری تاریخی پس از 96 سال با پیروزی انقلاب مشروطیت وارد مرحله تاریخی جدیدی شد، اما پس از اندک زمانی با فروکش کردن هیجان انقلاب و بعدتر با بر افتادن سلسله قاجار و سپس برآمدن و فرود افتادن سلسله پهلوی، تقریبا اگر چه به کلی فراموش نشد، اما هرگز به هیجان اولیه دست پیدا نکرد.

واقعیات دفاع مقدس پس از گذشت دو دهه، آنگونه که باید به مخاطبانی که آن روزها را درک نکرده‌اند، ارائه نشده است

وی افزود: آگاهی تاریخی که پس از این ‌شکست‌ها در جهت حرکت به سوی  قدرت دیرینه در معادلات و مناسبات جدید جهانی بسته شد، با پیروزی در جنگ هشت ساله ایران و عراق که نه، ایران و قدرت‌های بزرگ دنیا، به مرحله‌ای از بیداری رسید که توانست سمندروار از کوهی از آتش کینه دشمنان، تندرست و نیرومند بیرون بیاید و برای حرکت به قله‌های آن حرکت جدیدی را آغاز نهد.

خدایار درباره کتاب "دا" اضافه کرد: هم حسی حساس‌ترین مخاطب با راوی "دا" در تمام  لحظات بیان خاطرات اگر امر محالی نباشد، کار بسیار دشواری است با همه این احوال، به نظر راوی  توانسته است در اغلب موارد کتاب، آن حس غریب، حقیقی و زلال خود را از طریق کلمات به صفحه کاغذ منتقل کند. احساس می‌کنم واقعیات دوران دفاع مقدس پس از گذشت دو دهه از آن، هنوز آن گونه که بایسته آن است، در قالب های هنری به مخاطبانی که آن روزها را درک نکرده اند، ارائه نشده است.

حق زنان در دفاع مقدس کمرنگ و نادیده گرفته شد

در ادامه این نشست سیده زهرا حسینی - راوی خاطرات کتاب دا - با اشاره به روند شکل گیری این کتاب گفت: وقتی اقدام با بازگویی خاطرات این کتاب کردم، تنها نیت‌ام رضای خدای بود و از خدا خواستم آنچه را که رضای خودش است، بر زبان من جاری کند تا بتواند بر جوانان ما تاثیرگذار باشد.

وی با انتقاد از کمرنگ جلوه دادن نقش زنان در دفاع مقدس، افزود: حق زنان در دفاع مقدس کمرنگ و نادیده گرفته شد و اگر همین زن‌ها مقاومت نمی‌کردند، قطعاً در جنگ شکست می‌خوردیم حال آنکه در برخی جنگ‌های دیگر، زن‌ها نه تنها مقاومت نکردند که افتضاح‌ها هم به بار آوردند.

راوی "دا" با اشاره به تمایل شهید آوینی برای ساخت فیلمی مستند از خاطرات وی، گفت: آن موقع با این کار مخالفت کردم اما اگر الان این خاطرات را نمی‌نوشتم و سکوت می‌کردم، به تمام آرمانهایی که به آنها معتقد بودم، خیانت کرده بودم.

سیده اعظم حسینی نویسنده کتاب "دا" نیز دیگر سخنران این مراسم بود که در سخنانی گفت: شکل‌گیری این کتاب با حجمی که دارد شاید به تعداد صفحات کتاب حاشیه داشته باشد.

وی در ادامه با اشاره به مشکلات تدوین این کتاب افزود قبل از ورود به دفتر ادبیات مقاومت حوزه هنری از خوانندگان جدی این دفتر بودم از سال 68 که این دفتر کار خود را به صورت رسمی شروع کرد تا سال 82 هیچ کتابی از مجموعه این دفتر نبود که نخواندم و همین مطالعه گسترده به من در تدوین کتاب "دا" کمک زیادی کرد.

محمد حمزه زاده مدیر انتشاره سوره مهر نیز در ادامه این نشست گفت: تاریخ ادبیات ما مشحون از گزارش شکستها و مسائلی است که بر سر ملت ما ‌آمده است اما این کتاب به بیان حماسه ایثار و مقاومت می‌پردازد و از این نظر موجب فخر جامعه انتشاراتی ماست.

وی افزود: این کتاب روایت مقاومت نامنظم و پارتیزانی ملتی است که بدون هیچ امکانات و سازکاری در مقابل دشمنان ایستادگی کردند و انتشار این کتاب هم نوعی مقاومت و جهاد در برابر تهاجم و به تعبیر مقام معظم رهبری شبیخون فرهنگی دشمنان است که رسانه های مختلفی در دست دارند.

انتقاد از شبکه توزیع کتاب "دا"

حمزه زاده در ادامه با انتقاد از شبکه توزیع کتاب در کشور تصریح کرد: کتابی مثل "دا" را که شمارگان صدهزار نسخه‌ای دارد و در همین حدود فقط سفارشات داریم  از طریق کدام شبکه فروشگاهی به دست مردم برسانیم. وظیفه توزیع کتاب به عهده انتشاراتی‌ها نیست باید شبکه‌ای وجود داشته باشد که بتوان این کتاب را در اختیار مردم قرار دهد.

وی اظهار داشت: در حوزه هنری کتابهای زیادی داریم که اگر شبکه فروشگاهی مناسبی نداشته باشیم نمی‌توانیم آنها در اختیار مخاطبان قرار دهیم. بنابراین ما امروز باید هزاران کتابفروشی حرفه‌ای داشته باشیم .

حمزه‌زاده همچنین با انتقاد از بی توجهی جامعه دانشگاهی نسبت به ادبیات انقلاب اسلامی اذعان کرد: اساتید دانشگاه با ادبیات انقلاب آشنا نیستند و باید با توجه به علاقه مردم به این نوع ادبیات، فطرت و حقیقت نابی که ادبیات انقلاب دارد بدان توجه ویژهای داشته باشند.

وی در پایان با بیان اینکه در آینده  گزیده‌ای از کتاب "دا" را منتشر خواهد شد گفت: بر اساس یک نظر سنجی از چند دبیرستان و دانشگاه تصمیم داریم گزیده‌ای از کتاب "دا" را منتشر کنیم و احتمالا همین گزیده نیز به زبان انگلیسی ترجمه خواهد شد.