کدو حلوایی، کدویی پُر خاصیت

از دوران مدرسه آموخته‌ایم، كدوها در میان صیفی‌جات جای دارند. آنها به دو دسته كدوهای تابستانی و زمستانی تقسیم می‌شوند.

نوع تابستانی آن، همان "كدو سبز" است كه پوست صاف و نرمی ‌دارد و اغلب ایرانی‌ها از آن خورش تهیه كرده و یا در كنار مرغ آن را میل می‌كنند و البته كوكوی خوشمزه‌اش را برای شام می‌پزند. به علاوه، هنگام كاهش وزن و کاهش قند خون، به عضو ثابت برنامه غذایی ما تبدیل می‌شود.

اما منظور از نوع زمستانی، "كدو تنبل" یا "کدو حلوایی" است. به نظر می‌رسد به دلیل جثه بزرگش، به آن لقب تنبل داده‌اند و به دلیل تهیه دسرهای شیرین با آن در فصل زمستان، به كدو حلوایی معروف است. ما نیز می‌خواهیم درباره ارزش غذایی مورد آخر برایتان بگوییم.

انواع کدو حلوایی

كدو تنبل‌های كشور ما دو نوع‌اند: نوع اول كاملاً گرد هستند و نوع دوم، سر باریك و انتهای پهنی دارند و شكل‌شان نامتقارن است. شاید باور نكنید كه نوع دوم از نظر داشتن میزان بتاكاروتن (پیش ساز ویتامین A) ارجحیت دارد، به طوری كه تحقیقات نشان داده است بتاكاروتن موجود در نوع دوم چهار برابر بیشتر است. علاوه بر این، كدو حلوایی نوع دوم، پتاسیم بالایی دارد و خوردن آن برای كسانی كه از فشار خون بالا رنج می‌برند، مفید است. ویتامین C کدو حلوایی نیز در مقایسه با سایر كدوها بیشتر است، البته با پختن آن در حرارت‌ بالا و حتی سرخ كردن، دیگر اثری از این ویتامین باقی نخواهد ماند، مگر اینكه آن را در ظرفی در بسته بخارپز كنید كه در این صورت میزان از بین رفتن این ویتامین کم خواهد شد.

سرشار از آنتی‌اکسیدان

مصرف روزانه تمامی سبزی‌های سبز و زرد مثل هویج و كدو حلوایی ، به همه گروه‌های سنی توصیه می‌شود، زیرا بررسی‌ها نشان داده‌اند، مصرف مرتب این سبزی ها، احتمال ابتلا به سرطان پروستات را در افراد بالای 60 سال به میزان قابل‌ملاحظه‌ای كاهش می‌دهد و این موضوع به خاطر وجود كاروتنویید‌های فراوانی (مثل بتاروتن) است كه در این سبزی ها وجود دارد.

به علاوه نتایج مطالعات حاكی از آن است كه سالمندانی كه میزان بتا‌كاروتن خون‌شان پایین است، بیشتر احتمال دارد به مشكلات چشمی‌ مانند آب مروارید دچار شوند و دیده شده با افزودن این سبزی به برنامه‌غذایی‌شان، احتمال ابتلا به این بیماری در سال‌های بعدی زندگی به حداقل می‌رسد. بنابراین چه بهتر كه این سبزی را از همین حالا در سوپ و یا خورش خود اضافه كنید.

حتی این سبزی برای كسانی كه به سرماخوردگی و آنفلوآنزا دچارند نیز مفید است، به خصوص در فصول سرد كه این بیماری شیوع بیشتری دارد، زیرا منبع مناسب ویتامین C، E و بتاكاروتن است که همه آنها خاصیت آنتی‌اكسیدانی دارند و از بروز سرماخوردگی و آنفلوآنزا جلوگیری می‌كنند.

همچنین به علت داشتن این آنتی‌اكسیدان‌ها، از تخریب دیواره عروق كه در اثر تجمع LDL (کلسترول بد) شكل می‌گیرد ، جلوگیری می کند و در نتیجه احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی را كم می نماید.

راهنمای خرید،نگهداری و پخت

هنگام خرید، باید كدوهای سالم و بدون لك را جدا كنید. از خرید كدوهایی كه با كمی‌ فشار دادن، نشانه‌های لهیدگی احساس می‌کنید، بپرهیزید.

این سبزی را قبل از بریدن می توانید در جایی خنك (بیرون از یخچال) بگذارید، اما به محض برش دادن، بدون برداشتن تخمه‌های کدو، باید آن را داخل كیسه‌ای پلاستیكی در یخچال قرار دهید.

این كدو را می‌توانید آب‌پز، بخارپز یا كباب كنید و به كمك مغزها و عسل دسرهایی خوشمزه از آن تهیه کنید. اگر كدو حلوایی كه خریده‌اید، بیش از مصرف هفتگی‌تان است، توصیه می‌شود آن را بخارپز كرده و در بسته‌بندی هایی كوچك، در فریزر ذخیره كنید. البته سعی كنید تا مدت یك ماه آن را میل كنید و بیش از این در فریزر هم نگذارید.

شما می‌توانید با مخلوط كردن این سبزی با انواع سبزیجات از جمله كرفس و جوانه گندم تازه، غذایی مفید برای كسانی كه فشار خون بالایی دارند، تهیه كنید، زیرا هر سه این سبزی ها، تنظیم‌كننده فشار خون هستند.

به علاوه، مصرف توام كدو حلوایی با سبزی‌هایی مانند كلم برگ قرمز، قارچ و گوجه‌فرنگی به دلیل خاصیت كاهندگی چربی خون و دارا بودن آنتی‌اكسیدان فراوان، برای كسانی كه سابقه بیماری قلبی دارند، توصیه می‌شود كه می‌توانید آنها را با هم، در سوپ و یا كنار ماهی و مرغ بخارپز یا كباب شده میل كنید.

خواص دارویی کدوحلوایی

به غیر از استفاده‌های خوراکی از کدوحلوایی یا تخمه آن، اجزای مختلف این سبزی، خواص دارویی گوناگونی نیز دارند؛ مثلا از گل کدو برای تهیه مرهم زخم استفاده می‌شود.

روغن تخم کدو حلوایی از قدیم گفته می‌شود اثرات مفیدی روی مشکلات پروستات دارد. مطالعات جدید هم تا حدودی این نظریه را تایید کرده‌اند و حتی یک دارو برای درمان بزرگی خوش‌خیم پروستات، با استفاده از عصاره تخم کدو به بازار معرفی شده است. روغن تخم کدو حلوایی، اسیدهای چرب مفیدی دارد که باعث سلامت عروق و اعصاب می‌شود. این اسیدهای چرب ضروری، در بافت‌های بدن هم کاربرد دارند.

به غیر از درمان بزرگی خوش‌خیم پروستات (که تقریبا اثرات آن ثابت شده است)، استفاده‌های دیگری هم برای تخمه های کدوحلوایی عنوان می‌شود؛ مثل درمان افسردگی، درمان سنگ‌ کلیه ، برطرف کردن انگل‌ها و عفونت‌های گوارشی. اگرچه این درمان‌ها هنوز کاملا از نظر علمی تایید نشده‌اند، اما خاصیت ضدانگل بودن تخم کدو یک عقیده ی قدیمی است.

کدو حلوایی اثرات مفیدی بر عملکرد مثانه دارد.

وجود اسید آمینه ی تریپتوفان، خاصیت ضدافسردگی کدو را توجیه می‌کند و مطالعاتی هم در تایلند در زمینه فواید این سبزی در جلوگیری از به وجود آمدن سنگ کلیه در حال انجام است.

دکتر مهرداد اخوان بهبهانی

هفته نامه سلامت