تبیان، دستیار زندگی
از این تاریخ بواسطه عدم اعتقاد به‌اعمال و سجایای پهلوانی حماسه رو به انحطاط گذاشت. آهسته آهسته آسونانس به‌قافیه کامل مبدل گشت و روح رومان نویسی در حماسه نفوذ یافت. بالاخره در قرن پانزدهم حماسه به نثر نگاشته شد و در مجموعه‌های «کتابخانه آبی» محو و ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نظر اجمالی به ادبیات فرانسه (3)

قسمت اول ، قسمت دوم

قسمت سوم

ادبیات قرون وسطی (ادامه ی شماره ی قبل)

ادبیات پهلوانی

فرانسه

1- حماسه سرائی

حماسه داستان منظومی است از وقایع تاریخی که از طریق افسانه رنگ ایده‌ال بخود گرفته باشد. چنین داستانی در طی قرن دهم در ادبیات فرانسه پدیدار گشت و بر خلاف عقیده محققان قدیم که منشاء آنرا از «کانتیلن» (به معنی سرود و آواز) های آلمانی می‌پندارند در خود سرزمین فرانسه بوجود آمده است ، دودمان‌های بزرگ سلحشور و امکنه مقدسه که زیارتگاه توده ملت بوده‌اند سرچشمه‌های حقیقی این‌گونه داستان‌ها می‌باشند.

حماسه‌های فرانسوی در پیرامون سه پهلوان نامور مجتمع می‌شود: 1- شارلمانی  2- گیوم دُرانژ 3- دن دومایانس  بنابراین سه نوع «ژست» [  gesta به معنی اعمال پهلوانی و تاریخ آن]  به‌ظهور پیوست:

1- ژست پادشاه که از اعمال محیرالعقول و فتوحات شارلمانی و سردارانش حکایت می‌کند مانند (برت غول پای  و شانسون دورلان  )

2- ژست گارن دومون گلان  که از فتوحات دو کارن- آمیری دو ناربن و گیوم دورانژ سخن می‌راند مانند (‌ آمیری دوناربن  و داستان لزالیسکان)

3- ژست دون دومایانس  که از جنگ‌های ملوک الطوایفی سخن می‌راند مانند (رنود و مون توبان)

حماسه‌های قرون وسطی عموماً با شعر ده سیلابی به ‌رشته نظم درآورده شده است. اشعار مزبور به بندها تقسیم شده و دارای قافیه صدادار یعنی «آسونانس» ( تکرار آخرین سیلاب یا حرف صدا دار کلمه ) که قافیه ناقص است می‌باشند. این حماسه‌ها به‌وسیله صنعت‌گرن خاصی بنام «ژونکلور» خوانده می‌شد و آواز خواننده همواره با سازی به‌نام « وی یل»   هم آهنگ بود.

حماسه‌های اولیه جنبه مذهبی دارند ولی به‌زودی جنبه پهلوانی و سلحشوری جانشین جنبه مذهبی گردید و در قرن دوازدهم هم به منتهی درجه کمال رسید.

از این تاریخ بواسطه عدم اعتقاد به‌اعمال و سجایای پهلوانی حماسه رو به انحطاط گذاشت. آهسته آهسته آسونانس به‌قافیه کامل مبدل گشت و روح رومان نویسی در حماسه نفوذ یافت. بالاخره در قرن پانزدهم حماسه به نثر نگاشته شد و در مجموعه‌های «کتابخانه آبی»   محو و ناپدید گشت.

شانسون دورولان:

مشهورترین و معتبرترین حماسه‌های فرانسوی شانسون دورولان می‌باشد. نگارنده آن ناشناس و کتاب در بین سنوات 1066 و 1095به رشته تحریر در آمده است. البته نام «ترولد»  به عنوان نگارنده آن برده می‌شود ولی دلائل محققی بر آن مترتب نیست. امری که مسلم است اینست که منظومه فوق مجموعه ایست منظم و کامل و اثر ذوق سلیم صنعتگری نابغه می‌باشد.

موضوع این داستان تاریخی است: «اژبن هارد» حکایت می‌کند که شارلمانی از اسپانیا مراجعت می‌کرد و قشون عقبدار وی از طرف باسک‌ها غافلگیر شده و در تنگه «رونسوو»  بکلی نابود گشت. در این کار زار رولان حاکم مرزهای برتانی جان سپرد. ولیکن حماسه از حقایق تاریخی منحرف شده به‌جای باسک‌ها از « سارازن‌ها » دشمن ملی نام می برد و به‌جای یک مشت کوه نشینان از قشون بیست هزار نفری سخن می‌راند. در اینجا رولان مثل برادر زاده شارلمانی معرفی شده و دوازده نفر سرداران شاه در این کار زار با وی شرکت دارند و خیانت گانلن   موجب شکست وی می‌گردد.

ارزش و اهمیت شانسون دورولان:

نیروی شیطانی

این حماسه یکی از پرعظمت‌ترین حماسه‌های بشری است. در اینجا شاعر گیتی را به‌دو نیرو تقسیم  می‌کند: نیروی الهی و نیروی شیطانی.

فرانسه برای خداوند بر ضد نیروی شیطان در جنگ و ستیز است. قهرمانان فرانسوی مظهر رحم و شفقت الهی می‌باشند و همواره با فروتنی کامل نام خداوند و حضرت مسیح و حضرت مریم و سن میشل را به یاد می‌آورند و در نبرد از آنها استمداد می‌طلبد. وطن پرستی آنها بی‌آلایش و پرحرارت است. فرانسه در زبان آنها (فرانسه محبوب) و (سرزمین عظمت) می‌باشد. همواره رولان در مورد فرانسه از شخصی جاندار و با روح سخن می‌راند:

  1. «ای فرانسه‌ ای سرزمین محبوب و جاویدان»

در هنگام مرگ نقش معشوق به مثابه عزیزترین تصاویر در مقابل دیدگانش مجسم می‌شود: «چند چیز در خاطر وی جولان می‌داد اول فرانسه محبوب ...»   اشخاص و قهرمان‌ها با روشنی و قوت مجسم شده‌اند (رولان) پرشور و پر حرارت- (الیویه) عاقل-  (تورپن) روحانی سرباز (کانلن) خائن (شارلمانی) پهلوان فوق بشر.

ولیکن اغلب اوقات کلام قاصر و ناورزیده است. بطور خلاصه شانسون دورولان حماسه‌ای‌ست پر عظمت و نیرومند ولی از لحاظ هنر و ادب ضعیف و متوسط می‌باشد.

در ادامه به معرفی دیگر حماسه های فرانسه می پردازیم....


نویسنده : دکتر عیسی سپهبدی

تهیه و تنظیم : بخش ادبیات تبیان