نظر اجمالی به ادبیات فرانسه (2)

خواندید که تاریخ ادبیات فرانسه به پنج دوره تقیسم می شود:

1-قرون وسطی (از ابتدای قرن یازدهم تا پایان قرن پانزدهم)

2- عصر رنسانس یا دوره احیای ادبیات و فرهنگ (قرن شانزدهم)

3- دوره ی کلاسیک (قرن هفدهم)

4- قرن هیجدهم

5- دوره جدید و معاصر (قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم)

قسمت اول

ادبیات قرون وسطی (از قرن یازدهم تا پایان قرن پانزدهم)

خصائص قرون وسطی : اگر بخواهیم قرون وسطی را منحصراً از روی ادبیات آن قضاوت کنیم راه خطا پیوده ایم.

قرون وسطی دوره ی ایمان آتشین به آئین مسیحیت است که در زمینه ی معماری با کلیساهای عظیم و کاندرالها⁽¹⁾ جلوه گری می کند. در زمینه سلحشوری و پهلوانی به نیروی ایمان، پادشاهان و توده های بزرگ مغرب زمین را برای بدست آوردن سرزمین مقدس بر ضد مسلمین برانگیخته( جنگهای صلیبی) ⁽²⁾ . در زمینه روحانیت پرورشی نیرومند و آثار شگفت انگیزی بوجود آورده مانند اشعار و مراثی لاتینی⁽³⁾ . که با روح تقدس اشعار عرفانی و الهی فارسی برابری می کند. بطور کلی بنیاد تمدن مغرب زمین بر روی این روح ایمان بآئین و آداب مسیحیت استوار گردیده است و لیکن در این دوره زبان فرانسه هنوز فقیر و مردد بوده و از عهده ی ادای افکار و بیان هیجانهای درونی ارواح بزرگ بر نمی آمد.

قرون وسطیبه دو دوره تقسیم می شود: از آغاز قرن یازدهم تا پایان قرن سیزدهم فرانسه به منزله نیروی جاندار و عظیمی است که در راه ایمان کمر خدمت بسته و جانفشانی می کند. هیجانات، التهابات درونی و زندگانی روحی وی به صورت آثار هنری و معماری رومان وکوتیک⁽⁴⁾ و همچنین به وسیله ادبیاتی ظریف و موزون بیان می شود.

ولیکن در طی قرون چهاردهم و پانزدهم دچار جنگهای خانمانسوزی می شود که یکباره ایمان اولیه را معدوم می سازد. در این دوره ادبیات نیز به استثنای چند نمونه ی درخشان مغشوش و ناچیز است.

روی هم رفته ادبیات قرون وسطی ادبیات ملی یعنی نماینده افکار و احساسات مختلف اجتماع می باشد در این اجتماع سه دسته بزرگ را باید در نظر گرفت:

روحانیان – اشراف – توده.

1- روحانیان مهمترین این سه دسته می باشند زیرا فرهنگ و ادبیات فرانسه را از آسیب قبایل وحشی محفوظ داشته و همواره ضعیف را بر ضد هوسرانیهای قوی حمایت نموده است. آن دو طبقه دیگر نیز به ماموریت الهی روحانیان ایمان و اعتقاد کامل داشتند. بعلاوه روحانیان وسائل موثری مانند کلیسیاها، زیارتگاها، صومعه ها و اونیورسیته ها⁵برای راهنمائی و هدایت طبقات دیگر ایجاد کرده بودند ضمناً تشکیلات جهاد برضد کفار بدست روحانیان انجام گرفت. بالاخره نفوذ سیاسی این طبقه موجب تعدیل تمنیات طبقه ی اشراف و خود سریهای سلاطین می گشت.

2- طبقه ی اشراف صاحب ملک و آب و قصور مستحکم بود و بجز جنگ و سلحشوری کار دیگر نداشت. البته بمرور زمان خشونت و سبعیت اولیه این طبقه بظرافت طبع و جوانمردی مبدل گشت به نحوی که قصور و بارگاه نجبا بتدریج جایگاه تظاهرات هنری و ادبی گردید. زندگانی پهلوانی این طبقه سرچشمه ادبیات مفصلی است که انواع مختلف آن عبارتند از حماسه، رمان و تاریخ.

3- توده: توده ملت در قرون وسطی فقط از (سرف ها)⁽⁶⁾ و برزگرانی که پای بند زمین بودند تشکیل نگردیده بود بلکه بزودی پیشه وران و بازرگانان از طریق مجاهدت برای خود زندگانی مستقلی ترتیب داده و طبقه ثروتمندی را تشکیل دادند که از هر جهت با سوادتر و با فرهنگ تر از طبقه اشراف گشت – از طرف دیگر استقلال«کمون ها»⁽⁷⁾ سبب اعطای حقوق قانونی بتوده ملت گردید و به موجب آن پادشاه موظف بود توده را از تعدیات و اجحافات اشراف حمایت کند. بنابر این توده ملت نیز بنوبه خود صاحب روح و فکر و ادبیات گشت. این ادبیات دارای جنبه های «کومیک»⁽⁸⁾ شوخی و مطایبه و "ساتیریک"⁽⁹⁾ هجائی می باشد که اغلب اوقات از حدود نزاکت و ظرافت خارج می شود.

در قسمت بعدی از ادبیات پهلوانی و آثاریکه از زندگانی سلحشوری اشراف و نجبا سرچشمه می گیرند سخن خواهیم راند.

ادامه دارد...

پاورقی ها:

^{1- Cathèdrale بکلیساهای بزرگ بسبک معماری گوتیک اطلاق می شود. مشهورترین آنها در فرانسه عبارتند از کاتدرال Reims- کاتدرال Rouen – کاتدرال Chartres – نتردام پاریس.}

^{2- Les Croisades}

^{3- Les foèmes liturgiques latines}

^{4- Art ghothique سبک معماری خاص فرانسوی که در Ile de France بوجود آمده و از قرن 12 تا قرن 16 معمول بوده است.}

^{5- Université (دارالعلم) قدیمترین آنها در سال 1150 میلادی در پاریس ایجاد گشت.}

^{6- les serfs از servus لاتین یعنی برده – در قرون وسطی به رعایا و زارعین اطلاق می شد که پای بند زمین بوده و با ان خرید و فروش می شدند.}

^{7- les communes در قرون وسطی به شهر هایی اطلاق می شد که به موجب عهد نامه های خاصی از سلاطین و اربابان مستقل می شدند و در واقع به صورت ملوک الطوایفی اداره می شدند.}

^{8- comique  از ریشه لاتین comicus  یعنی مضحک و خنده آور .}

^{9- satirique از لاتین satiricus یعنی انتقاد هجو آمیز یا طنز زننده و گزنده.}

دکتر عیسی سپهبدی

تهیه و تنظیم : بخش ادبیات تبیان