تبیان، دستیار زندگی
دلایل بطلمیوس برای سکون زمین
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

باور کنید زمین ساکن است!

دلایل بطلمیوس برای سکون زمین

در مقالات گذشته نشان دادیم که بطلمیوس منجم بزرگ قرن دوم میلادی، چه دلایل و شواهدی برای اثبات مرکزیت زمین در عالم داشت:

بطلمیوس: زمین در مرکز جهان

هندسه و نجوم در دنیای باستان

در این مقاله، با شواهد وی برای سکون زمین در مرکز عالم آشنا خواهیم شد. هر کدام از این شواهد را بخوانید و سعی کنید آنها را نقض کنید. امروزه ما زمین را در حال حرکت به دور خورشید می دانیم. بنابراین تلاش کنید به آنها پاسخ گویید.

رد حرکت زمین

باور کنید زمین ساکن است!

بطلمیوس براهینی برای ساکن دانستن زمین داشت. این براهین مانند استدلال های مرکزیت زمین تنها بر اساس اصول ریاضی و کرویت آسمان بنا نشده بود، بلکه استدلال‌ها  بیشتر رنگ و بوی فلسفی داشتند.

بطلمیوس برای ورود به بحث به شبهه ای اشاره می‌کند که بعضی افراد را به سوی متحرک دانستن زمین سوق داده است: هر جسمی‌زمانی که رها می‌شود به سمت «پایین» سقوط می‌کند، پس چرا جسم بسیار بزرگ و سنگینی مثل زمین که بر چیزی تکیه ندارد، حرکت نمی‌کند؟

بطلمیوس به مفهوم سقوط همه‌ی اجسام سنگین به سمت مرکز عالم اشاره می‌کند. آشنایی بطلمیوس با ارسطو ، شکی باقی نمی‌گذارد که وی این مفهوم را از ارسطو گرفته است. به نظر بطلمیوس، جهت های بالا و پایین و چپ و راست، در عالم با هم تفاوتی ندارند و علت اینکه ما می‌گوییم همه چیز به سمت پایین می‌افتد این است که زمین شکل کروی دارد و در مرکز عالم قرار گرفته است. سقوط اجسام به سمت مرکز عالم، در مسیرهایی اتفاق می‌افتد که همه عمود بر سطح افق ناظر هستند. خط عمود بر افق، به سمت مرکز زمین و مرکز عالم است، و به نظر ما که روی محیط کره‌ی زمین ساکن هستیم، این جهت رو به «پایین» است. همین صحبت را می‌توان راجع به مسیر حرکت طبیعی اجسامِ ذاتاً سبک یعنی آتش گفت. این حرکت به سوی محیط عالم و دور از مرکز است، که به نظر ما ساکنین محیط زمین، عمود بر افق و به سمت «بالا» است.

ولی چرا زمین در مرکز ساکن مانده است؟

علت اینکه اجسام اگر به مرکز عالم برسند، دیگر حرکتی نخواهند داشت این است که: فشار و تمایلی که برای حرکت دارند، در مرکز، در همه‌ی جهات با هم به تعادل می‌رسد، ودیگر نمی‌تواند یک جهتی را بر جهتی دیگر اختیار کند. پس کل کره‌ی زمین که یک جسم بسیار سنگین است، بدین علت که به مرکز عالم رسیده است، تمایلش برای حرکت در تمام جهات یکسان است، ازین رو ساکن می‌ماند و به سمتی سقوط نمی‌کند. ولی آیا نمی توان گفت که علت سکون زمین در مرکز جاذبه یا دافعه ی آسمان بر روی زمین است، که در همه ی جهات مساوی است؟

اگر زمین تنها کمی ‌از مرکز عالم فاصله داشت، سریع تر از هر جسم دیگری به سمت مرکز سقوط می‌کرد، زیرا از همه چیز سنگین تر خود زمین است! در این صورت تمام موجودات روی زمین از آن جا می‌ماندند و همه‌ی دنیا به هم می ریخت!

تألیف:

ا.م.گمینی

منبع:

Ptolemy, Almagest, Ed by Toomer, 1985