پلوتون، نه چندان سرد
پلوتون آن گونه که می شناسیم مسلماً به حالت منجمد است، تحقیقات اخیر اما نشان داد که چرا جو این سیاره گرم تر از سطح آن است.
پلوتون
تقریباٌ یك پنجم اندازۀ زمین است، که از سنگ و یخ ساخته شده و فاصله اش تا خورشید 40 برابر زمین است. از دهۀ 1980 مشخص شد كه پلوتون نیز دارای جوی رقیق و نازك است.نیتروژن فراوان، آثاری از وجود متان و احتمالاً مونواكسید كربن، تحت فشار جوی معادل یكصد هزارم فشار جو زمین (حدود 015/0 میلی بار) در سطح پلوتون قرار گرفته اند. هر چه پلوتون در گردش خود به دور خورشید، كه 248 سال زمینی طول می كشد، از خورشید دور تر شود، جو آن به تدریج منجمد شده و به سطح آن نشست می كند. در زمان هایی مثل حال حاضر، كه به خورشید نزدیك تر می شود، دمای سطح جامد آن افزایش و یخ ها به گاز تبدیل می شوند.
اکنون ستاره شناسان با استفاده از تلسكوپ غول پیكر رصدخانۀ اروپای جنوبی (ESO) موفق به کشف مقادیر غیر منتظرۀ زیادی از متان در جو پلوتون شدند. آشكار است كه وجود این مقدار از متان باعث شده كه دمای جو این سیارۀ كوتوله، 40 درجه بیش از دمای سطح آن شود. در قیاس با دمای جو آن كه 180- درجۀ سلسیوس است، دمای سطح پلوتون به 220- درجۀ سلسیوس می رسد.
تا همین اواخر تنها بخش های بالایی جو پلوتون قابل مطالعه بودند. با انجام رصد در زمان گرفت ستاره ای، ستاره شناسان توانستند جو بالای پلوتو را كه 50 درصد گرم تر از سطح آن بود نشان دهند. در این رصد نمی توان میزان فشار و دمای نزدیك به سطح را نشان داد. اما با اتصال "طیف نگار برودتی مادون سرخ اشل" (CRIRES) به تلسكوپ غول پیكرESO رصدهای بی نظیر و جدیدی انجام گرفت و مشخص شد که میانگین دمای تمام جو پلوتون (نه فقط بخش بالایی آن بسیار کمتر از سطح منجمد آن است.
معمولاً سطح زمین گرم تر از سطوح بالایی است، زیرا تشعشع خورشید ابتدا سطح را گرم می كند، سپس جو از لایه های زیرین شروع به گرم شدن می كند. در شرایطی خاص، وضعیت معكوس می شود به این صورت كه هوای نزدیك به سطح سردتر است. هواشناسان این حالت را پدیدۀ "وارونگی"(inversion) می نامند كه باعث تشكیل مه می شود.
بیشتر جو پلوتون (اگر نگوییم تمام آن)، به همین صورت دستخوش پدیدۀ وارونگی دما می شود. یعنی با افزایش ارتفاع در جو، دما نیز افزایش می یابد. تغییرات دما چیزی بین 3 تا 15 درجه در هر كیلومتر است. در روی زمین دمای جو در هر كیلومتر 6 درجه كاهش می یابد.
ترجمه:
فاطمه همتیان
منبع:
به نقل از:
nojumnews.ir
تنظیم برای تبیان:
ا.م.گمینی
