خواننده یا همراه نوازنده؟

نمی‌توانند به‌طور دقیق بگویند كه چه شغلی دارند؛ خواننده‌اند یا همراه نوازنده.

كارشان بیشتر به نوازنده كمك می‌كند یا خواننده یا هیچ كدام. آیا نوازندگان و خوانندگان هستند كه گروه كُر را همراهی می‌كنند؟ می‌توانند مستقل از نوازندگان و خوانندگان فعالیت كنند یا باید در كنار آنها و در حاشیه نام دیگران در حوزه موسیقی حضور داشته باشند؟ مهم‌تر از همه اینكه چگونه باید از سوی گروه‌های موسیقی بزرگ دعوت به كار شوند؟

هر كدام از اعضای گروه‌های كُر روزی یك به یك در حضور رهبری، امتحان ورودی دادند و كنار هم جمع شدند تا بتوانند در كنار گروهی از نوازندگان، خواننده را همراهی كنند. اما طی سال‌های گذشته، اغلب آنها توانسته‌اند هویتی مستقل برای كار خود در نظر بگیرند و به شكل گروه‌های جداگانه، برنامه‌هایی را اجرا كنند. حالا دیگر مدت‌هاست كه كار گروه‌های آواز جمعی، در حاشیه مهارت خواننده و توانایی نوازنده قرار نمی‌گیرد. اما باز هم مشكلاتی هست كه فعالیتشان را كند می‌كند.

بعد از سال‌ها تلاش كه شاید به قرن هم برسد، نوازندگان و خوانندگان جدی و با تلاش توانستند لقب مطرب یا عمله‌طرب كه از سوی ناصرالدین شاه و اعقاب او به آنها اطلاق می‌شد را حذف كنند و به‌تدریج با آشنایی موسیقی جدی و ایجاد تغییر در نگرش مسئولان دولتی دوره‌های مختلف، لقب نوازنده را كسب كنند. گرچه هنوز هم گاه نادیده گرفته می‌شوند اما حداقل می‌دانند كه این به خاطر جدی بودن در كارشان است!

حال بعد از آنكه غربی‌ها سال‌هاست موسیقی آوازی(كُر) را گونه‌ای مستقل در موسیقی می‌دانند  و آن را از كلیساها خارج كرده و به زندگی روزمره خود آورده‌اند، گروهی علاقه‌مند به موسیقی آوازی در ایران نیز گروه‌های مستقل تشكیل داده و سعی دارند این نوع موسیقی دلنشین و تاثیرگذار را دست كم به كسانی معرفی كنند كه موسیقی برایشان تنها شنیدن چند ساز و فراموش‌كردن آن نیست؛ كسانی كه اهمیت موسیقی آوازی گروهی و پلی‌فونیك را دریافته‌اند و دوست دارند شنیدن آن را امتحان كنند. این در حالی است كه گروه‌های كُر پس از اثبات وجودشان باز هم با مشكلاتی دست و پنجه نرم می‌كنند. مشكلاتی مثل سالن مناسب برای اجرا، كمبود امكانات برای انتشار آثار آوازی و نبود سالن تمرین برای گروه‌های كُر شهرستانی، تعداد كم مخاطبان و... .

فرهاد هراتی، رهبر گروه كُر نامیرا یكی از مهم‌ترین وظایف رهبر گروه كُر را حفظ انگیزه اعضای گروه دانسته و می‌گوید: هر رهبر تا حدی می‌تواند در بچه‌ها عشق و انگیزه برای ادامه كار ایجاد كند چون گروه‌های كُر برای رسیدن به درآمدزایی راه طولانی در پیش دارند و در این بین ممكن است بسیاری از اعضای گروه از ادامه كار صرف‌نظر كنند؛  بنابراین رهبر  یا  سرپرست گروه‌ كُر باید زمان زیادی را برای دلگرمی اعضا صرف كند. هراتی كه چندی پیش همراه گروهش «قیامت عشق» را در تالار وحدت اجرا كرد، می‌افزاید: متأسفانه مردم با گروه‌های كُر آشنا نیستند و تنها قشر خاصی كه به موسیقی علاقه دارند، هرازگاهی در اجراهای كُر هم شركت می‌كنند. البته نمی‌توان از مردم بیش از این توقع داشت چون تا زمانی كه تعداد اجراها كم باشد و مسئولان نیز تصور درستی از گروه كُر نداشته باشند، نمی‌توان در نگرش مردم نسبت به گروه‌های كُر تغییری ایجاد كرد.

هراتی معتقد است: تبلیغات و تهیه پوستر نیز از دیگر مشكلات گروه‌های كُر است كه باعث می‌شود آنها مجبور باشند بخشی از زمان و انرژی خود را برای دعوت از مهمانان و علاقه‌مندان موسیقی صرف كنند. حتی در چنین شرایطی باز هم امكان حضور بخش‌های خاصی از جامعه در اجراها فراهم می‌شود. به همین دلیل است كه من سعی می‌كنم كارهایم را به شكل آلبوم به دست مخاطب برسانم و او را با ویژگی‌های گروه‌های كُر آشنا كنم. از سوی دیگر از سال 75 و با تاسیس گروه سعی كرده‌ام آثار جدیدی ارائه دهم نه اینكه آثار اجرا شده قبلی مثل قطعات محلی و سمفونی‌های بزرگ آهنگسازان غربی را تكرار كنم. انتخاب چنین روشی كار را به‌مراتب دشوار‌تر می‌كند اما من این سختی را به جان خریده‌ام.

وی می‌افزاید: نبود مكان مناسب برای تمرین نیز به مشكلات گروه‌ها دامن می‌زند. بنابراین حداقل انتظار گروه‌های كُر این است كه از سوی مسئولان مورد حمایت معنوی قرار گیرند. به این معنی كه در برنامه‌های گروه‌ها شركت كنند و توانایی‌های آنها را ببینند نه اینكه صرفا برای داوری‌های جشنواره‌ای اجرای گروه‌ها را از نزدیك ارزیابی كنند. در چنین شرایطی چگونه می‌توان از گروه‌های كُر شهرستان‌ها انتظار داشت كه اثری جدید و خوب ارائه دهند. آنها وضعیت بدتری دارند چون همه تلاش‌هایشان فردی است و گاه به‌دلیل عدم‌امكانات مناسب برای اجرا این تلاش‌های فردی هم دیده نمی‌شوند.

جدی گرفته نمی‌شویم

گروه كُر آریا در سال1380 توسط هنگامه عظیمی در مشهد تشكیل شده و تاكنون علاوه بر كنسرت‌های مختلف در جشنواره‌های موسیقی فجر نیز حضور داشته است. عظیمی مهم‌ترین مشكل گروه‌های كُر را جدی نگرفتن آنها از سوی مسئولان دانسته و می‌گوید: یك گروه كُر باید 4گروه سوپرانو، آلتو، تنور و باس را داشته باشد و طبیعی است كه برای داشتن چنین گروهی به آموزش‌های خاص نیاز است كه معمولا این آموزش‌ها در شهرستان‌ها به سختی ارائه می‌شوند. وی درباره فعالیت گروه‌های كُر در شهرستان‌ها می‌افزاید: برای تشكیل گروه‌های كُر، آقایان و خانم‌ها باید در كنار هم قرار گرفته و به‌طور مداوم تمرین كنند. اما گروه ما در مشهد فعالیت دارد و در این شهر همكاری خانم‌ها و آقایان با یكدیگر مشكلاتی دارد. از طرفی امكان اجرای عمومی برای گروه‌ها وجود ندارد. چون در مشهد گروه‌های موسیقی نمی‌توانند كنسرت‌های جدی داشته باشند.

عظیمی كمبود سرمایه را یكی دیگر از مشكلات گروه‌های كُر می‌داند و معتقد است: ما حدود 20 نفر هستیم و برای حرفه‌ای‌شدن باید فرصت اجرا داشته باشیم. اما برای هر بار اجرا ناچاریم به شهرهای دیگر به غیر از مشهد برویم. همچنین متأسفانه كسی به حمایت از گروه‌های كُر تمایل ندارد. به همین دلیل سال گذشته حتی با هزینه خودمان به تهران آمدیم تا در جشنواره موسیقی حضور داشته باشیم.

البته چون در جشنواره جایزه گرفتیم، توانستیم بخشی از هزینه‌های سفر بچه‌ها را به آنها برگردانیم. اما در مجموع به‌دلیل نداشتن اسپانسر و عدم‌حمایت مراكز فرهنگی و هنری شهر مشهد، كار كردن بسیار سخت است. وی در ادامه به علاقه جوانان نسبت به آواز جمعی اشاره كرده و می‌گوید: اعضای گروه كُر آریا همگی نوازندگان پیانو هستند كه مبانی آواز جمعی را نیز آموخته‌اند. به همین دلیل گاه كنسرت‌هایی غیرمنفعتی در آموزشگاه برگزار كرده‌ایم كه فقط اقوام درجه یك اعضا در آنها حضور داشته‌اند. یا گاه كسی خانه‌‌اش را در اختیار ما قرار داده تا برنامه‌هایی بدون تبلیغ و به‌طور مجانی برگزار كنیم  اما به دلایلی هیچ گاه اجازه نداریم در شهر مشهد به شكل رسمی، كنسرت داشته باشیم.

عدم هماهنگی بین گروهی

امیرعباس حسینی سرپرست گروه كُر پاسارگاد نیز درباره وضعیت گروه‌های كُر می‌گوید: یكی از مشكلات گروه‌های كُر شهرستان‌ها دوری از تهران و كمبود امكانات جانبی است. البته ما تا به حال كنسرت‌هایی داشته‌ایم و در شیراز مشكل كمبود مكان برای اجرای كارهایمان نداریم اما به هر حال برای بعضی كارها به مركز نیازمندیم.

حسینی كه سال گذشته در جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر همراه با گروه در تهران حضور داشت، می‌افزاید: یكی از مشكلات گروه ما عدم‌هماهنگی بین اعضای گروه است. البته كار اصلی هیچ كدام از بچه‌ها تنها عضویت در گروه كُر نیست و برای گذران زندگی همگی ناچارند شغل دیگری نیز داشته باشند. به همین دلیل نوعی بی‌نظمی بین اعضای گروه وجود دارد كه فرصت تمرین بیشتر و در نتیجه اجرای بهتر از كل گروه گرفته شده است. اگرچه من فكُر می‌كنم با توجه به توانایی‌ها و وضعیت موجود ما شرایط خوبی داریم و اعتراض ندارم. فقط فكر می‌كنم كه با همراهی بهتر اعضا ممكن است بتوانیم بخشی از اشكالات كارهایمان را برطرف كنیم.

تنظیم برای تبیان : مسعود رضا عجمی