عادت های بد را اینگونه ترک کن
دكتر حمید كمرزرین، روانشناس بالینی درباره ماهیت عادتها میگوید: عادتها سلسلهای از رفتارها هستند كه به ما كمك میكنند كمتر فكر كنیم و فعالیتهای روزمرهمان را سریعتر پیش ببریم. در ذهنتان تصور كنید اگر قرار بود هر كدام از ما در طول شبانهروز برای جزءجزء كارهایی كه انجام میدهیم فكر كنیم، زمان بسیار زیادی را از دست میدادیم، در صورتی كه عادتها با حذف تاملهای طولانی، برشهای زمانی بیشتری را در اختیار ما قرار میدهند.
یكی از پدیدههایی كه برای اغلب انسانها آشناست مبارزه با مجموعهای از رفتارهای منفی است كه در فرد تثبیت شده است. در واقع عادتهای منفی نظیر وسواس، اعتیاد ، دروغ ، حسادت و ... میتواند تجارب ناخوشایند ، اما گریزناپذیری برای هر كدام از ما باشد. حتما تا به حال خود تجربه كردهاید یا نمونههای مشابهی از تمایل به ترك عادتهای منفی را در دیگران دیدهاید. بسیاری از ما دوست داریم رفتارهای منفیمان را كنار بگذاریم ، مدتی با این رفتارها ستیز میكنیم، اما اغلب به همان نقطه اول برمیگردیم، نظیر فردی كه دوست دارد سیگار كشیدن را كنار بگذارد یا دروغ نگوید ، اما بیشتر از 3 - 2 روز در برابر میل به سیگار كشیدن یا دروغ گفتن نمیتواند مقاومت كند ، سرانجام نیز به همان نقطه اول میرسد.
دكتر حمید كمرزرین درباره « بازگشت به نقطه اول در مبارزه با عادتها» میگوید: دیدگاههای مختلفی درخصوص این اتفاق وجود دارد كه از جمله آنها میتوانیم به دیدگاه زیستی اشاره كنیم. مطابق با این دیدگاه، در مغز انسان یكسری مدارهای تقویت شده عصبی وجود دارد كه وقتی سعی در تضعیف یا از بین بردن این مدارها میشود مقاومت شكل میگیرد.
وقتی ما به رفتاری عادت میكنیم نسخهای از آن در حافظه بلندمدت ما ضبط میشود. به عنوان مثال شما ممكن است خانهتان را به جای دیگری منتقل كنید. روزهای اول این احتمال وجود دارد كه شما از سر عادت به محل سكونت اولتان بروید ، البته این عادت بعد از گذشت زمان ضعیف و ضعیفتر میشود.
این وضعیت در رفتارهایی نظیر اعتیاد نیز تكرار میشود. زمانی كه فرد تصمیم میگیرد اعتیادش را ترك كند ، روزهای اول تمام اجزای بدنی او اتوماتیكوار خواهان مادهای هستند كه ماهها یا سالها دریافت كردهاند. طبیعی است مقاومت بسیار شدیدی از ناحیه عادتهای منفی در برابر تصمیمها اتخاذ میشود ، از طرفی هر چقدر عادتها نهادینه و تثبیت شدهتر باشند، موج مقاومت را قویتر میكنند ، با این همه گذر زمان به سود فردی است كه تصمیم گرفته رفتار منفیاش را كنار بگذارد.
این روانشناس، تحلیل دیگر بازگشت دوباره ما به عادتهای منفی خوگرفته را از دید روانكاوی اینگونه بیان میكند: واقعیت آن است كه ناخودآگاه ما در قبال عادتها تمایل به بازگشت دارد. كودكی را در نظر بگیرید كه وقتی احساس ترس میكند ، از سر عادت انگشتش را میمكد یا كسی كه بشدت عصبانی است به سیگار رو میآورد. در واقع وقتی فرد با شكستها و اتفاقات ناامیدكننده در زندگی روبهرو میشود ، به شخصیت اول خود برمیگردد. همان شخصیت نهادینه شده كه تصمیم به ترك آن را گرفته. فرد وقتی به شخصیت اصلیاش برمیگردد ، از تكرار رفتاری كه میخواست با آن مبارزه كند ، لذت میبرد. این لذت نیز یك نوع واپسگرایی منفی ایجاد میكند. وی استرسهای محیطی و درونی را به عنوان دو عامل مهم در بازگشت فرد به عادتهای منفی نام میبرد .
در تغییر عادتها نباید حس محرومیت ایجاد شود
برخی افرادی كه عادتهایشان را كنار میگذارند ، ابتدا با نوعی كسالت و افسردگی روبهرو میشوند. به اعتقاد دكتر كمر زرین، اگر عادتها به شكل مصرفی باشد حتما باید زیر نظر پزشك متخصص و مشاور ترك شوند ، حتی ممكن است تعدادی داروهای آرامبخش برای افراد تجویز شود. طبیعی است افرادی كه اقدام به ترك اعتیاد میكنند ابتدا با اختلال در عملكردهای شیمیایی مغز، با كمبود انرژی روبهرو میشوند، هر چند این نوع افسردگی در رژیمهای غذایی سفت و سخت و خودسرانه نیز دیده میشود.
گام اول برای مقابله با عادتهای بد ، شناخت صحیح نسبت به آنهاست، تا زمانی كه این شناخت اتفاق نیفتد كاری از پیش نخواهد رفت، بعد از شناخت هم استدلال (استدلال برای همه افراد یكسان نیست، استدلال برای یك بزرگسال با استدلال برای كودك متفاوت است) و رفتارگرایی باید مورد توجه قرار گیرد.
مثبتاندیشی ، پایه برخورد با عادتهای منفی
زهرا قیامی، كارشناس ارشد روانشناسی به اهمیت شناخت، مثبتاندیشی و اعتماد به نفس در پایداری تصمیمها و عدم گرایش دوباره به عادتهای پیشین تاكید میكند و معتقد است: شناخت پیدا كردن به جوانب عادتهایی كه به آنها خو گرفتهایم، در عدم بازگشت به عادتهای منفی مساله كلیدی است. در واقع برخوردهای احساسی و یكباره نخواهد توانست هدف ما را تامین كنند. چراكه طراوت و انرژی این برخوردها بعد از چند ساعت یا چند روز كمرنگ خواهد شد.
مساله مهم دیگر مثبتاندیشی و اعتماد به نفس است. این دو لازم و ملزوم یكدیگرند و از همدیگر تغذیه میكنند. مثبتاندیشی میتواند تمام وجوه و جزییات زندگی فرد را تحت تاثیر خود قرار دهد ، بنابراین كسی كه به عناصر زندگیاش با دیدی مثبت نگاه كند ، بهتر خواهد توانست در برابر عادتهای بد ایستادگی كند.
در واقع همه ما به نوعی در معرض خطا و رفتارهای غلط قرار داریم، اما آنچه مهم به نظر میرسد شیوه برخورد ما با رفتارهای غلط است. افرادی كه عزت نفس بالایی دارند ، اگرچه ممكن است دست به خطا بزنند ، اما بینش بالایشان اجازه نخواهد داد این رفتارها شكل یك عادت را به خود بگیرد.
جنس برخوردهای اطرافیان نیز تاثیرات فوقالعادهای دارد. اطرافیان اگرچه ممكن است نگران فردی باشند كه تصمیم به ترك یك عادت گرفته است، اما بروز این نگرانی نباید به گونهای باشد كه فرد را در معرض فشارهای روانی و انتظارات بیش از حد قرار دهد. گاهی حتی لازم است خانواده نسبت به یك موضوع خاص بیتفاوت باشد تا فرد راحتتر بتواند مساله را حل كند.
منبع : جام جم آنلاین - با تلخیص
تنظیم برای تبیان : داوودی
مقالات مرتبط :