آداب و رسوم‌ پیش از نوروز

خانه‌ تکانی

اصطلاح خانه تکانی را بیشتر در مورد شستن، تمیز کردن، نوخریدن، تعمیر کردن ابزارها، فرش‌ها و لباس‌ها که به مناسبت فرا رسیدن نوروز صورت می‌گیرد، به‌کار می‌گیرند. در خانه ‌تکانی که سه تا چهار هفته طول می‌کشد، باید تمام وسیله‌هایی که در خانه است جابه‌جا، تمیز و تعمیر بشوند و دوباره در جای خود قرار بگیرند. بعضی از وسیله‌های سنگین وزن مثل؛ فرش‌ها، تابلوها، پرده‌ها و وسیله‌های دیگر فقط سالی یک‌بار، آن هم در خانه‌تکانی نوروزی جا به جا و تمیز می‌شوند. در برخی از شهرهای آذربایجان، نخستین چهارشنبه‌ی ماه اسفند (چهارشنبه موله) به شستن و تمیز کردن فرش‌های خانه اختصاص دارد.

پنج‌شنبه‌ی آخر سال

یکی از آیین‌های کهن پیش از نوروز، یاد کردن از مردگان است؛ به ویژه خانواده‌هایی که در طول سال، عزیزی را از دست داده‌اند. رفتن به زیارتگاه‌ها و زیارت اهل قبور در پنج‌شنبه و نیز روز پیش از نوروز و بامداد نخستین روز سال، رسمی همگانی است. همچنین رسم است که ایرانیان در موقع سال تحویل به زیارت حرم امامان (ع) و امامزادگان می‌روند.

کاشتن سبزه

اسفند، ماه پایانی و زمستانی، هنگام کاشتن دانه و غلّه است کاشتن«سبزه‌ی عید» به صورت نمادین، از روزگاران کهن، در همه‌ی خانه‌ها و در بین همه‌ی خانواده‌ها مرسوم است. در ایران کهن، بیست و پنج روز پیش از نوروز، در میدان شهر، دوازده ستون از خشت خام برپا می‌کردند؛ یک ستون گندم، یک ستون جو، و به ترتیب برنج و باقلا، کاجیله (گیاهی است از تیره‌ی مرکبات، که ساقه‌ی آن به 50سانتی‌متر می‌رسد)، ارزن، ذرت، لوبیا، نخود، گنجد، عدس و ماش می‌کاشتند. در ششمین روز فروردین، با سرود و ترنم و شادی این سبزه ها را می‌کندند و برای فرخندگی به هرسومی پراکندند. امروز در همه‌ی خانه‌ها رسم است که ده روز یا دو هفته پیش از نوروز، در ظرف‌های کوچک و بزرگ، کاسه، بشقاب، پشت کوزه و ... دانه‌هایی چون گندم، عدس، ماش و ... می‌کارند. در برخی از شهرهای آذربایجان، سومین چهارشنبه به خیس کردن و کاشتن گندم و عدس برای سبزه‌های نوروزی اختصاص دارد.

سفره‌ی هفت‌سین

جمع شدن همه‌ی اعضای خانواده در موقع سال تحویل در کنار سفره‌ی هفت‌سین از رسم‌ها و باورهای قدیمی است. در سفره‌های هفت‌سین، هفت روییدنی خوراکی قرار دارد که نام‌آنها با حرف«س» آغاز می‌شود، مانند؛ سیب، سبزه، سنجد، سماق، سیر، سرکه، سمنو و مانند اینها که نماد فراوانی فرآورده‌های کشاورزی است. علاوه بر آن،قرآن، آینه، شمع، ظرفی شیر، ظرفی آب که نارنجی در آن است. تخم‌مرغ رنگ شده، ماهی قرمز، نان و سبزی، گلاب، گل، سکه و قرآن نیز زینت بخش سفره‌ی هفت‌سین است که در بیشتر خانه‌ها تا روز سیزده پهن است.