وقتی تو قد می‌كشی
مراحل رشد كودكان بسیار گسترده است ما می‌توانیم در سنین مختلف رشد كودكان، مهارت‌های معینی را از آنها انتظار داشته باشیم. هركودك با سرعت خاص خودش رشد میكند. درك مراحل رشد به والدین كمك میكند بدانند از فرزندشان چه انتظاری داشته باشند.
رشد اجتماعی در دوره شیرخوارگی
در اولین سال زندگی رابطه عاطفی كودك با اطرافیان به خصوص مادر نقش تعیین‌كننده‌ای در رشد اجتماعی او دارد یعنی نحوه ی ارضای نیازهای اولیه كودك از جمله گرسنگی و تشنگی، سازنده نگرش آینده او نسبت به دیگران است.
كودك برای آن‌كه مورد پذیرش اطرافیان واقع شود ، بتدریج باید توقعات آنان را برآورده كند ، قوانین و مقررات را رعایت كند ، آهسته و بی‌صدا غذا بخورد و آداب دستشویی رفتن را بیاموزد.
چنانچه توقعات اطرافیان از كودك نامناسب و خارج از توان او باشد ، كودك نگران و ناراحت می‌شود و رشد اجتماعی او مختل می‌شود. بنابراین اطرافیان باید با توجه به سن كودك، از او انتظار معقول داشته باشند. كودك 4 ماهه شكل افراد مختلف را در نظر مجسم میكند ، قیافه و صدای مادر را بدرستی تشخیص می‌دهد و با دیدن قیافه آشنایان خوشحال می‌شود.
در 7ماهگی گر چه بیشتر اوقات خود را به بازی كردن با خودش سپری میكند ، به اطرافیان آشنا و بیگانه واكنش‌های متفاوتی بروز می‌دهد. كودك 10 ماهه به تقاضای اطرافیان پاسخ می‌دهد. دوست دارد مورد توجه قرار گیرد و به بازی كردن بسیار علاقه‌مند است. رابطه كودك 20 ماهه با اطرافیان بر اساس گرفتن است، نه دادن. او از انجام‌دادن كارهایی كه خلاف میل دیگران باشد ، لذت می‌برد و هنوز مایل به همكاری و مشاركت نیست.
كودك 2 ساله تعادل و آرامش دارد. در انجام دادن كارهای شخصی پیشقدم می‌شود ، از تشویق و ستایش خوشش می‌آید ، می‌خواهد اطرافیان را راضی كند و نسبت به محیط و انسان‌ها كنجكاو است. هر چه والدین كودك را در این زمینه بیشتر تشویق كنند ، احساس استقلال در او بیشتر رشد میكند. در مقابل ، حمایت افراطی یا تمسخر تلاش‌های ناموفق كودك ممكن است او را نسبت به توان خودش مردد كند.
رشد اجتماعی در دوره كودكستان
كودك بتدریج از طریق ارتباط با دیگران بر مهارت‌های اجتماعی خود می‌افزاید. در این دوره دوستان و همبازی‌ها تاثیر بسزایی در رشد اجتماعی كودك دارند و بر اثر ارتباط با همسالان در كودكستان و كوچه ، بتدریج پی می‌برد كه برخی آموخته‌هایش مناسب و مقبول نیست و باید تغییر یابد.
اگر كودكستان از امكانات كافی برخوردار باشد ، مهارت‌های اجتماعی كودك را افزایش می‌دهد. او در آنجا به یادگیری و تجربه می‌پردازد و روش‌های ارتباط با دیگران را می‌آموزد و به نقاط ضعف و قوت خود پی می‌برد. كودكستان باید بر قوه ابتكار و اعتماد به نفس كودك بیفزاید و مهارت‌های اجتماعی را گسترش دهد و رفتارهای نامناسب او را اصلاح كند. كودك پیش دبستانی بیشتر با همجنس‌های خود طرح دوستی می‌ریزد و در گزینش دوست بتدریج دگرگون می‌شود، دوستی‌های موقتی و زودگذر به دوستی‌های عمیق و پایدار در دوره‌های بعد مبدل می‌شود.
كودك پیش دبستانی وابستگی شدیدی به اعضای خانواده دارد و برای حل مشكلات از والدین كمك می‌طلبد و برای انجام دادن و ادامه كارها به اطمینان و تسلی آنان نیازمند است و همواره دوست دارد همراه والدین باشد.
مادر، كودك را به كسب استقلال تشویق میكند و انتظار دارد كودكش هرچه زودتر خودش لباس بپوشد ، به‌تنهایی استحمام كند ، مشكلاتش را حل كند و خود را سرگرم كند. مادرانی كه با كودكان خود رفتار ثابتی ندارند و هر لحظه با او به نوع متفاوتی رفتار می‌كنند ، كودك را با تعارض و تردید مواجه می‌كنند. مادرانی كه كودك را به وابستگی تشویق می‌كنند، او را موجودی وابسته و ناتوان به بار می‌آورند.
كنترل پرخاشگری و رقابت صحیح با دیگران از علائم رشد اجتماعی محسوب می‌شود.
رقابت كودكان با یكدیگر متفاوت است. برخی بشدت رقابت می‌كنند و عده‌ای رقابت را دوست ندارند. كودك میل برتری و غلبه بر دیگران را در خانواده می‌آموزد و رفتارهایی كه در این جهت می‌باشد به وسیله والدین تقویت می‌شود. كودكانی كه با خواهران و برادران خود رفتار مناسبی دارند ، با دیگران كمتر به رقابت نامناسب می‌پردازند.
وضعیت خانوادگی و آموزش‌های قبلی كودك در چگونگی رقابت و همكاری كودك با اطرافیان نقش‌مهمی دارد.
همانندسازی كه به آن وسیله كودك رفتار فرد یا افراد مورد علاقه خود را الگو قرار می‌دهد ، در رشد اجتماعی او بسیار اهمیت دارد.
برای ایجاد همانندسازی، خواست كودك و نیز تقویت رفتارهای مطلوب او توسط اطرافیان ضرورت دارد. كودك از رفتار والدین تقلید میكند و چون تشویق می‌شود بتدریج به انجام دادن آن خو می‌گیرد.
***
با در نظر گرفتن این كه رشد و تحول یك جریان دائمی است و چگونگی رشد و عكس‌‌العمل ما در مراحل رشد اجتماعی كودك در زمان حاضر پایه و اساس رشد و شكوفایی وجود او را در آینده تشكیل می‌دهد و نیز از آنجایی كه رشد كاری ظریف و پیچیده كه همزمان در ابعاد مختلف شخصیت انسان صورت می‌پذیرد و آثار و نشانه‌های آن در جنبه‌های بدنی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی ظاهر می‌گردد، ناگزیر هستیم كه در هر دوره از رشد كودك حداكثر كوشش خود را برای شناخت تمامی ویژگی‌ها، تبیین همه نیازها و حسن تامین آنها صرف كنیم.
این نكته نیز بسیار مهم است كه بسیاری از والدین در جریان رشد و تحول كودكان و نوجوانان، عمدتا به رشد جسمانی توجه دارند و دیگر جنبه‌ها را مورد غفلت قرار می‌دهند یا آن‌گونه كه بایسته و شایسته است، به آن نمی‌پردازند. پس شایسته است كه طی مراحل رشد كودك به همه جنبه‌های رشدی آنچه از نظر جسمی، عاطفی، (اجتماعی) و ذهنی كودك توجه شود.
منبع :جام جم آنلاین - با تغییر
تنظیم برای تبیان :داوودی
مقالات مرتبط :
