روز جهانی زبان مادری
امارت «شهیدمنار» یادمان این رخداد ویژه و ماندگار است. این یادمان كه از بناهای ملی و مورد احترام مردم بنگلادش می باشد در نزدیكی دانشگاه داكا ؛در مركز این شهر بنا شده است،كه همه ساله از آخرین ساعات روز 20 فوریه شاهد حضور انبوه مردم است. مقامات، مسئولان، دانشگاهیان، و بزرگان حزبی و غیر حزبی نیز از ساعات اولیه روز 21 فوریه (نیمه شب) در محل مزبور حضور می‌یابند. ابتدا رئیس جمهور و رئیس دولت و به دنبال آن رهبران احزاب، اعضای هیات دولت، رئیس و نمایندگان مجلس، سفرای كشورهای خارجی، و گروهها و دستجات مردم بر سر یادمان شهید منار حضوریافته و آن را گلباران می كنند. این برنامه چنان با استقبال مردمی و دولتی مواجه می‌شود كه حدود 12 ساعت (از 12 نیمه شب تا حدود ساعت 12 ظهر روز 21 فوریه) ادامه می‌یابد و مردم گروه گروه با پاهای برهنه (به نشان احترام) و در صفوف چند كیلومتری به سوی این یادمان حركت كرده و به نثار گل می‌پردازند.
در سال 1952 در چنین روزی دانشجویان دانشگاه داكا به خیابان‌ها ریخته و در اعتراض به حاكمان پاكستانی تقاضای استقلال زبان بنگلا و اعلام آن به عنوان زبان رسمی كشور را نمودند. دانشجویان، زبان اردو را كه پاكستان مركزی قصد داشت آن را در بنگلادش رایج كند، تحمیلی دانسته و خواستار مقابله با این اقدام شدند.
دانشجویان زیادی در آن روز با آتش سلاح‌های گرم پلیس به خاك و خون كشیده شده و شهید شدند. ولی به هرحال این اقدام دانشجویان باعث شد تا زبان بنگلا در سال 1956مجددا به رسمیت شناخته شود. در واقع ادامه این شهامت و ایستادگی پس از 9 ماه جنگ آزادی بخش در سال 1971 منتج به استقلال بنگلادش از اسلام آباد شد.
مراسم روز ملی زبان پس از استقلال (1971) در 21 فوریه هر سال در بنگلادش با شكوه خاص برگزار می‌گشت تا این كه در 17 نوامبر 1998 سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد «یونسكو» پیشنهاد كشور بنگلادش برای اعلام 21 فوریه به عنوان «روز بین المللی زبان مادری»راپذیرفت و 188 كشور عضو یونسكو به آن رای داده و آن را تایید كردند.(1)21 فوریه در كشور بنگلادش تعطیل عمومی بوده و پرچم ملی در مراكز دولتی، موسسات آموزشی، محل‌های تجاری و ساختمان‌های خصوصی به صورت نیمه افراشته در می‌آید.
به همین مناسبت هم اكنون سمینارها، نشست‌ها، سمپوزیم‌ها و برنامه‌های گوناگونی توسط سازمان‌های دولتی و غیر دولتی و احزاب به صورت مستقل در سرتاسر جهان برگزار می‌گردد.اكثر كشورهای جهان روز 21 فوریه را در تقویم رسمی خویش به عنوان روز زبان مادری درج نموده اند.
یكی از هویت های عمیق و اصیل هر انسان هویت زبانی اوست و اولین ارتباط زبانی انسانها زبان مادری آنان می باشد.از ابتدائی ترین حقوق هر انسان این است كه به زبان خودش صحبت كند ؛بنویسد و بخواند .
به قول هایدگر ؛فیلسوف آلمانی ؛زبان مادری قلب؛احساس و الهام است.
بنابراین كسانی كه با زبان مادری درمی افتند در واقع با عمیق ترین جنبه هویت آنان مبارزه می كنند و پیروز نخواهند شد.
در ایران از دوره مشروطه تا كنون زبان فارسی زبان رسمی كشور است و بعد از وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی در قانون اساسی حق آموزش زبان مادری اقوام ساكن در كشور به رسمیت شناخته شده است. در اصل 15 قانون اساسی آمده است (استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس در كنار زبان فارسی آزاد است.)اقداماتی برای تحقق این مهم تا كنون صورت گرفته ولی شایان توجه نبوده است.شاید علت اصلی آن ترس از طرح مسائل حاشیه ای قو مییت گرائی و خدشه دار شدن تمامیت ملی كشور است.
در سطح جهان برخی از فعالان اجتماعی را نظر بر آن است كه به رسمیت شناختن حقوق اقلیت های دینی در معاهدات و كنوانسیون های جهانی میتواند انگیزه ای برای به رسمیت شناختن و ایجاد تسهیلات برای آموزش و ماندگاری زبان مادری باشد.در حقیقت این گروهها بر این عقیده اند كه بدون تامین آموزش امكان بقای زبان مادری در دراز مدت میسور نیست.
زبان شناسان معتقدند كه تا آخر قرن 21 میلادی 90 درصد زبانهای رایج جهان كه با آنان تكلم می شود در معرض نابودی قرار خواهند گرفت . البته نقش دولت ها و جریانات سیاسی بین المللی در ترویج زبانهای مادری و قومی بسیار سرنوشت ساز است . برای مثال زبان در حال احتضار عبری فقط با قدرت مالی رژیم اشغالگر قدس و حمایت سیاسی بین المللی زنده شد و هم اكنون خیلی از یهودی ها و مراكز تحقیقاتی و پژوهشی در حال آموزش و فراگیری آن هستند.
در همین راستا پیشنهاد می شود جمهوری اسلامی ایران نیز به منظور تكریم از زبان مادری كه زبان عرفان ؛ شعر ؛ ادبیات بوده و ریشه در هزاره های تاریخ و تمدن دارد ضمن درج این روز در تقویم ملی و فرهنگی خویش ؛ به منظور معرفی بیشتر زبان مادری اقدام به برگزاری برنامه هایی در روز 21 فوریه در داخل و خارج از كشور نموده و به معرفی زبان های قومی و محلی نیز بپردازد. البته نمایندگی های یونسكو در سرتاسر جهان از برگزاری این نوع مراسم حمایت مادی و معنوی می نمایند.
از آنجائیكه هویت و قلمرو زبان فارسی منطقه ای و فراكشوری می باشد مسئولین ارگان های مربوطه در جمهوری اسلامی ایران می توانند مراسم مشتركی با سایر كشورهای فارسی زبان برای تكریم زبان مادری داشته باشند و در دانشگاهها و مراكز آموزش عالی در سایر كشورها كه دارای كرسی و یا رشته زبان فارسی و یا ایران شناسی می باشند نیز مراسمی در خور و شایسته زبان فارسی شكل دهند.
پی نوشت:
1.رسانه های بنگلادش در دهه سوم فوریه 2008
محمد علی شاه حسینی، كارشناس مطالعات اسلامی مركز مطالعات فرهنگی بین المللی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
تهیه و تنظیم : بخش ادبیات تبیان
