سایه بلند گناهان گذشته
نگاهی به سریال بیگناهان
سریال «بیگناهان» ساخته اخیر احمد امینی كه مخاطب تلویزیون او را با كارگردانی سریال «اولین شب آرامش» می‌شناسد، این شانس را دارد كه در دوره‌ای از تلویزیون روی آنتن می‌رود كه در میان سریال‌های در حال پخش رقیب جدی‌ای ندارد و همین امر در كنار ویژگی‌های ساختاری آن باعث می‌شود كه بینندگان بیشتری این سریال را دنبال كنند.
مجموعه تلویزیونی «بیگناهان» كه جمعه‌ها از شبكه 3 سیما پخش می‌شود در فضایی معمایی، پلیسی موضوعاتی اجتماعی، خانوادگی را مطرح می‌كند. داستان كه از یك دزدی و قتل در گذشته شروع می‌شود، در ادامه به داستانی معاصر از حال و احوال آدم‌های آن دوران و فرزندان آنها در دوره معاصر گره می‌خورد كه این خود از نقاط قوت داستان است.
«بیگناهان» از بازی‌های روانی برخوردار است، ولی علی‌رغم ظرفیت بالقوه داستان برای ایجاد حس تعلیق در مخاطب، از این لحاظ چندان موفق نیست و حتی در قسمت‌هایی آنقدر كشدار می‌شود كه از حوصله خارج است البته به نظر می‌رسد بخشی از این كندی روایت به عمد از سوی امینی انتخاب شده ولی آنچه مسلم است این فرمت به طور صد در صد با موفقیت روبه‌رو نشده است.
امینی در این سریال نتوانسته در كنار حفظ ساختار محبوب خود روایتی آرام و در عین حال گره‌گشایی از علامت سوال‌هایی كه از ابتدا پیش روی مخاطب خود قرار می‌دهد ضرباهنگ متناسب با مدیوم تلویزیون را حفظ كند و این خود از مسائلی است كه تجدید نظر كارگردان را در استفاده از صحنه‌هایی كشدار می‌طلبید؛ چراكه با حذف سكانس‌های اضافی داستان با سرعت بیشتری پیش می‌رفت كه این با حوصله بیننده نیز سازگاری بیشتری دارد.
گرچه از ابتدای داستان این موضوع حس می‌شد كه قرار است با اتفاقات زیادی در سریال روبه‌رو شویم، ولی همین كندی روایت باعث شده است مخاطب احساس كلافگی كرده و حتی با شخصیت‌های داستان هم احساس نزدیكی نكند.
حال اگر بخواهیم به طور اخص درباره نقاط قوت این سریال صحبت كنیم، قطعا در كنار فیلمنامه خوب نمی‌توان از بازی‌های روان و توانایی كارگردان در بازی گرفتن از بازیگران و البته كارگردانی خوب اثر چشم‌پوشی كرد.
این مجموعه اثری است كه از بازیگران خوبی بهره برده و نكته جالب آن حضور 4 كارگردان (مسعود كرامتی، داریوش فرهنگ، محمدعلی نجفی و همایون اسعدیان) در آن به عنوان بازیگر است كه 2 نقش كاملا كلیدی و 2 نقش جانبی در اختیار آنهاست كه این خود ظرافت‌های بیشتری را در كارگردانی می‌طلبد.
به هر حال آنچه مسلم است امینی در این سریال تلاشی واضح دارد تا اثری متفاوت‌تر و خاص‌تر نسبت به دیگر آثار تلویزیونی خود ارائه كند و این وسواس در جزییات تصویربرداری، دیالوگ‌ها، بازی گرفتن از بازیگران، ظرافت نقش‌ها، طراحی صحنه، لباس و گریم نیز دیده می‌شود.
در این كار بازیگران نوع دكوپاژ و پلان‌بندی امینی را بخوبی دریافته‌اند و مسعود كرامتی و داریوش فرهنگ در 2نقش كلیدی توانسته‌اند تا حد قابل‌قبولی ضمن حفظ پیچیدگی‌های این دو شخصیت حتی چهره‌ای متناقض از 2 سارق كه یكی از آنها قاتلی فراری نیز هست، ارائه كنند.
تا اینجا هر چه در داستان جلوتر رفته‌ایم، پیچیدگی‌های نقش‌ها بیشتر شده كه در این میان بویژه مسعود كرامتی لایه‌های درونی‌تری از شخصیت آصف كیایی را به نمایش گذاشته و گرچه مخاطب تلویزیونی با چهره او به عنوان یك بازیگر خیلی آشنا نیست، ولی او با حفظ حال‌و‌هوایی معماگونه در شخصیتی كه ایفاگر نقش آن است، بیننده را با خود همراه كرده است. نقش آصف ازجمله نقش‌های این مجموعه است كه پیش از بسته شدن قطعی فهرست بازیگران به چند بازیگر سرشناس دیگر ازجمله داریوش ارجمند پیشنهاد شده بود كه هر كدام با وجود پسندیدن نقش به دلایلی از حضور در كار بازماندند و مسعود كرامتی ایفاگر نقشی شد كه تا به اینجا نیز از عهده آن خوب برآمده است. همچنین دیگر بازیگران این سریال چه در نقش‌های بلند و چه كوتاه روی هم رفته از پس كار خوب برآمده‌اند و همان‌طور كه اشاره شد، كلا بازی‌های این سریال جزو نقاط قوت آن است.
آنچه مسلم است امینی در این سریال تلاشی واضح دارد تا اثری متفاوت‌تر و خاص‌تر نسبت به دیگر آثار تلویزیونی خود ارائه كند و این وسواس در كل سریال دیده می‌شود
احمد امینی كارگردانی است كه سال‌های سال منتقد سینمایی بوده و برای آن كه خوب بنویسد، خوب فیلم دیده است و نمی‌توان منكر شد كه آن همه فیلم دیدن و مداقه در آن آثار بر او بی‌تاثیر نبوده است و همین اثر است كه بر شخصیت‌های كارهای او دیده می‌شود. برخی شخصیت‌هایی كه او در كارهایش ساخته و پرداخته می‌كند در بعضی موقعیت‌ها ما را یاد شخصیت‌هایی از سینمای جهان می‌اندازد. به طور مثال شخصیت جلال در نمونه‌های خارجی دارای شباهت‌هایی است كه این شباهت به گمان نگارنده حالت تعمدی ندارد و این امر به نقطه قوت كار امینی تبدیل شده است.
از بحث بازی‌های بیگناهان كه بگذریم، موضوع قابل بحث فیلمنامه اثر است كه گرچه حال و هوای پلیسی، معمایی دارد، ولی بن‌مایه اصلی آن اجتماعی است. قصه این سریال هم خیلی اكشن و پلیسی نیست، ماجراهای پلیسی بخشی از ساختار فیلمنامه است. به اعتقاد امینی، این اثر اتفاقا از لحاظ جنس قصه و فضا به اولین شب آرامش نزدیك است. یعنی یك درام خانوادگی اجتماعی است كه شخصیت‌ها تعریف‌های خودشان را دارند، ولی از لحاظ نوع رویكرد، جنس كار و فضای قصه خیلی حال‌وهوای آن به اولین شب آرامش شباهت دارد. قصه بر محور چند خانواده می‌چرخد كه به ضرورت‌های داستانی با هم روابطی پیدا می‌كنند، درگیری‌ها و مشكلات و سوءتفاهم‌هایی بین آنها به وجود می‌آید و قصه پیش می‌رود.
فیلمنامه اثر چفت و بست خوبی دارد و حتی می‌توان گفت تمامی ظرافت‌های آن در اجرا درنیامده است. آدم‌های داستان كه تعدادشان كم هم نیست، با منطقی باورپذیر به هم پیوند می‌خورند و داستان بخوبی چالش‌های تاثیر یك دزدی و قتل در گذشته و تاثیر آن بر امروز چندین خانواده را به تصویر می‌كشد.
بیگناهان همان طور كه از نامش پیداست، روایت انسان‌های بی‌گناهی را به تصویر می‌كشد كه از خطاهای گذشتگان خود در امان نمی‌مانند. این مجموعه در یك كلام می‌خواهد این پیام هرچند تكراری را یادآوری كند كه انسان در دام اعمال خطای خود گرفتار خواهد آمد و این گرفتاری حتی می‌تواند دامان فرزندان وی را نیز بگیرد، ولی امینی این پیام را در لایه‌های زیرین اثر پنهان می‌كند تا تجربه‌های ناموفق بسیاری از آثار تلویزیونی را تكرار نكند.
به هر حال حضور احمد امینی را در تلویزیون باید غنیمت شمرد، چراكه سلیقه بصری مخاطب تلویزیون نیز با دیدن مجموعه‌هایی خوش‌ساخت چون بیگناهان به مرور ارتقا می‌یابد و از دنبال كردن داستان‌های دم دستی با دستمایه‌های داستانی پیش‌پاافتاده روگردان خواهد شد.
منبع : جام جم
تنظیم برای تبیان : مسعود رضا عجمی
