سایه روشن گیشه 88

اگر بخواهیم آثار به نمایش درآمده در جشنواره فیلم فجر را ملاك ارزیابی قرار دهیم باید گفت كه بحران مخاطب سینمای ایران در سال آینده جدی‌تر خواهد شد.

در میان فیلم‌های جشنواره بیست‌و‌هفتم به ندرت فیلمی به چشم آمد كه توانایی فتح گیشه را داشته باشد.

برخی از فیلم‌ها هم به گفته سازندگانشان با نمایش‌های متعدد در جشنواره، عملا موقع نمایش عمومی، اكران دوم‌شان را تجربه می‌كنند. در چنین شرایطی، چشم‌انداز گیشه در سال 88 تیره و تار به‌نظر می‌رسد. البته باید این نكته را هم در نظر داشت كه سازندگان برخی فیلم‌ها رغبتی به حضور در جشنواره فجر نشان نداده بودند. در این سال‌ها از مجموعه كمدی‌های پرفروش، تنها «اخراجی‌ها» در جشنواره به نمایش در آمد و بقیه این محصولات، در اكران عمومی موفق شدند به فروش بالایی دست پیدا كنند. در حالی كه اهالی سینما، به‌ گزینه‌های زیادی از میان فیلم‌های حاضر در جشنواره، به‌عنوان آثار پر‌امید در گیشه اشاره نمی‌كنند، به‌نظر می‌رسد كه سال آینده هم باید به كمدی‌های نه چندان با ارزش سینمای بدنه چشم امید بست.

روند رو به رشد فروش

مصطفی شایسته معتقد است در جشنواره این دوره فیلم‌هایی نظیر «بی‌پولی»، «عیار 14» و «درباره الی» از سطح كیفی بالایی برخوردار بودند و شاید با همین تعداد انگشت‌شمار هم بتوانیم چشم‌انداز خوبی از سینمای ایران در سال آینده ترسیم كنیم.

این تهیه‌كننده، سینمای ایران را از نظر میزان فروش فیلم‌ها موفق ارزیابی كرده و می‌گوید: همه فیلم‌ها گیشه دارند. فیلم‌هایی كه امسال در جشنواره فیلم فجر به نمایش در آمد نشان دهنده این هستند كه میزان فروش فیلم‌های سینمایی در سال آینده نسبت به امسال، قطعا روند صعودی خواهند داشت. به‌خصوص كه برنامه‌ریزی‌های مؤثری در جهت تجهیز سینماها در شهرستان‌ها نیز صورت گرفته است و با تكمیل این طرح‌ها می‌توانیم به این سینما در سال آینده امیدوار باشیم؛ البته در هر سال تعدادی از فیلم‌ها قطعا نسبت به بقیه از فروش بهتری برخوردار می‌شوند و پایه اصلی فروش را تشكیل می‌دهند. به‌عنوان مثال در سال‌جاری «دایره زنگی»، « همیشه پای یك زن در میان است» و «چار‌چنگولی» در فصل‌های مختلف سال توانستند حداكثر فروش را از آن خود كنند.

شایسته اما پیش‌بینی فروش سال آینده سینما را محدود به ارزیابی فیلم‌های جشنواره بیست و هفتم ندانسته و می‌گوید: به هر حال همیشه تعدادی فیلم هستند كه یا در جشنواره شركت نمی‌كنند و یا در بخش‌های مختلف آن پذیرفته نمی‌شوند و هر سال هم تعدادی از این فیلم‌های خارج از جشنواره جزو فیلم‌های پرفروش هستند. اما به‌نظر من در سال آینده فیلم‌های «بی‌پولی»، «عیار 14» و «درباره الی» فیلم‌های موفق گیشه خواهند بود. به‌نظر می‌رسد «اخراجی‌‌ها2» هم با فاكتورهایی كه برای جلب مخاطب مورد نظر قرار داده به موفقیت می‌رسد. ضمن اینكه فروش خوب قسمت اول این فیلم، می‌‌تواند تضمینی برای موفقیت دوباره آن باشد.

این تهیه‌كننده در پاسخ به این سؤال كه فكر نمی‌كنید نمایش گسترده فیلم‌ها در جشنواره فیلم فجر در شهرهای مختلف، باعث می‌شود بسیاری در همان ایام جشنواره به تماشای فیلم مورد علاقه خود بروند و باعث شوند نمایش عمومی عملا تبدیل به اكران دوم فیلم‌ها و در نهایت عدم‌موفقیت آنها شود؟ می‌گوید: نه این طور نیست. جشنواره می‌تواند محل مناسبی برای تبلیغ فیلم‌های خوب، با كیفیت و پر‌مخاطب باشد. فیلمی كه برای مردم ساخته شده و به بخش هنری و تجاری هر دو توجه داشته، می‌تواند در جشنواره مخاطب جذب كند. اگر در شهرستان‌ها هم مردم به تماشای فیلم بروند، این اتفاق به شكل محدودی رخ می‌دهد.

جای خالی فیلم‌های گیشه‌ای

داریوش بابائیان نیز جشنواره امسال را به لحاظ ساختاری مثبت و رو به جلو ارزیابی كرده و می‌‌گوید: نكته اصلی در جشنواره بیست و هفتم جوانگرایی بود. كارگردان‌های جوان، امسال حضور مؤثری داشتند و تفكر جوان آنها به خوبی در فیلم‌هایشان مشهود بود. تعدادی از فیلم‌ها با رویكرد به گیشه ساخته شده بودند ولی عمده فیلم‌های گیشه‌ای، امسال در جشنواره حضور نداشتند.

این مسئله البته می‌تواند به‌عنوان نقص جشنواره‌ای مثل جشنواره فیلم فجر به شمار بیاید به این دلیل كه یك جشنواره، از هر نوع و گونه‌ای باید فیلم داشته باشد. به‌عنوان مثال ما امسال فیلم كمدی نداشتیم؛ بهتر است همه فیلم‌ها امكان حضور در جشنواره را داشته باشند چون ممكن است حتی بدترین فیلم هم یك نكته مثبت در خود داشته باشد. به‌عنوان مثل فیلمبرداری خوبی داشته باشد. بهتر است همه فیلم‌ها بدون محدودیت در این ماراتن شركت كنند. این تهیه‌كننده ایراد كار را از اساسنامه جشنواره می‌داند و معتقد است طبق این اساسنامه هیئت انتخاب و داوری نمی‌توانند تغییری در این سیستم بدهند.

بابائیان در مورد پیش‌بینی فروش سال آینده سینماها، فیلم‌هایی مثل «اخراجی‌‌ها2»، «سوپر‌استار»، « درباره الی» و«بی‌پولی» را موفق ارزیابی می‌كند.

ایراد مقررات جدید

علیرضا رئیسیان اما چشم‌انداز قابل‌قبولی برای سینمای ایران در سال 88 متصور نیست و آن را همچنان به مدیریت جشنواره و بنیاد سینمایی فارابی مرتبط می‌داند. او می‌گوید: مدیریت جشنواره‌ فیلم فجر و بنیاد سینمایی فارابی، طی 2 سال اخیر سعی در كم‌رنگ‌ كردن سینمای داخلی داشتند. آنها سال گذشته با دو پاره كردن جشنواره و اختصاص نیمی از آن به بخش بین‌الملل، آمار مخاطبین جشنواره در 5 روز اول را به شدت كاهش دادند و امسال هم شایسته نبود باز هم رابطه مردم با سینما و جشنواره را كم رونق كنند.

این كارگردان همچنین تعیین محدودیت زمانی و غیرمنطقی برای ارائه فیلم‌ها به جشنواره را نكته دیگری در جهت تضعیف فیلم‌های جشنواره دانسته و می‌گوید: طی سال‌های برپایی جشنواره معمولا بیش از نیمی از تولیدات در شهریور و مهر ماه كلید زده می‌شود و با هیجان ویژه‌ای این فیلم‌ها برای حضور در جشنواره آماده می‌شد و مردم هم منتظر دیدن فیلم‌های تازه هستند كه این فرصت با مقررات جدید از سینمای ایران گرفته شد. اگر قرار باشد در مهر ماه فرم پر شود و در آذر فیلم‌ها تحویل داده شود، یعنی عملا فیلم‌هایی كه بعد از آن تولید می‌شوند به هیچ‌وجه به جشنواره نخواهند رسید و ما پیشاپیش یك بخش تولیدات را از حضور در جشنواره حذف كردیم.

این كارگردان همچنین با اشاره به اینكه، مقررات جشنواره با سیاست‌های اداره‌كل نظارت و ارزشیابی معاونت سینمایی همخوانی ندارد می‌گوید: متأسفانه به‌نظرات كارشناسی اهالی سینما توجهی نمی‌شود و این مسئله باعث بی‌رونق‌تر كردن سینما می‌شود.

ضربه نمایش‌های گسترده جشنواره به اكران

سیروس تسلیمی اما تعیین چشم‌انداز سینمای ایران در سال آینده را وابسته به فیلم‌های محدودی كه در جشنواره فجر به نمایش درآمدند ندانسته و می‌گوید: بخش عمده‌ای از چشم‌انداز سال آینده سینما با فیلم‌هایی تعیین می‌شود كه معمولا در جشنواره شركت نمی‌كنند. با نگاهی به آمار متوجه می‌شوید كه نزدیك به 50 درصد فیلم‌های جشنواره اصلا شانس اكران پیدا نمی‌كنند.

فیلم‌هایی كه پروانه می‌گیرند اگر مخاطب داشته باشند بلافاصله اكران می‌شوند ولی فیلمی كه موفق به كسب تعداد زیادی جایزه از جشنواره فیلم فجر هم شده، گاهی حتی با گذشت 2 سال هم اكران نمی‌شود. گاهی فیلم‌ها در زمان جشنواره به خاطر حضور گسترده مسئولان، منتقدان و مردم، دچار نقد بی‌رحمانه می‌شوند و ممكن است این نقدها به فروش فیلم‌ها صدمه بزند. پرفروش‌ها معمولا نیازی به حضور در جشنواره احساس نمی‌كنند و شاید هم می‌ترسند با توجه به نقدها، دچار مشكل سانسور و جرح و تعدیل شوند. اغلب فیلم‌هایی در جشنواره شركت می‌كنند كه تهیه‌كننده دولتی دارند و خصوصی‌ها رغبت چندانی به حضور در این رقابت ندارند.

تسلیمی البته اكران گسترده فیلم‌ها در زمان برگزاری جشنواره را یكی از دلایل ریزش مخاطب در هنگام اكران عمومی می‌داند. او می‌گوید: در هیچ كجای دنیا هیچ جشنواره‌ای این تعداد نمایش فیلم ندارد اما در اینجا هر سینما تا جایی كه می‌تواند به‌دنبال جذب تماشاگر و افزایش سانس‌های نمایش فیلم است. از سوی دیگر صاحبان فیلم‌ها نیز از نمایش‌های جشنواره‌ای ذی‌نفع نیستند و این مسئله باعث ضرر بیشتر آنها می‌شود. ما از شمالی‌ترین تا جنوبی‌ترین نقطه شهر در زمان برگزاری جشنواره، سینماهایی داریم كه فیلم‌ها را نمایش می‌دهند. در این هنگام این فیلم‌های فرهنگی هستند كه متحمل بیشترین ضرر می‌شوند؛ به این خاطر كه تماشاگر آنها محدود است و گاهی همین تعداد تماشاگر هم در همان ایام فیلم‌ها را می‌بینند. در هیچ كجای دنیا یك فیلم 40 اكران رایگان در جشنواره ندارد.

این تهیه‌كننده نیز فیلم «اخراجی‌ها2» را یكی از فیلم‌های پرفروش سال آینده ارزیابی می‌كند اما امیدوار است فیلم‌های خوبی مثل «درباره‌الی»، «تردید» و «بی‌پولی» هم بتوانند به فروش خوبی دست پیدا كنند. او از طرف دیگر معتقد است حضور در جشنواره برای بعضی فیلم‌ها كاركرد منفی دارد. او به‌عنوان مثال از فیلم «وقتی همه خوابیم»

بهرام بیضایی اسم برده و می‌گوید: بعضی فیلم‌ها در هنگام نمایش عمومی به خاطر طرفداران سنتی و خاصی كه دارند همیشه یك شور و هیجانی را ایجاد می‌كنند. یعنی طرفداران سنتی فیلم‌های یك كارگردان در روزهای اول نمایش عمومی با هجوم به سمت سینماها شوری ایجاد می‌كنند كه باعث جذب مخاطب بیشتر برای فیلم می‌شود اما نمایش‌های جشنواره‌ای باعث می‌شود این طرفداران دائمی، در همان ایام موفق به تماشای فیلم مورد نظر شوند و با این اتفاق عملا شور و حرارتی كه قرار بود با اكران عمومی به وجود بیاید در همان ایام جشنواره از بین می‌رود.

منبع : همشهری

تنظیم برای تبیان: مسعود رضا عجمی