نسل بعدی کاکپیت هواپیماهای مسافربری

با اینکه سیر تحول و تغییر شکل عرضه های پروازی چهار نفره به کاکپیت های دو نفره تمام رایانه ای در هواپیماهای مسافربری مدرن در زمان نسبتاً کوتاهی انجام گرفته اما هنوز مدیریت پرواز مطلوب به دست نیامده است. در سال های اخیر کارهای زیادی برای پیشرفت میانجی (Interface) انسان – ماشین یعنی رایانه های انجام گرفته است اما در حال حاضر جایگزین مناسبی برای انسان (خلبان) در کاکپیت وجود ندارد و به نظر نمی رسد که در آینده نیز وجود داشته باشد. البته تعدادی از شرکت های آمریکایی در حال تلاش برای طراحی و توسعه کاکپیت های تمام خودکار هستند اما متقاعد کردن مسافران برای پرواز با چنین هواپیمایی غیر ممکن به نظر می رسد زیرا هیچ کس تمایل ندارد با یک هواپیمای بدون خلبان پرواز کند. حتی اگر مراحل عملیاتی بیشتری از آنچه اکنون به صورت خودکار در کاکپیت انجام می شود توسط رایانه انجام گیرد، خلبانان باید در کاکپیت حضور داشته باشند تا در مواقع اضطراری کنترل را در دست گرفته و با آن مقابله کنند.

اکنون کاکپیت های پر از نشان دهنده های آنالوگ سابق که بیشتر شبیه ویترین فروشگاه های ساعت می ماند، جای خود را به کاکپیت هایی با نشان دهنده های چند منظوره کریستال مایع داده است که تمام اطلاعات مورد نیاز خلبان را در اختیار وی قرار می دهد. اما آیا این یک پیشرفت است؟

«آرنواد ریم» رئیس توسعه هوانوردی در کمپانی «تالس» در جواب این سؤال می گوید: «هم پله و هم نه» و برای روشن کردن جواب خود مثالی از زندگی روزانه می زند: «زمانی که برای اولین بار ساعت های دیجیتالی وارد بازار شدند همه ما می خواستیم یکی از آنها را برای خود داشته باشیم اما اکنون آنها فقط در ورزشگاه ها کاربر دارند و ما دوباره به استفاده از ساعت های عقربه ای روی آورده ایم.»

دلیل آن در این امر نهفته است که ما برای خواندن زمان در ساعت های آنالوگ فقط نیاز به نگاه کوتاهی داریم در صورتی که ساعت های دیجیتالی زمان بیشتری برای خواندن و تفسیر کردن نیاز دارند. چنین مشکلی در کاکپیت نیز وجود دارد. او در این باره می گوید: «ما دیگر نشان دهنده های مکانیکی را در کاکپیت نمی خواهیم اما متقاعد شده ایم که نشان دهنده های امروزی باید تغییر کنند». به زبان ساده تر خلبانان امروزی اغلب در اطلاعاتی که نیازی به آنها در تمام مراحل پرواز وجود ندارد غرق می شوند. بنابراین اطلاعات ارائه شده در کاکپیت باید به دو صورت مهم و کمتر مهم طبقه بندی شده و طبق چنین طبقه بندی انتخاب شوند.

علاوه بر این در عمل نشان دهنده های دائمی که در کاکپیت هواپیماهای امروزی نصب می شود اغلب با نشان دهنده های قابل حمل همراهی می شوند که در اینجا کیف های پروازی الکترونیکی (EFB) ایفای نقش می کنند. اکنون خلبانان لپ تاپ های خود را به کاکپیت حمل کرده و آنها را از طریق نقاط خاصی به هواپیما متصل می کنند. این کیف های پروازی الکترونیکی بیشتر برای نمایش مسیرهای هوایی، گزارش هواشناسی و نقشه مسیرهای تاکسی فرودگاه ها به کار می روند. برای مثال در ارباس A380 نقاط اتصال رایانه در دو سمت راست و چپ کاکپیت قرار دارد که دو نمایشگراضافی را به شش نمایشگر موجود که به صورت استاندارد نصب شده اند اضافه می کند. هر چند که استفاده از این نمایشگرها بدین معنی نیست که کاغذهای کمتری در کاکپیت مورد استفاده قرار می گیردد. شایان توجه است به دلایل ایمنی نقشه ها و تمام اطلاعات مورد نیاز که به طور معمول در کیف پروازی خلبانان وجود دارد هنوز به صورت چاپی به کاکپیت حمل می شود. نکته اینجاست که صفحه های نمایشگر تمام اطلاعات مورد نیاز خلبان را نشان نمی دهند.

iDeck و کاکپیت های آینده

در این کاکپیت ها برای مثال اطلاعات از رادار هواشناسی باید با فشردن یک کلید به دست آید. البته این بدنی معنی است که یک نمایشگر فقط باید به این مورد اختصاص یابد که این امر مطلوب نیست به خصوص زمانی که خدمه خسته بوده و تحت استرس هستند به همین دلیل است که «آرنواد ریم» و همکاران وی در فکر چیدن دوباره کاکیت هستند.

نتیجه این تحقیقات سیستم نمایش کاکپیت (CDS) بوده که تاکنون مشابهی نداشته است. ناگفته نماند برای انجام تحقیقات دقیق تر یک ابزار شبیه سازی به نام "iDeck" به کار می رود. برای مثال آنها اکنون با این شبیه ساز بر روی هواپیمای ارباس A350XWB کار می کند. البته این فقط یک پیشنهاد است و هنوز این سیستم چیدمان، کاکپیت هواپیمای مذکور را شامل نمی شود.

در اولین نگاه این کاکپیت مانند کاکپیت دیگر هواپیماهای ارباس است اما می توان گفت که تغییرات ایجاد شده تکان دهنده است. در این کاکپیت شش نمایشگر بزرگ وجود دارد که دو نمونه از آنها برای هر کدام از خلبان ها و دو تا در کنسول میانی قرار دارد، هر خلبان می تواند با چهار نمایشگر کار کرده و آنها را تعویض کند. او هم چنین می تواند مهمترین اطلاعات را در مقابل دید خود قرار دهد. امروزه یکی از نمایشگرهای بزرگ، اطلاعات دقیق و مهم را ترکیب می کند که بررسی بهتر اطلاعات را امکان پذیر می سازد. اطلاعات معمولی به صورت سبز نشان داده شده و اطلاعاتی که مهمتر هستند پرنورتر هستند. در این روش خدمه بهتر می توانند روی اطلاعات اساسی متمرکز شوند.

علاوه بر این دو نمایشگر بیرونی را می توان به لپ تاپ خلبان متصل کرد. البته به دلایل ایمنی کیف های پروازی الکترونیکی از جریان اطلاعات داخل جدا نگه داشته می شوند. اما در صورت نیاز این اطلاعات را می توان به یکی از نمایشگرهای میانی کنسول نیز هدایت کرد تا هر دو خلبان بتوانند از آن استفاده کنند. اکنون کاربر روی شبیه سازها هم چنان ادامه دارد و متخصصان هوانوردی از تمام جهان در حال طراحی دوباره نمایشگر اصلی پرواز هستند که نمایش معمول اطلاعات را تغییر خواهد داد. یکی از این تحقیقات Tunnei in the sky است که نمایش سه بعدی مسیر پروازی را امکان پذیر می سازد. اما با وجود این پیشرفت ها یک چیز را نمی توان تغییر داد و آن وجود آلات و ادوات مکانیکی برای فرود ایمن در مواقع از دست رفتن نیروی الکتریکی است.

منبع: مجله نوآور

تنظیم برای تبیان: محسن مرادی