شب ها در تاریکی چه می گذرد؟
بررسی علل ترس در كودكان
سارا می‌گوید: تاریكی چیز وحشتناكی است. وقتی در تاریكی تنها هستم، حس می‌كنم پشت سرم، موجودات ترسناكی با چاقو به من حمله می‌كنند.گاهی صدای نفس‌ها و پاهایشان را می‌شنو اما می‌ترسم پشت سرم را نگاه كنم. قلبم بشدت می‌زند. دهنم خشك می‌شود و عرق می‌كنم.در تاریكی به‌تنهایی نمی‌توانم جایی بروم. پدر و مادرم مرا مسخره می‌كنند و گاهی هم دعوایم می‌كنند ولی نمی‌دانند كه در تاریكی و تنهایی، پشت سر من چه خبر است.
ترس یك صفت همگانی است كه كم و بیش در عموم افراد وجود دارد. ترس به طور خلاصه برای حفظ انسان لازم است و روی هم رفته صفت بدی نیست. به وسیله ترس است كه انسان از حوادث خطرناك فرار می‌كند و خودش را از مرگ نجات می‌دهد. بنابراین، ترس یكی از نعمت‌های بزرگ الهی است كه خداوند آن را در وجود انسان به ودیعه نهاده است. همان‌طور كه ترس در كودكان، امری طبیعی است و از یك الگوی رشدی پیروی می‌كند.
اولین ترس كه اغلب كودكان بعد از 8 ماهگی با آن مواجه می‌شوند ، ترس از جدایی و دیدن غریبه‌هاست. این احساس (غریبی كردن) كه ناشی از محدود بودن محیط حسی كودك است، در عین حال مربوط به دوره تكاملی كودك نیز می‌شود. كودك با توانایی خودش، فرد مورد اعتماد خود را كه غالبا مادر است ، می‌شناسد و از این رو حضور افراد غریبه در كودك ایجاد ترس می‌كند. چرا كه آنها با فرد مورد اعتماد كودك فرق دارند.
پس از این مرحله از رشد شاهد شكل‌گیری احساس ترس دیگری در كودك هستیم، در این حالت كودك از این كه از فرد مورد اعتماد خود جدا شود ، احساس ترس می‌كند و ما از آن با نام «ترس جدایی» یاد می‌كنیم. كودك در این دوره از رشد برای اولین بار جدایی را مثل یك درد تجربه می‌كند و انتظار دوباره قرار گرفتن در كنار فرد مورد اعتماد خود را دارد.
این ترس در 2 سالگی كاهش می‌یابد و جای خود را به احساس ترس دیگری می‌دهد كه در سنین بالای 2 سالگی بروز می‌كند. آن ترس ، ترس از تاریكی است. كودك در این سن، توانایی تشخیص تاریكی و روشنایی، شب و روز و بیداری و خواب را تازه كسب كرده است و این توانایی هنوز در مرحله فوق ابتدایی آن عمل می‌كند. برای مثال اگر از كودكی در این سن بپرسید روز تولدت كی است، خواهد گفت «من باید هنوز 3 بار بخوابم و بعد روز تولدم است» بنابراین ترس از تاریكی با درك كودك از تاریكی و روشنایی آغاز می‌شود. اگر كودك شما از تاریكی می‌ترسد ، می‌توانید او را با نورهای كمتر مانوس سازید تا در طول ایام و تدریجا ترسش بریزد و به تاریكی عادت كند. هنگامی كه خودتان كنار بچه هستید می‌توانید به مدت خیلی كوتاه چراغ را خاموش كنید. بعدا آرام آرام مدت آن را طولانی‌تر كنید.
كودك در 3 سالگی از شبح و حیوانات می‌ترسد. اگر كودك شما از حیوانات بی‌آزار می‌ترسد ، بی‌ضرر بودن آنها را عملا برایش اثبات كنید ، می‌توانید به آن حیوانات نزدیك شوید و آنها را لمس كنید و در دست بگیرید تا بچه به آرامی با آنها مانوس شود و ترسش بریزد.
در این سن، ناگهان محیط كودك كه هنوز برایش مرموز است، توام می‌شود با ترس از اشیا و چیزها. دلیل این امر آن است كه كودك در این سن از قوه تخیل خود بهره می‌گیرد و برای این كه بتواند با محیط خود رابطه برقرار كند ، به اشیای اطراف خود زندگی می‌دهد ، بدین معنی كه تصور می‌كند اشیای پیرامون وی جان دارند و حركت می‌كنند.
4 تا 5 سالگی دوره انواع ترس‌های ناشی از تطابق با محیط شروع می‌شود. هر كدام از این انواع احساس ترس، نیاز آن دارند كه بی‌تاثیر شوند. این ترس‌ها (ترس از مهدكودك، ترس از دبستان، آسیب رویدادهای طبیعی، رویدادهای اجتماعی و...) یكی پس از دیگری می‌آیند و می‌روند و كودك را آماده آن می‌سازند تا ترس‌های جدید را تجربه كند.
كودكان 5 تا 8 ساله نیز معمولا قواعدی از خود می‌سازند تا كمتر دچار وحشت شوند و حس اعتماد به نفس در خودشان ایجاد می‌كنند. مثلا روی جدول كنار پیاده‌رو راه نمی‌روند و وقتی به رختخواب می‌روند ، از والدین می‌خواهند 5 دقیقه بعد به سراغ آنها بروند.
بعضی ترس‌ها بعد از تجربه‌ای ناخوشایند بروز می‌كند و برخی دیگر هیچ علت ظاهری ندارد. ترس معمولا در موقعیت‌های خطرناك بروز می‌كند و بر اثر محرومیت احتمالی، وضعیت جدید تغییر در محیط خانواده افزایش می‌یابد. در ضمن مادران بی‌توجه یا مادرانی كه مدام فرزند خود را تنبیه می‌كنند ، به ترس كودك دامن می‌زنند.
اثرات ترس بر كودكان
مجبور‌كردن كودك به این‌كه با چیزهایی‌كه از آنها می‌ترسد ، روبه‌رو شود ، اضطراب و دلهره او را بیشتر می‌كند و فشارهای سخت‌تری بر‌اعصابش وارد می‌سازد.
از نظر هوش نیز تاثیرات منفی برای كودكان دارد. كودكی كه می‌ترسد، بی‌آن كه از نظر هوشی مشكل داشته باشد، دقت و تمركز كمتری دارد. در یادگیری مطالب كند است و دچار فراموشی و حواس‌پرتی می‌شود. در واقع ترس، فعالیت‌های هوشی را مختل و گاه متوقف می‌كند و مانع بروز توانایی‌های ذهنی كودكان می‌شود. بیشترین تاثیر منفی ترس، بر جنبه‌های عاطفی و اجتماعی كودكان است. ترس گاهی سبب افسردگی، خجالت و گوشه‌گیری می‌شود و كودكان را از فعالیت، شادی و تحرك لازم بازمی‌دارد.
درباره این ترس‌ها كه به ترس‌های عقلایی معروف است، با كودكان صحبت كنید و راه نجات از آنها را برایش بگویید؛ اما در این باره زیاده‌روی نكنید، سعی كنید روح توكل و اعتماد به خدا را در او زنده سازید.
پیشگیری بهتر از درمان است
1- به هیچ وجه كودكانمان را نترسانیم.
2- به هیچ وجه كودكان خود را در موقعیت‌های ترسناك قرار ندهیم.
3- مانع از مشاهده، شنیدن و خواندن داستان‌های ترس‌آور و وحشتناك، از سوی كودكان شویم.
4- خودمان ترسو نباشیم یا اگر از موقعیتی یا از چیزی ترس داریم، پیش كودكانمان آشكار نكنیم.
5- برای آرام كردن كودكانمان هیچ وقت آنها را از موقعیت‌ها، اشخاص و حیوانات نترسانیم.
6- با ایجاد امنیت خاطر در محیط خانواده، كودكان خود را آرامش دهیم تا آنان از درون دچار اضطراب و ترس نشوند.
7- هرگز كودكان را مجبور نكنیم كاری را كه از آن می‌ترسند، انجام دهند.
8- به كودكان فرصت دهیم تا آزادانه و بدون روبه‌رو شدن با تمسخر و تهدید، ترس‌های خود را بیان كنند و درباره آنها توضیح دهند.
9- برای تربیت كودك، از تهدید جدا خودداری كنید.
10- كودكان را از سگ و گربه نترسانید. یكی از عادت‌های غلط بعضی مادران این است كه برای آرام كردن بچه‌ها، پشت در و دیوار خورخور می‌كنند و به در و دیوار مشت می‌زنند و به این وسیله او را می‌ترسانند تا آرام بگیرد.
11- برای تنبیه، كودكان را در جاهای تاریك و وحشت‌زا حبس نكنید.
منبع: جام جم آنلاین - با تلخیص
تنظیم برای تبیان:داوودی
مقالات مرتبط :
