خانه تكانی یا سلامت روبی؟

عوارض استفاده زیاد از مواد شوینده

خانه‌تکانی از جمله معدود آیین‌های به جا مانده از آداب نوروزی است كه این روزها و هفته‌ها بحث آن تقریبا در همه خانه‌ها سر زبان‌هاست.

یك رسم قدیمی كه شاید در گذشته، متناسب با فضاهای كوچكتر و اسباب و اثاثیه كمتر یا حداقل ساده‌تر انجام می‌شد، ولی به مرور و همراه با پیچیدگی‌های این روزگار، این سنت هم ابعادی پیچیده و وسواس‌مانند به‌خود گرفته است.

به گفته كارشناسان هر سال، خانه تکانی نوروزی منجر به مسمومیت تعدادی کودک با مواد شوینده می‌شود. همچنان‌كه خوردن ماده سفیدکننده وایتکس و ماده لوله بازکن از جمله دلایل اصلی ایجاد مسمومیت (گاه مهلک) در میان کودکان خردسال است، استفاده ناآگاهانه از این مواد باعث انواع عوارض جسمانی در بزرگسالان به ویژه زنان خانه‌دار نیز می‌شود. به‌طوری كه در اسفند ماه سال 85 ، حدود 91 نفر در ایام خانه‌تكانى بر اثر مسمومیت با مواد شوینده ، سفید‌كننده و پاك‌كننده در بیمارستان لقمان حكیم بسترى شدند كه 88 مورد آن مسمومیت با مواد سفید‌كننده و 3 مورد مسمومیت با مواد شوینده و پاك‌كننده بوده است.

«انواع و اقسام شوینده‌ها و سفید‌كننده‌ها كه گاز كلر آزاد می‌كنند، اگر بی‌ احتیاط استفاده شوند، در فضای سربسته منجر به مسمومیت‌های شدید می‌شوند.»

دكتر سهراب ‌پور، متخصص ریه و رئیس بیمارستان لبافی نژاد با اشاره به اینكه آلودگی مواد شوینده به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم است، می‌گوید: "متأسفانه خیلی از افراد، انواع مختلف این مواد مثل مواد اسیدی را با هم مخلوط می‌كنند، چون تصور می‌كنند در این صورت شست و شو بهتر انجام می‌شود، در حالی‌كه ترکیب شوینده‌ها در بسیاری از موارد، منجر به خفگی‌های آنی می‌شوند.

اثرات درازمدت این مواد به‌خصوص بر روی پوست به‌صورت انواع واكنش‌های آلرژیك و درماتیت‌ خود را نشان می‌دهند. به همین خاطر توصیه می‌كنیم كه اگر این مواد داخل محیط دربسته استفاده می‌شوند، حتما تهویه مناسب برقرار باشد و از دستكش و ماسك استفاده شود؛ به‌خصوص در حمام، چون بیشتر اتفاق‌ها به‌علت عدم‌تهویه مناسب و همراه با بخار آب در حمام می‌افتد.

همچنین بیماران داراى مشكلات تنفسى مانند آسم یا افرادى كه حساسیت ریوى دارند، به هیچ عنوان نباید با این مواد شیمیایى در تماس باشند و حتى افراد سالم نیز با زدن ماسك‌هاى كاغذى، در محیط بسته و بدون تهویه نمى‌توانند از این مواد استفاده كنند."

رئیس بیمارستان لبافی‌نژاد با بیان اینكه موادی كه وارد سیستم تنفسی می‌شوند، به چند طریق بیماری‌ را تحمیل می‌كنند، ادامه می‌دهد: " مواد شوینده ی اسیدی به‌طور مستقیم، منجر به سوختن مخاط تنفسی می‌شوند. بعضی از این مواد هم منجر به التهاب ریه می‌شوند كه این التهاب، فرد را مبتلا به برونشیت و بیماری‌های التهابی می‌كند، حتی بعضی اوقات میزان التهاب آنقدر شدید است كه حالات اورژانس و فوریت به وجود می‌آورد."

البته به گفته وی برخی واكنش‌های التهابی نیز روندشان خیلی مزمن است و حتی در شروع ممكن است هیچ علامتی در بیمار ایجاد نكنند، اما بعد از 10 تا 15 سال كم كم آثار خود را نشان می‌دهند.

حساسیت‌های پوستی

متخصصان پوست می‌گویند، استفاده زیاد از مواد شوینده باعث ایجاد عوارض روی پوست و ناخن‌ها می‌شود.

«یكی از شایع‌ترین بیماری‌های ناخن، خشكی یا ریش ریش شدن كناره ناخن است كه به‌دلیل استفاده زیاد از مواد شوینده به‌خصوص در بین زنان خانه‌دار رخ می‌دهد.»

دكتر حسین طباطبایی، متخصص پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران در توضیح عوارض پوستی ناشی از این مواد می‌گوید: "در زنان خانه‌دار و در بعضی مشاغل كه افراد با مواد شوینده سر و كار دارند، به ‌دلیل استفاده زیاد از این مواد، چربی ناخن كاهش می‌یابد و كناره‌های آن ریش ریش می‌شود كه كندن پوست كناره‌های ناخن با دست سبب ایجاد عفونت و راه‌یابی میكروب به آن نقطه می‌شود.

استفاده از حلال‌ها مانند «تینر» هم براى پاك كردن دست، موجب از بین رفتن چربى پوست شده و به‌دنبال آن خارش، سوزش، زخم، ترشحات آبكى و چركى ایجاد مى‌شود كه البته تماس مكرر با سفید‌كننده‌ها نیز این عوارض را به ‌دنبال دارد. بنابراین استفاده از دستكش مناسب كه مانع تماس پوستى شود، مهم‌ترین و بهترین روش پیشگیرى از ایجاد این عوارض است."

توصیه مهم این متخصص پوست در این زمینه، شست و شوى دست در پایان كار و استفاده از نرم‌كننده یا مرطوب‌كننده‌ها است.

وی با بیان اینكه بیمارى «درماتیت» یا همان اگزماى دست شایع‌ترین بیمارى در این ایام است كه خارش، قرمزى و خشكى پوست و تاول‌هاى ریز را به‌دنبال خواهد داشت، مى‌افزاید: "معمولاً علائم بیمارى در كف دست و روى نوك انگشتان بروز می‌كند و گاهى فاصله میان انگشت حلقه و كنارى را درگیر مى‌كند و ضایعه‌اى به شكل پیش‌بند تشكیل مى‌شود كه به اگزماى پیش‌بندى معروف است."

به گفته وی این ضایعات درصورت درمان نشدن به‌موقع موجب التهاب و ترك پوست مى‌شوند، برای همین بهترین راه براى جلوگیرى از خشكى پوست و عود این ضایعات، استفاده از كرم‌هاى حاوى اوره، گلیسیرین، وازلین و ... است.

سمیه شرافتی - همشهری