ارتش حرفه ای به جای سربازی

طرح یا لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه چندماهی است که در دستور کار مجلس قرار دارد. چندی پیش نیز کمیسیون امنیت ملی مجلس فراخوانی را برای ارائه نظر در مورد خدمت سربازی اعلام کرد. در راستای این فراخوان مطالب زیر به سمع و نظر می رسد.

اخبار بسیار خوشایندی از برخی اصلاحات در حوزه نظام وظیفه به گوش می رسد که جای بسی خوشوقتی و سپاس دارد که برخی از آنها اجرایی شده و برخی بعد از تصویب قانون اجرایی می شود: کاهش مدت خدمت به 18 ماه، طرح بیمه درمانی سربازان و خانواده هایشان، افزایش مدت زمان شرکت در کنکور، افزایش حقوق سربازان (البته به اذعان فرمانده نیروی انتظامی علی رغم افزایشهای صورت گرفته هنوز حقوق بسیار اندک است.) بیمه بیکاری و...

اما به نظر می رسد در میان تمام این محسنات، توجه و تفتن به یک نکته خالی است که اتفاقا نکته ای بسیار کلیدی است: ارتش حرفه ای

ارتش حرفه ای چیست

سربازی میراث ناپلئون بناپارت است که توسط رضاشاه به ایران وارد شد. اما به مرور کشورهای جهان به ضعفها و ناکارآمدی های سربازی و ناسازگاری آن با حقوق بشر و حق انتخاب و آزادی جوانان پی بردند و به همین دلیل خدمت سربازی را حذف نموده و به جای آن ارتش حرفه ای را که مبتنی بر سربازی داوطلبانه است بنیان نهادند. در ارتش حرفه ای از سربازانی که به اجبار و به دلیل ترس از محرومیت از خدمات عمومی یا مجازات به سربازی می آیند، خبری نیست بلکه تنها از کسانی که مایلند در امور نظامی فعالیت کنند ثبت نام به عمل می آید و پس از تایید صلاحیتهای مندرج در قانون با آنها قراردادهای معمولا 5 ساله به امضا می رسد و در مقابل دریافت حقوق و مزایای کافی به خدمت ارتش در می آیند. این سیستم به دلیل کارآمدی و فواید بی شمارش به سرعت در جهان رواج یافت و اکنون 109 کشور از مجموع 197 کشور جهان سربازی را حذف کرده و ارتش حرفه ای بنیان گذاشته اند. اکثر کشورهای باقی مانده نیز طرح هایی عمدتا 5-3 ساله برای ایجاد ارتش حرفه ای تدوین کرده اند.

فواید ارتش حرفه ای

1- افزایش کارایی نیروهای مسلح؛ یک گروه کوچک، حرفه ای و آموزش دیده از تعداد بی شمار سربازان وظیفه کم آموزش دیده کاراتر هستند. به خصوص آنکه امروزه شیوه جنگها تغییر کرده و فزونی نفرات عامل موثری در برتری نظامی نیست.

2- افزایش تخصص گرایی نیروهای مسلح: مدت زمان اندک خدمت سربازی امکان تخصصی شدن نیروهای نظامی را به حداقل کاهش می دهد اما ارتش حرفه ای بر تخصصی شدن و حرفه ای شدن نیروهای نظامی استوار است.

3- انگیزه بالا: به علت آنکه سربازان در ارتش حرفه ای داوطلبانه آمده و حقوق کافی دریافت می کنند دارای انگیزه بالایی هستند که با سربازان وظیفه به هیچ وجه قابل مقایسه نیست.

4- استفاده از فن آوری های نوین و پیشرفته: به دلیل آنکه در سیستم سربازی اجباری، سربازان زیاد و فراوانی در اختیار است، میزان استفاده از فن آوری های نوین در قیاس با ارتش حرفه ای کم و توسعه آن نیز آهنگی کند دارد.

5- کاهش ریسک امنیتی: سربازان وظیفه وارد اماکن و فضاهای نظامی می شوند و به علت تعداد زیاد و زمان اندک، امکان نظارت و گزینش تمام آنها وجود ندارد و این امر ریسک امنیتی- اطلاعاتی را افزایش می دهد. در ارتش حرفه ای این ریسک به حداقل خود می رسد.

6- کاهش هزینه های اقتصادی دولت: درست است که سربازان وظیفه در مقایسه با سربازان ارتش حرفه ای حقوق بسیار اندکی دریافت می کنند اما با توجه به تعداد بی شمارشان و از سوی دیگر هزینه های هنگفت صورت گرفته در سازمان وظیفه عمومی و... برای شناسایی، اعزام و یا معافیت مشمولین و نهایتا تعقیب فراریان و.... هزینه های سربازی وظیفه هم کم نیست. حال اگر ضریب کارآمدی این دو را در نظر بگیریم بی تردید هزینه های سربازی وظیفه بیشتر خواهد شد.

7- نداشتن معایب سربازی وظیفه: سربازی وظیفه در کنار محاسنی که دارد، معایبی نیز دارد که از فواید آن فزونی می گیرد و ارتش حرفه ای از بسیاری از این معایب مبراست: ایجاد دشواری در مسیر ازدواج جوانان، صعب نمودن و دیر وارد شدن جوانان به بازار کار، سپری شدن نزدیک به 2 سال عمر جوانان در مسیری مخالف خواست آنان، برخی موارد مشاهده شده در پادگانها، دوری از خانواده، اضطرابها و ناآرامی های روانی و...

وضعیت ارتش حرفه ای در جهان

پیشتر در گزارشی به بررسی وضعیت سربازی در جهان پرداختیم که جهت مشاهده اسامی کشورها به گزارش مراجعه نمایید. از میان 197 کشور جهان 109 کشور سربازی را حذف کرده و ارتش حرفه ای دارند. 29 کشور سربازی کمتر از یک سال دارند. در 8 کشور از سربازان در امور نظامی مسلحانه استفاده نمی شود. 10 کشور سربازی انتخابی دارند. 15کشور از ترکیب سربازان داوطلب و اجباری استفاده می کنند. ایران به همراه 25 کشور دیگر 18 ماه و یا بیشتر سربازی، بدون حق انتخاب و همراه با به کار گیری در امور عملیاتی نظامی دارند؛ که متاسفانه نشان می دهد علی رغم تمام اصلاحات و بهبودها هنوز با وضع مطلوب فاصله داریم. در میان همسایگان ایران كشورهای افغانستان، عراق، عربستان، عمان، قطر، امارات متحده، پاكستان و بحرین سربازی اجباری را لغو كرده اند.