تبیان، دستیار زندگی
درباره ی غاده السمان نام آور ترین شاعره ی معاصر سوری...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

زنی که داخل آیینه می شود

زن

شعر و زندگی غاده السمان شاعره معاصر سوری

غادة السمان نویسنده، شاعر و متفكر سوری در سال 1942 در دمشق از پدر و مادری سوری متولد شد. پدرش مرحوم دكتر احمدالسمان رییس دانشگاه سوریه و وزیر آموزش و پرورش بود.نخستین كارهای غاده السمان تحت نظارت و تشویق‌های پدرش در نوجوانی به چاپ رسید.تحصیلات دانشگاهی را در رشته ادبیات انگلیسی از دانشگاه سوریه به پایان رساند و فوق لیسانس خود را در دانشگاه آمریكایی بیروت و دكتری ادبیات انگلیسی را در دانشگاه لندن گذراند. مدتی در دانشگاه دمشق به عنوان استاد سخنران كار می‌كرد، اما برای همیشه از این كار دست كشید و به كار مطبوعات روی آورد و حالا در مجله عربی الحوادث به عنوان ستون‌نویس (columnist) به صورت هفتگی قلم می‌زند و صفحه ویژه او با نام «لحظات رهایی» طرفداران فراوانی دارد؛ او برای نثر آثارش دفتر انتشاراتی تاسیس كرده است كه تنها آثار خود را منتشر كند و در آن جا هیچ‌گونه فعالیت اقتصادی دیگر ندارد.

با نگاهی به آثار و جایگاه آن در سرزمین عرب او تنها زن شاعر و نویسنده پركاری است كه نسبت به مسائل پیرامونش آگاه است و آگاهانه عمل می‌كند.

نخستین مجموعه قصه او با نام «چشمانت سرنوشت من است» در سال 1963 منتشر شد. «به تو اعلان عشق می‌كنم» كه در سال 1976 به چاپ رسید،از مجموعه قصه‌های اوست كه او را به عنوان یك زن نویسنده به جهان معرفی كرده است. غاده السمان زنی است كه با هویت زنانه‌اش اشعاری ساده و فصیح را با افكاری منحصر به جهان تقدیم كرده است و در قصه‌هایش از دردها و رنج‌های مردم لبنان سخن رانده است. «كوچ بندرهای قدیمی» مجموعه قصه كه در سال 1973 چاپ شد. اگرچه غاده السمان در عرصه‌های مختلف ادبی فعالیت دارد، امابیشتر به عنوان نویسنده مشهور است. رمان «كابوس‌های بیروت» نیز در سال  1976م به چاپ رساند.مجموعه قصه او با نام «ماه چهارگوش» در سال 1998 از سوی دانشگاه آركانزاس آمریكا برنده جایزه ادبی شد. و رمان دیگر او با نام «بیروت 75» به زبان اسپانیولی در سال 1999 جایزه ملی اسپانیا را به خود اختصاص داد. از دیگر آثار او می توان به " شب بیگانگان " و " در بیروت دریایی نیست" و " غمنامه ای برای یاسمن ها " اشاره کرد.

منتقدان غربی غاده السمان را با ویر جینیا ولف همانند دانسته اند. حتی در پژوهش های تطبیقی او را چون دوریس لسینگ، كیت شوپن و ایتالو كالوینوش برشمرده اند; هر چند كه السمان معتقد است:

  1. «هر نویسنده ای فرزند زمان و محیط خود است و حتی قهرمانانش نیز چنین اند اما نهایتا هم در عمق به گونه ای با هم شبیه اند شاعری چون من سعی می كند تا به حقایق مشترك و جاودانه انسانی مثل درد، عشق و مرگ بپردازد برای همین به دیگر نویسندگان شبیه به نظر می رسم.»

عبدالحسین فرزاد مترجم این كتاب نیز كه گفت وگویی با این شاعر انجام داده است او را با فروغ فرخزاد كه در میان شاعران زن ایرانی لحنی صریح دارد همانند می داند. هر چند خود السمان معتقد است:

  1. «فروغ بسیار شفاف است و قدرت زیادی برای آشتی دارد اما من بیش تر متمرد و مقاوم هستم.»

فرزاد معتقد است كه شعر غاده السمان متاثر از شكست رمضان 1973 اعراب از اسراییل است و خود شاعر نیز این مساله را تایید می كند:

  1. «جهان عرب و ادبیات عرب متاثر از این واقعه است چرا كه قضیه فلسطین یك ماجرای جهانی و انسانی است و عدالت اقتضا می كند جهان اجازه ندهد چنین ظلمی دوباره اتفاق بیفتد.»

غاده السمان ادبیات ایران را مانند هر عنصری از شرق به خود نزدیك می داند و به ویژه سینمای ایران را كه گاه نمونه های بدیع و روشنفكرانه ای دارد می پسندد.این شاعر كه عمده شهرت خود را مدیون ایرانی ها و ترجمه های متعدد آثارش به فارسی می داند در جایی گفته است:

  1. «برای نخستین بار ایرانی ها بودند كه اشعارم را ترجمه كردند،زیرا عاشقان راز معشوق را می یابند...»

غاده السمان شاعری است كه در برابر تمام اتفاقات در جهان عرب عكس العمل نشان داده تا  جایی كه غمنامه هایش برای فلسطین او را به عنوان یك شاعر صد در صد مخالف رژیم اشغال گر قدس معرفی كرده است.

غاده السمان نه از جنبشی مانند فمینیسم دفاع می كند و نه چشم خود را بر مظلومیت زنان جهان می بندد،او بر این باور است كه یك شاعر زن باید به دور از هرگونه هیاهو و جنجال های شبه سیاسی باید به ریشه ها توجه كند وخود را درگیر ایسم های مجهول نكند.

شعرهای غاده السمان در نمایی كلی شاهكار محسوب نمی شوند اما نوع نگاه او به جهان و كشف لحظه های شاعرانه را باید یكی از امتیازات شعرهایش دانست:

  1. «زنی عاشق ورق های سپید
  2. آمدم كه بنویسم
  3. كاغذ سفید بود
  4. به سفیدی مطلق یاسمن ها
  5. پاك چونان برف
  6. كه حتی گنجشك هم بر آن راه نرفته بود
  7. با خود پیمان بستم كه آن را نیالایم
  8. پگاه روز بعد به سراغش رفتم
  9. برایم نوشته بود:ای زن ابله
  10. مرا بیالای تا زنده شوم و بیفروزم
  11. و به سوی چشم ها پرواز كنم
  12. وباشم....
  13. من نمی خواهم برگ كاغذی باشم
  14. همواره در خانه مانده...»

شعرهای این شاعر در مورد فلسطین و لبنان شاید از بهترین سروده های او باشند، زیرا او سال ها در شهر مورد علاقه اش یعنی بیروت زندگی كرده و درد و رنج آن را از نزدیك حس كرده است،اما در نهایت او یک شاعر عاشقانه سراست و این در تغزل های زیبایش کاملا آشکار است.غاده السمان در تعریف كلی اشعار خود گفته است:

  1. «هر نویسنده و شاعری فرزند زمان خود است،من در كارهایم سعی می كنم تا به حقایق مشترك و جاودانه انسانی مانند درد،عشق و مرگ بپردازم...»

2 شعر از او را می خوانید :

زنی که داخل آیینه می شود

اینک

از انتهای انگشتانت بیرون می آیم

و در آیینه می روم

درون تنهایی

و دیگر دو زن نیستم

ودرون شیشه یکی شدم

و دیگر نمی توانی

زخم کهنه ام را بیهوده انگاری

با شنیدن دوباره ی صدایت

و برای دیدن دوباره تو با اشتیاق نمی لرزم

یخ پوش شدم

وعشق و فراموشی را پیشه کردم با بادهای گذرا

ترجمه ی زهرا یزدی نژاد

 از مجموعه ی رقص با جغد
جغد

ترجمه: عبدالحسین فرزاد

از تعالیم جغد

آن‌گاه که با من چون شبح رفتار می‌کنی

شبح می‌شوم

و غم‌های تو از من عبور می‌کنند

همچون اتومبیلی که از سایه می‌گذرد

آن را می‌درد و ترکش می‌کند

بی‌آنکه ردّی بر جای بگذارد

یا خاطره‌ای..

پایان‌ها اینچنین خویشتن را می‌نویسند

در قصه‌های عشق من

دل من میخی بر دیوار نیست

که کاغذپاره‌های عشق را بر آن بیاویزی

و چون دلت خواست آن را جدا کنی

ای دوست! خاطره در برابر خاطره

نسیان در برابر نسیان

و آغازگر ستمگرترست

این است حکمت جغد.


 تهیه کننده: مریم امامی - تبیان