تبیان، دستیار زندگی
حرکت‌های روشنگرانه‌ای که بعد از انقلاب اسلامی ایران در نیجریه صورت گرفت هرچند حائز اهمیت هستند ولی به لحاظ عدم اتحاد و نزدیکی آراء علما و رهبران مذهبی جامعه تاکنون محدود بوده‌اند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

انقلاب اسلامی ایران و بازتاب آن در نیجریه
نیجریه

نگاهی اجمالی به کشور نیجریه

جمهوری فدرال نیجریه با مساحتی به وسعت ۹۲۳۷۶۸ کیلومترمربع در ساحل غربی قاره آفریقا واقع شده است . این کشور از شمال با کشور نیجر ، از غرب با بنین ، از غرب با کامرون و از شرق با چاد هم‌مرز می‌باشد ، و از نظر وسعت چهارمین کشور قاره آفریقا است . این کشور فلات پهناوری است در آفریقای غربی که توسط دو رودخانه نیجر و بنوئه به سه بخش شمالی ، شرقی و غربی تقسیم می‌شود . نیجریه با در اختیار داشتن سه عامل قدرت نظامی ، ثروت و جمعیت در قاره آفریقا ، بویژه در منطقه غرب آفریقا ، از ویژگی خاصی برخوردار می‌باشد و به ” غول آفریقا ” مشهور می‌باشد . موضع‌گیری این کشور در خصوص مسایل قاره آفریقا در نزد کشورهای این قاره از اهمیت بسزایی برخوردار می‌باشد و در موضع‌گیری بسیاری از آنها مؤثر است . نیجریه بعنوان پرجمعیت‌ترین کشور قاره آفریقا و سومین کشور پر جمعیت اسلامی طبق آخرین آمار ( ۲۰۰۸میلادی ) 138/238/240 نفر جمعیت دارد . از کل جمعیت نیجریه 42/2 درصد زیر 14 سال ، 54/7 درصد بین 64-15 سال و 3/1 درصد بالای 64 سال است ، که این نشان از جوانی جمعیت آن دارد .

در این کشور ادیان اسلام و مسیحیت مهمترین آنها می‌باشند . 50 درصد از مردم این کشور مسلمان و غالبا اهل سنت و پیرو فقه مالکی هستند. 40درصد مسیحی و 10 درصد مذاهب بومی می‌باشند . البته در قانون اساسی نیجریه ، هیچ دینی بر دین دیگر تفوق ندارد . زبان رسمی مردم این کشور انگلیسی است و از زبانهای متداول که در اکثر نقاط کشور مردم به آنها تکلم می‌کنند می‌توان هوسا ( هائوسا ) ، یوروبا ، ایگبولایبو و فولانی نام برد .

اسلام در قرن هشتم میلادی از سوی بازرگان و معلمان عرب مسلمان که به ” وانگارا وا ”( Wangara Wa ) شهرت یافته بودند و از طریق لیبی و سودان در شمال آفریقا وارد این کشور شدند ، سپس اصلاح طلبی به نام ” عثمان دان فودیو دام برای مدت یک قرن “نظام اسلامی سوکوتو” را در این کشور برقرار کرد . با ورود استعمار و دین مسیحیت ، رفته رفته در سال 1930 . م حکومت مسلمانان رو به افول نهاد .

یکی از مصادیق بارز پذیرش پیام انقلاب اسلامی و گسترش آن علی‌رغم بعد مسافت ، مسلمانان نیجریه می‌باشند

انقلاب اسلامی و تجدید حیات اسلامی در نیجریه

پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل حکومتی در ایران با نام اسلام و دعوت جهانی رهبر آن، امام خمینی(ره)، به اتحاد مسلمانان و همه مظلومان جهان در برابر ظلم و ستم و استبداد و بی‌عدالتی غرب بی‌تردید در بیداری ، امید و اعتماد به نفس مسلمانان بدون توجه به ملیت یا تمایلات سیاسی ملتها نقش بسزایی ایفا کرده است .

یکی از مصادیق بارز پذیرش پیام انقلاب اسلامی و گسترش آن علی‌رغم بعد مسافت ، مسلمانان نیجریه می‌باشند، که با وجود جو روانی خاص و فشار حکومتهای نظامی متعدد ، بارها وفاداری خود را به انقلاب اسلامی و بنیانگذار آن امام خمینی (ره) ابراز داشته‌اند .

این گرایش و وفاداری به ارزشهای اسلام ناب ، به حدی بوده است که کنفرانس‌ها و سمینارهای متعددی در سالهای اخیر برای بررسی ” نقش جدید اسلام در آفریقا ” ، و ” دلایل تغییر نقش علما ” و ” علل ظهور پدیده بنیادگرایی اسلامی – به تعبیر غربی‌ها ” برگزار گردیده است.

رهبری آیت‌الله خمینی و فکر انقلاب اسلامی در جامعه اسلامی نیجریه و به ویژه در میان مسلمانان محروم شمال احساسات و واکنش‌هایی را برانگیخت . نسخه بنیادگرایی اسلامی طراحی و عملی شده در ایران را رهبران محلی احیاگرایی اسلام در جهت پوشش بخشیدن به مبارزه علیه فساد فزاینده و مادی‌گرایی بیش از حد تشکیلات سیاسی نیجریه‌ ماهرانه به کار گرفتند . در دولتی شکننده و متزلزل با دستگاه امنیتی بیش از حد به کار گرفته شده ، حمله مداوم به ماهیت غیرمذهبی رژیم و فشارهای فزاینده برای گسترش شریعت در سراسر کشور ، مشکلاتی جدی برای سیاستگذاران در نیجریه به وجود می‌آورد.

در همین راستا ، تأسیس ” مجمع علمای نیجریه ” در سال 1980  – و بعد از جریان شریعت – نتایج پرباری را بر جای گذاشته است . دکتر عمربیلو ، دبیر کل این مجمع ، اهداف تأسیس آن و موفقیتهای بدست آمده را چنین برمی‌شمارد :

1- ایجاد وحدت کلمه در میان مسلمانان نیجریه ؛2- ایجاد آگاهی و ارتقاء رشد فرهنگی مسلمانان و یادآوری حقوق اسلامی و شرعی آنها ؛3- اعاده حقوقی که در طول سالها سلطه استعمار از مسلمانان گرفته شده است ؛4- تأسیس و توسعه مدارس در سطح ایالتها و نیز فدرال ؛ ?- تعلیم اجباری معارف اسلامی در کلیه مراکز آموزشی ( ابتدایی تا دانشگاه ) ؛5- مساعدت و همکاری با کلیه گروهها و سازمانهای اسلامی به منظور تحقق اهدا و متعالی اسلام .

از جنبه‌های دیگر تجدید حیات اسلامی ، تغییر در پوشش زنان و بازگشت آنها به حجاب و وقار اسلامی بود که برای سالها در دبیرستانها و دانشگاهها از آن منع شده بودند. این رجعت محصول فعالیتهای همه جانبه‌ای است که مسلمانان شمال در طول سالها مقاومت ، انجام دادند تا موفق شدند رؤسای ایالتهای مسلمان‌نشین را قانع کنند که دختران مسلمان باید اجازه چنین پوششی را داشته باشند . لباسی که قبلا در مدارس اجباری شده و از دوران استعمار هم به ارث رسیده بود ، همیشه بعنوان مانعی اساسی در فرستادن این قشر به مدارس به شمار می‌آمد.

بر اساس اطلاعات به دست آمده تنها در کشور نیجریه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بیش از 10 میلیون نفر به پیروان مکتب تشیع افزوده شده است

دانشگاهها و محافل علمی و پژوهشی نیجریه نیز شاهد رجعت دوباره تحصیل‌کردگان مسلمان به ارزش‌های اسلام اصیل بوده است . بر اساس مقاله‌ای از روزنامه کرسنت اینترنشنال در سال 1991 که حاوی گزارشی از تجدید حیات احکام و روحیه اسلامی در بین اقشار دانشگاهی نیجریه است ، می‌توان مدعی شد که تحولات و نمودهای احیا اسلام و تحکیم آن در جامعه دانشگاهی نیجریه که بعدها به توده‌های وسیع مردم در روستاها و شهرها در این کشور انجامید ، متأثر از انقلاب اسلامی ایران است . از جمله این محافل ، در انجمن دانشجویان مسلمان (MSS ) است؛ این انجمن در سال 1954  تأسیس گردیده است و در کل کشور دارای تشکیلاتی می‌باشد . انجمن دانشجویان مسلمان و گروه شیعه اکنون از جمله گروههای فعال اسلامی در نیجریه محسوب می‌شوند و میلیونها عضو در میان دانشجویان مسلمان کشور دارند . انجمن دانشجویان مسلمان مایل است که حکومت اسلامی در نیجریه ، حکومت اسلامی ایران را الگوی خود قرار دهد . حکومتی که رهبرانش بسیار نزدیک به رهبران ایران باشند و دستورالعملهایی مطابق رهبران ایرانی در خصوص حکومت لائیک و غیر دینی نیجریه صادر نمایند و در درگیری‌هایی که اخیرا میان مسیحیان و مسلمانان در چند دانشگاه این کشور بوقوع پیوست ، پیش قدم باشند . آموزش قرآن ، معارف و سیاست اسلامی ، انجام فعالیت‌های اجتماعی و برگزاری جشن‌ها و مراسم مذهبی و انتشار مجلات ، اهم فعالیت‌های این انجمن را تشکیل می‌دهند . همچنین ، بیش از 10849 مسجد در دبیرستان‌ها ، دانشکده‌ها و دانشگاههای نیجریه وجود دارد که تحت کنترل انجمن مذکور بوده و شیعیان نیجریه توجه ویژه‌ای به آن دارند و اغلب برنامه‌ها و مراسم خود را در آنها اجرا می‌کنند.

نیجریه

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، گروههای بسیاری به این نتیجه رسیدند که تنها یک انقلاب همه جانبه اسلامی ، گره گشای مشکلات کشور می‌باشد . در همین راستا ، در هتل کنفرانس کنگو ، یکی از مراکزی که توسط دانشگاه ” احمدو بلو” ( Ahmadu Bello ) در زاریا اداره می‌شد ، مدتها دانشجویان مسلمان در زاریا خواستار قطع فروش نوشیدنی‌های الکلی در این مرکز شده بودند که در نهایت به بار مذکور حمله برده و آنجا را ویران کردند و بر اثر این درگیری 24 دانشجو دستگیر شدند و دیگر دانشجویان دخیل در تظاهرات در نواحی مختلف شهر پراکنده شدند و به نوشتن شعارهای انقلابی پرداختند .

جوانان مسلمان نیجریه به قرآن و اسلام عشق می‌ورزند ولی آن قدر بهای یک جلد قرآن را در این کشور بالا برده‌اند که آنها قادر نیستند نسبت به تهیه آن اقدام کنند و ناگزیرند قرآن را رونویسی نمایند . گروهی به نام ” مایتاسیتا ” که خود را یک جریان اسلامی معرفی می‌کنند همچون منافقین ایران هر از چندگاهی در کوچه و خیابان به مردم حمله کرده و به قتل و غارت می‌پردازند تا افراد را نسبت به مسلمانان بدبین کنند .

حرکت‌های روشنگرانه‌ای که بعد از انقلاب اسلامی ایران در نیجریه صورت گرفت هرچند حائز اهمیت هستند ولی به لحاظ عدم اتحاد و نزدیکی آراء علما و رهبران مذهبی جامعه تاکنون محدود بوده‌اند. به هر حال آنچه بیش از همه مهم است این است که مسلمانان نیجریه تقریبا این حرکت را درک کرده و در این راستا در حد توان خود – هر چند به صورت رقابت با مسیحیان – به اقداماتی مبادرت ورزیدند که می‌توان به مسئله اسلامی کردن معارف ، که در چند سال اخیر در بخش مطالعات دانشگاه عثمان دان فودیو آغاز شد یا برگزاری ” کنفرانس بین‌المللی در آفریقا ” در نوامبر 1989 ، که به تأسیس سازمان اسلامی در آفریقا انجامید ، اشاره نمود .

حرکت‌های روشنگرانه‌ای که بعد از انقلاب اسلامی ایران در نیجریه صورت گرفت هرچند حائز اهمیت هستند ولی به لحاظ عدم اتحاد و نزدیکی آراء علما و رهبران مذهبی جامعه تاکنون محدود بوده‌اند

قبل از انقلاب اسلامی ایران مردم و بویژه مسلمانان نمی‌توانستند تظاهرات کنند ولی پس از انقلاب ، ملت به برپایی تظاهرات علیه حکومت‌های ظالم و تصمیماتی که خلاف اسلام صادر می‌شود ، اشتیاق فراوان نشان داده‌اند. یکی از ویژگی‌های عمده انقلاب اسلامی این است که ، اعتماد مسلمانان به دینشان را بازگرداند ؛ همچنین مسلمانان را از هر گروه و فرقه با یکدیگر متحد ساخت و آنها را با یکدیگر آشنا کرد . مثلا قبل از انقلاب برخی از مسلمانان نمی‌دانستند که فلسطین نیز وجود دارد ، ولی بعد از انقلاب به این مهم پی‌ بردند و مطلع شدند که مسلمانان در قاره آسیا هم مظلوم هستند . در حقیقت ، انقلاب اسلامی ایران سبب بیداری ملت‌های مسلمان در اقصی نقاط دنیا گردید . همچنین تظاهرات مسلمانان نیجریه به منظور برقراری قانون شریعت اسلامی را می‌توان متأثر از انقلاب اسلامی ایران دانست . کشوری که سالیان سال دستخوش کودتاهای نظامی متعدد و روی کار آمدن ژنرال‌های دیکتاتوری بوده است که مجال ابراز عقیده به مردم خود را نمی‌دادند و با توجه به اکثریت مسلمان ، حکومت خود را حکومتی لائیک می‌دانستند ، سرانجام وادار شدند در مقابل خواست اکثریت مسلمانان کشور – برپایی قوانین اسلامی در ایالات مسلمان‌نشین – سر تعظیم فرود آورند .

تأثیر انقلاب اسلامی بر شیعیان

یکی از شاخص‌ترین نمودهای تأثیر انقلاب اسلامی ایران ، رسمی شدن ، اهمیت یافتن و پدید آمدن مکتب تشیع در برخی کشورهای آفریقایی است ؛ از جمله این کشورها می‌توانیم از نیجریه نام ببریم که از مهم‌ترین کشورهای حوزه غرب آفریقا است . اولین گروه شیعه در نیجریه و بعد از انقلاب اسلامی ایران در قالب ” حرکت اسلامی شمال نیجریه ” شکل گرفت .

این حرکت شیعی به وسیله شخصی بنام ” مالام ابراهیم الزاک زاکی ” رهبری می‌شود . رهبری حرکت در سالهای اول انقلاب بعد از سفری که به ایران داشت به تشیع گرایش پیدا کرد . او به انقلاب اسلامی ایران و امام خمینی (ره) توجه خاص دارد و خود را از رهروان امام راحل می‌داند . الزاک زاکی حکومت سکولار و غیردینی در قانون اساسی نیجریه را رد می‌کند و به حکومت روحانیون ایران نگاه مثبتی دارد و به بحث در این خصوص می‌پردازد که برای ایجاد یک حکومت اسلامی باید ابتدا حکومت غیردینی را از بین برد و سپس اظهار می‌کند تا زمانی که شریعت ، قانون ملی نیجریه نشود جهاد ادامه خواهد داشت.

قبل از انقلاب اسلامی ایران مردم و بویژه مسلمانان نمی‌توانستند تظاهرات کنند ولی پس از انقلاب ، ملت به برپایی تظاهرات علیه حکومت‌های ظالم و تصمیماتی که خلاف اسلام صادر می‌شود ، اشتیاق فراوان نشان داده‌اند

به همین جهت این حرکت در شمال نیجریه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و جوانان نیجریه به این حرکت تمایل پیدا کردند . علاوه بر جوانان ، اساتید و اعضای هیأت علمی دانشگاهها در شمال نیجریه و تعدادی از متفکرین در جنوب به این حرکت ابراز علاقه می‌نمایند.

حرکت اسلامی شمال نیجریه از اوایل دهه 1980 ابتدا در مراکز آموزش عالی طرح‌ریزی شد . در اواخر دهه 1980 به روستاها و شهرها نفوذ کرد و در دهه 1990 به صورت جنبشی مردمی به خصوص در روستاها تبدیل شد و مورد استقبال قرار گرفت ، به طوری که در گردهمایی‌های خود از مردم می‌خواهند که در قالب جمعیت کمتری شرکت کنند تا بتوانند آنها را کنترل کنند .

زاک زاکی در مصاحبه‌ای با مجله نیوز در 23 ژوئن 2000 میلادی می‌گوید : « از سال 1984 ما روز قدس را برای راهپیمایی اعلام کردیم و ژانویه امسال نیز آن را برگزار نمودیم ؛ این روز به عنوان روز همبستگی با ملت فلسطین گرامی داشته می‌شود . بنابراین از سال 1984 تا کنون ما تظاهرات مذکور را در پایان ماه مبارک رمضان داشته‌ایم و راهپیمایی امسال انجام شد و بیش از یک میلیون نفر از ایالت زاریا و شهرهای دیگر در آن شرکت کردند .

اخیرا در پایان آوریل ، عاشورای حسینی را داشتیم که این مراسم سوگواری پسر پیامبر اسلام(ص) حسین بن علی (ع) با شرکت صدها هزار نفر از مردم که لباس‌های سیاه پوشیده بودند در کمال حزن و اندوه برگزار شد . »

بر اساس اطلاعات به دست آمده تنها در کشور نیجریه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بیش از 10 میلیون نفر به پیروان مکتب تشیع افزوده شده است .

در مجموع می‌توان بازتاب انقلاب اسلامی بر شیعیان را در موارد زیر مورد توجه قرار داد :

- انتقال از حاشیه به مرکز ثقل جهان اسلام ؛

- گرایش محققین ، پژوهشگران و اسلام‌شناسان به شناخت بیشتر تشیع ؛

- گرایش غیرمسلمانان و حتی مسلمانان اهل سنت به مکتب تشیع ؛

- ایجاد روحیه انقلابی و در واقع الگوبرداری از انقلاب اسلامی در تقابل با استکبار جهانی ؛

- پیرایش امواجی از اسلام سیاسی در میان شیعیان که خواهان بخش یا تمامی قدرت و حکومت هستند .

احمد فریدونی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی(باتلخیص)