دارو را با معده خالی بخورید
"نیم ساعت قبل از غذا، نیم ساعت بعد از غذا، روزی یک عدد و ..." ، این ها جملاتی است که همیشه روی بسته داروها مشاهده می‌کنیم. اما آیا اهمیت این جملات را در خوردن داروها می‌دانید؟ آیا تا به حال پزشک یا داروسازی به طور دقیق نحوه مصرف داروها را برای شما توضیح داده است؟
دکتر عبدالمجید چراغعلی، داروساز، متخصص داروشناسی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی بقیه‌الله‌الاعظم(عج) ما را با یکی از مهم ترین نکات مربوط به مصرف دارو، یعنی تداخل آن با غذا آشنا می‌کند.
آقای دکتر! تداخل دارو و غذا تا چه اندازه اهمیت دارد؟
غذایی که می‌خوریم، ترکیب بسیار پیچیده از مواد معدنی، مواد آلی، پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و ... است. زمانی که یک دارو را مصرف می‌کنیم، مواد متعددی وارد بدن ما می‌شوند، یعنی علاوه بر مواد اصلی دارو، ترکیبات دیگری هم در فرمولاسیون آن وجود دارد.
قاعدتا زمانی که غذا و دارو با هم مصرف می‌شوند، واکنش‌هایی را ایجاد می‌کنند و در اغلب موارد، این واکنش‌ها باعث كاهش اثر داروها در بدن می‌شوند.
بنابراین به عنوان یک قانون کلی باید گفت: "داروها نباید همراه با غذا استفاده شوند، مگر اینکه پزشک گفته باشد، یعنی باید نیم ساعت فاصله زمانی بین خوردن غذا و مصرف دارو وجود داشته باشد."
پس به طور کلی بهترین زمان مصرف دارو چه مدت قبل یا بعد از غذا خوردن است؟
بهترین زمان مصرف داروها، زمانی است که معده خالی می باشد، زیرا در این حالت بین غذا و دارو تداخلی پیش نمی آید و دارو بهتر جذب می شود.
نیم ساعت قبل و بعد از غذا، معده خالی است.
مهم‌ترین و شناخته شده‌ترین تداخلات غذا و دارو در مورد رایج‌ترین داروهای مصرفی کدام‌ها هستند؟
شاید مهم ترین این تداخلات، مصرف بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها با فرآورده‌های لبنی یعنی شیر و ماست و ... است، به خصوص خانواده تتراسایکلین‌ها که خانواده بزرگی از آنتی‌بیوتیک‌ها هستند. این آنتی‌بیوتیک‌ها اگر همراه با غذا مصرف شوند، جذب‌شان به شدت کاهش پیدا می‌کند، به طوری که آنتی‌بیوتیک اثر درمانی خود را از دست خواهد داد. به دلیل اینکه کلسیم موجود در لبنیات با آنتی‌بیوتیك ترکیبی را ایجاد می‌کند که اجازه نمی‌دهد دارو جذب بدن شود، در نتیجه دارو در دستگاه گوارش می ماند و سپس دفع می‌شود. در این موارد باید آنتی بیوتیك را با معده خالی و همراه با آب مصرف نمود.
پس کسانی که قرص کلسیم هم می‌خورند باید مراقب باشند؟
بله حتما. کسانی که آنتی‌اسید می‌خورند نیز باید حواس‌شان باشد، زیرا آنتی‌اسیدها هم حاوی کلسیم هستند. یک مثال دیگر بیمارانی هستند که از فرآورده‌های هورمونی استفاده می‌کنند. این داروها اگر همراه با غذا مصرف شوند جذب‌شان كاهش می‌یابد. در نتیجه ممکن است بیماری‌شان کنترل و یا درمان نشود و علاوه بر این پزشک هم دوز دارو را افزایش دهد. همین بیمار اگر دفعه بعد با معده خالی دارو را مصرف کند، جذب دارو به شدت افزایش پیدا کرده و بیمار را با مسمومیت دارویی مواجه می‌کند.
بنابراین اگر زمانی دارو را همراه غذا و زمانی با معده خالی مصرف كنیم، موجب به وجود آمدن غلظت‌های خونی متفاوت دارو و ایجاد اختلال در درمان بیماری می‌شود.
برای اینکه این اتفاق نیفتد چه توصیه‌ای به بیماران دارید؟
اول اینکه دارو را با معده خالی مصرف کنند. دوم اینکه اگر به دلایلی مجبورند دارو را با غذا مصرف کنند باید یک روال ثابت داشته باشند، یعنی اگر قرار است دارو را با صبحانه بخورند، همیشه سر یک ساعت معین با صبحانه میل کنند، نه اینکه یک روز ساعت 7 دارو را مصرف كنند و روز بعد ساعت 10 ، زیرا بدن ما به میزان جذب دارو همراه با غذا عادت می‌کند و اگر این شرایط دایما تغییر کند، بدن دچار مشکل خواهد شد. این مسئله به‌خصوص در مورد داروهایی که به صورت طولانی‌مدت استفاده می شوند، باید رعایت شود، مانند داروهای ضد دیابت، داروهای هورمونی مانند لووتیروكسین و بعضی از داروهای قلبی و عروقی.
آقای دکتر، چه استثنا‌هایی در رابطه با مصرف داروها همراه با غذا وجود دارد؟
یک استثنا آب است. درست است که آب هم یک ماده غذایی است اما توصیه می‌کنیم که دارو حتما با آب استفاده شود. علتش هم این است که اگر دارو را بدون آب بخوریم، ممکن است در مری باقی بماند و مشکلاتی را ایجاد کند.
اما به جای آب نمی توانیم با چای بخوریم! چون چای کافئین دارد و با برخی داروها به‌خصوص بعضی از داروهایی که در بیماری‌های تنفسی مصرف می‌شوند، تداخل ایجاد می‌کند.
استثناء دوم این است که بعضی از داروها زمانی که با معده خالی مصرف شوند، فرد را دچار حالت تهوع و استفراغ و مشکلات گوارشی دیگر می‌کنند. در این حالت فرد مجبور است برای كاهش این عوارض گوارشی، دارو را همراه با غذا استفاده کند. درست است که در این حالت ممكن است جذب دارو کاهش پیدا کند ولی چاره‌ای نیست.
یکی دیگر از استثناها، مصرف داروهای ضد درد است. با مصرف داروهای ضددرد شایع مانند آسپیرین، مفنامیک اسید، ایندومتاسین، ایبوبروفن، دیکلوفناک، پیروکسیکام و ... ، چون احتمال بروز اختلال گوارشی وجود دارد، باید همراه با غذا مصرف شوند تا مشکل کمتری ایجاد کنند، حتی اگر کسی مشکل گوارشی نداشته باشد.
داروهای كورتیكواستروئیدی یا همان کورتون‌ها مانند دگزامتازون و پردنیزولون نیز همین گونه اند و باید با معده پُر مصرف شوند.
خیلی‌ها ممکن است فکر کنند ویتامین‌ها موادی هستند که به راحتی در مواد غذایی یافت می‌شوند، پس مصرف قرص های ویتامینی نمی‌توانند تداخلی با غذاها ایجاد کنند، نظر شما چیست؟
درست است غذایی که می‌خوریم حاوی ویتامین است، ولی مقدار ویتامین های موجود در قرص‌ها و کپسول‌ها با مقدار آنها در غذاها متفاوت است، لذا اگر با غذا مصرف شوند ممكن است جذب‌شان دچار اختلال شود.
بنابراین اگر کسی نیاز به مصرف مکمل‌های ویتامینی دارد بهتر است آنها را با معده خالی مصرف کند.
آیا در مورد مکمل آهن هم همین‌طور است؟
ببینید! جذب آهن خیلی کم است، یعنی بیشتر از 10 تا 15 درصد آهن موجود در مواد غذایی و مکمل ها، حتی با معده خالی هم جذب نمی‌شود. بنابراین باید آهن را حتما با معده خالی مصرف کرد، اما یکی از عوارض بسیار مهم و شایع مصرف مکمل آهن با معده خالی، بروز اختلالات گوارشی است. در این افراد چاره‌ای جز مصرف آهن همراه با غذا نیست و این یکی از استثنایی‌هایی است که گفتیم.
*مطالب مرتبط:
نکاتی درباره چند داروی پُر مصرف
