تبیان، دستیار زندگی
اینكه وحی، حق محض و ناب و خالص و از هرگونه خطا و شك مصون است، امری برهانی و غیرقابل بحث است. این نكته نیز كه علوم و معارف بشری درآمیخته با خطاست و حق محض نیست، جای تردید ندارد؛ اما سخن این است كه آنچه از وحی در دسترس بشر است، چیست؟ الفاظ وحی ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

استعداد خدایابی مردم!

پروانه

دوستان عزیز با سلسله مقالاتی پیرامون ارتباط «عقل و دین» تقدیم شما شد که به لطف الهی با استقبال بسیار شما عزیزان مواجه گردید. سری اخیر این مقالات عبارتند از:

حرف های عاقلانه یک مسلمان!

یک سؤال مهم!

اگر کلاف زندگی ات سردرگم شده ...

غفلت کنی کلاهت پس معرکه اس!

حاکمیت خدا بر روی زمین!

اکنون بخش دیگری از این مباحث:

اینكه وحی، حق محض و ناب و خالص و از هرگونه خطا و شك مصون است، امری برهانی و غیرقابل بحث است. این نكته نیز كه علوم و معارف بشری درآمیخته با خطاست و حق محض نیست، جای تردید ندارد؛ اما سخن این است كه آنچه از وحی در دسترس بشر است، چیست؟ الفاظ وحی در دسترس ماست یا معانی وحی؟! باید گفت فهم بشر عادی از وحی به هر شكل كه باشد، فهم ناب و حق محض نیست همان طور که وحی بر پیامبر نازل شده است بلکه تنها الفاظ وحی در دسترس ماست؛ گاه فهم و تفسیر بشر عادی به معنای واقعی وحی اصابت می‏كند و گاه ره به خطا می‏برد.

هرگز چنین نیست كه فهم بشر عادی از كتاب و وحی الهی مانند فهم نبی اكرم و امامان معصوم(علیهم‌السلام) از آن باشد. آن ها چون معصوم‏اند به حقیقت مضمون وحی دسترسی معصومانه دارند حال آن كه بشر عادی از طریق الفاظ وحی با اجتهاد و کوشش عقلانی خود البته به طریقی  غیرمعصومانه به بررسی وحی الهی می پردازد. بشر عادی مستقیماً با مقصود معصوم(علیه‌السلام) مواجه نیست، چون آنان معصومند و به فرموده قرآن کریم:«وما یَنطِقُ عَنِ الهَوی»؛ از روی هوا و هوس حرفی نمی زنند (و تنها آنچه را پروردگارشان امر فرموده بیان می دارند.)(1) و «والرّسِخونَ فِی العِلم»؛ در علم (وحی) پابرجا (و بدون خطایند.) (2)

سخن این است كه آنچه از وحی در دسترس بشر است، چیست؟ الفاظ وحی در دسترس ماست یا معانی وحی؟!

مضمون و معنای كلام آن ها حق و مصون از خطاست؛ اما آیا بشر عادی دسترسی معصومانه به مضمون و معنای كلام آن ها دارد؟ واقع این است كه بشر عادی از طریق یک سری واسطه هایی با نقل كلام آن ها مواجه است که همان روایات و احادیث وارده از معصومین(علیهم‌السلام) است. بنابراین گرچه مضمون وحی قرآنی و نیز مضمون و معنای روایاتِ معتبر كه توسط پیامبر و اهل‏بیت او (علیهم‌السلام) به ما رسیده است به خودی خود، حق و مصون از خطاست؛ اما این مطلب موجب آن نیست كه فهم بشر عادی از كتاب و سنت ـ كه در واقع فهم از نقل آن مضامین است ـ ، معصوم و عاری از خطا باشد. یعنی اگرچه وحی معصوم است و كلام اولیاء، حق محض است اختلاف بشر عادی را كه دسترسی به آن حقایق ناب ندارد، برطرف نمی‏كند. از این رو مسئله اجتهاد و ارجاع فروع به اصل و اشراف اصل نسبت به فروع از اهمیت خاصی برخوردار می شود. بنابراین در فهم وحی باید از عقل و تأویل صحیح استفاده نمود و با استفاده از اصول کلی به معنای صحیحی از وحی دست یافت.(3) یعنی نباید این نکته مهم را فراموش نمود که كلمات خداوندی در قرآن مجید، تا آن جا كه مردم بتوانند از استعداد خدایابی خود استفاده كنند، خدا را برای آنان قابل شهود ساخته است.(4)

فهم بشر عادی از وحی به هر شكل كه باشد، فهم ناب و حق محض نیست همان طور که وحی بر پیامبر نازل شده است بلکه تنها الفاظ وحی در دسترس ماست؛ گاه فهم و تفسیر بشر عادی به معنای واقعی وحی اصابت می‏كند و گاه ره به خطا می‏برد.

پی نوشت ها:

1 ـ سوره نجم، آیه 3.

2 ـ سوره آل عمران، آیه 7.

3- منزلت عقل در هندسه معرفت بشری، آیت الله جوادی آملی، تلخیص صص223-193

4- قرآن در نگاهی گذرا، علامه جعفری

مقالات مرتبط:

دانشگاه اسلامی!!

دین یعنی چی؟

عقل رحمانی یا نفسانی؟

عاقل دین دار

همین جوری نمی شه!

برادرهای دوقلو!

ایست! دیگه نه!!

بیا یه کم فکر کنیم!


رادفر ـ کارشناس فلسفه اسلامی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.