گیاهان در قرآن (سیر)

و آن زمان را كه گفتید: ای موسی، ما بر یك نوع طعام نتوانیم ساخت، از پروردگارت بخواه تا برای ما از آنچه از زمین می روید چون سبزی و خیار و سیر و عدس و پیاز برویاند. (بقره / 61)

نام قرآنی: فوم

نامهای متداول:فارسی، سیر، عربی: ثوم، تریاق الفقراء، عبری: شومیم؛ اردو، هندی، گجراتی، مراتی،   سانسكریت: لهسن؛ سانسكریت: لاسونا؛ بنگالی: رُسوم؛ پنجابی: ثوم؛ تامیلی: ولیپّاندو؛ كشمیری: رُهَن؛ تلگو: ویلّولی؛ ملیالمی: ویّلوتولّی؛ انگلیسی:garlic؛ فرانسوی:ail؛ آلمانی: knoblauch؛ لاتینی:allium؛ ایتالیایی:aglio؛ یونانی:skordo؛ اسپانیایی:ajo؛ روسی: chesnok.

نام علمی:Allium sativum ( از تیره ی سوسنLiliaceae).

اشاره ی قرآنی:

" و اذ قلتم یا موسی لن نصبر علی طعام واحد فادع لنا ربك یخرج لنا ممّا تنبت الارض من بقلها و قثآئها وفومها و عدسها و بصلها قال اتستبدلون الّذی هو ادنی بالّذی هو خیر اهبطوا مصراً فانّ لكم ما سالتم و ضربت علیهم الذلّة والمسكنة و باءو بغضب من الله ذلك بانّهم كانوا یكفرون بایات الله و یقتلون النبیین بغیرالحق ذلك بما عصوا و كانوا یعتدون." (بقره/ 61)

و آن زمان را كه گفتید: ای موسی، ما بر یك نوع طعام نتوانیم ساخت از پروردگارت بخواه تا برای ما از آنچه از زمین می روید چون سبزی و خیار و سیر و عدس و پیاز برویاند. موسی گفت: آیا می خواهید آنچه را كه برتر است به آنچه فروتر است بدل كنید؛ به شهری باز گردید كه در آن جا هر چه خواهید به شما دهند. مقرر شد بر آنها خواری و بیچارگی و خشم خدا را بر خود هموار ساختند و این بدان سبب بود كه به آیات خدا كافر شدند و پیامبران را به ناحق كشتند و نافرمانی كردند و تجاوز ورزیدند.

در زبان عربی سیر را ثوم می نامند اما نام قرآنی آن فوم است. به هر حال، بعضی از مفسران قرآن این كلمه را به معنای كلمه عربی حنطه گرفته و آن را گندم ترجمه كرده اند. با وجود این علامه یوسف علی و مولانا عبداللطیف و چندین مترجم دیگر فوم را فقط سیر ترجمه كرده اند. بنابر نقل ابن مسعود تلفظ صحیح قرآنی «فومها» باید «ثومها» باشد. شواهد تاریخی نیز دلالت بر این دارد كه آیه 61 سوره  بقره اشاره به سیر است نه گندم.

نام علمی این گیاه آلیوم ساتیوُم است. مهمترین ماده اصلی سازنده  قسمت پیازی شكل سیر، روغن فرّاری است به میزان 1 تا 3 درصد. این روغن كه بویی بد و طعمی ناخوش دارد شامل موادی به نام دی سولفید پروپیل آلیل و دی سولفید دیالیل می باشد. غیر از این مواد كه بخش اصلی گیاه از آن ساخته شده، غده زیرزمینی سیر شامل مقدار كمی نشاسته، ماده  لعابی، پروتئین و قند است.

خواص دارویی سیر

سیر را به علت خواص دارویی آن همه می شناسند و به علت فراوانی آن كه در دسترس همه قرار دارد آن را به عربی تریاق الفقرا ( پادزهری برای فقیران) می نامند. سیر برای مداوای امراض مختلف و برای معالجه  فشار خون مفید است. گیاهی است گرم، محرك، ضد نفخ، قاعده آور ( برای زنان) ضد درد استخوان، ضد كرم، مقوّی،  و برای درمان تنگی نفس بسیار مؤثر است. سیر برای درمان ناراحتی های روده ای به عنوان ماده ای ضد عفونی كننده به كار می رود. در مورد سل ریوی عصاره  سیر سرفه های شدید را كاهش می دهد. و به عنوان ماده ای خلط آور به كار می رود و برای سرباز كردن دمل نیز مؤثر است. مصرف آن با نمك طعام برای تسكین سردرد و آرامش اعصاب، نفخ معده و روده، هیستری و غیره مفید است. سیر برای درمان گلودرد، فلج، نقرس، سیاتیك و امراض پوستی مؤثر است. مصرف داخلی عصاره  سیر برای درمان ناراحتی گوش و كری مفید است. در صورت دسترسی نداشتن به آنتی بیوتیك های معمولی، عصاره  سیر را برای پیشگیری از عفونت باكتری ها و چركی شدن زخم ها به كار می برند.

صادرات سیر هند هر سال بالغ بر دو كرور روپیه است كه به عربستان، یمن، سومالی، امارات متحده عربی، مالزی، ژاپن و چك واسلواكی صادر می شود.

چند حدیث

1- ابوایوب(ره) نقل كرده: «او ( پیامبر صلی الله علیه و آله) روزی خورشی را كه محتوی سیر بود تناول نفرمود: از او پرسیدم «آیا حرام است.» فرمود: «خیر ولی من بوی آن را دوست ندارم.»

2- ابوسعید(ره) نقل كرده كه پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود «كسانی از شما كه آن (سیر خام) را می خورید تا بوی آن برطرف نشده به مسجد نیایید.»

3- علی بن ابی طالب علیه السلام از پیامبر صلی الله علیه وآله نقل كرده كه فرمود خود را با سیر معالجه كنید كه هفتاد مرض را شفا می بخشد.