پیچ‌خوردگی پا
شاید شما هم واژه پیچ‌خوردگی را شنیده باشید. پیچ‌خوردگی زمانی رخ می‌دهد که ضربه‌ای مانند سقوط، لغزیدن یا تصادف روی دهد. در این حالت مفصل بیش از حد حرکت می‌کند و رباط کشیده یا پاره می‌شود.
برای آشنایی بیشتر با پیچ‌خوردگی و افزایش اطلاعات‌مان در این خصوص پای صبحت دکتر حمید بهتاش، متخصص ارتوپدی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران نشستیم.
* پیچ‌خوردگی چطور ایجاد و در کدام مفصل بیشتر مشاهده می‌شود؟
بسیاری از آسیب‌ها تحت عنوان پیچ‌خوردگی نام برده می‌شوند، ولی پیچ‌خوردگی واقعی، آسیب به لیگامان‌ها (ligament) است. لیگامان‌ها یا رباط‌ها، نوارهای چربی از بافت همبند هستند که در داخل مفصل، یک استخوان را به استخوان دیگر متصل می‌کنند.
پیچ‌خوردگی‌ها بیشتر در مفاصل مچ پا و زانو رخ می‌دهند. علایم و نشانه‌های پیچ‌خوردگی عبارت‌اند از: تورم سریع گاهی همراه با تغییر رنگ پوست، اختلال در عملکرد مفصل یا احساس ناپایداری، درد و حساسیت در ناحیه درگیر و بروز مشکل در استفاده از مفصل.
* چطور می‌توانیم بفهمیم که مچ پا یا زانویمان پیچ خورده است؟
هر مفصلی در بدن می‌تواند دچار پیچ‌خوردگی شود. در هنگام پیچ‌خوردگی مفاصل می‌توانند فعالیت داشته باشد یا اینکه ناپایدار باشند. در پیچ‌خوردگی حرکات و فشار روی لیگامان یا رباط دردناک است. اگر مفصل قادر به حرکت نباشد، ممکن است آسیب همراه با شکستگی یا دررفتگی باشد.
اگر شما به شکستگی یا آسیب جدی رباط در مفصل خود مشکوک هستید و یا درد مفصل در حین تکان دادن، بعد از دو یا سه روز از بین نرفت، به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است دستور تهیه عکس را به منظور مشاهده ی شکستگی احتمالی بدهد.
* آیا پیچ‌خوردگی‌ها با یکدیگر تفاوت دارند؟
به طور کلی هرچه درد شدیدتر باشد، آسیب شدیدتر است. پیچ‌خوردگی‌ها از نظر شدت از خفیف تا شدید متغیر هستند.
پیچ‌خوردگی خفیف زمانی رخ می‌دهد که فیبرهای داخل لیگامان بیش از حد کشیده شوند یا کمی پاره شوند. ممکن است شما در هنگام حرکت دادن مفصل درد خفیف یا قابل توجهی داشته باشید و هنگامی که به مفصل دست می‌زنید، درد داشته باشد. تورم مختصری وجود دارد یا اصلا تورم وجود ندارد. شما معمولا می‌توانید وزن خود را روی مفصل وارد سازید و عکس‌های رادیولوژی طبیعی هستند. پیچ‌خوردگی‌های خفیف تکرار شونده منجر به تضعیف مفصل می‌گردند.
در اغلب موارد مفصلی که دچار پیچ‌خوردگی خفیف گردیده است قادر خواهد بود مدت 24 ساعت وزن را تحمل نماید و طی دو هفته کاملا بهبود یابد.
*درباره نوع متوسط و شدید پیچ‌خوردگی هم توضیح دهید؟
هنگامی که فیبرهای رباط دچار پارگی می‌شوند، ولی رباط به‌طور کامل پاره نمی‌شود، شما به پیچ‌خوردگی متوسط گرفتار شده‌اید. درد موضعی هنگام لمس، متوسط هستند، ولی ممکن است به علت احساس ناپایداری، از بخش آسیب‌دیده استفاده نکنید.
ممکن است مفصل شما کمی تورم داشته باشد و دچار تغییر رنگ سیاه، آبی یا کبود شود.
اگر هم یک یا چند رباط به‌طور کامل پاره شوند، شما به پیچ‌خوردگی شدید گرفتار می شوید که در این حالت ناحیه دردناک، متورم و کبود است. شما نمی‌توانید مفصل‌تان را به‌طور طبیعی حرکت دهید یا بر آن فشاری وارد سازید و اگر هم سعی کنید از آن استفاده نمایید، ممکن است احساس عدم تعادل کنید.
* برای درمان پیچ‌خوردگی چه اقداماتی می‌توانیم انجام دهیم؟
برای پیچ‌خوردگی ساده از یخ به مدت 24 ساعت بعد از آسیب استفاده نمایید تا تورم را کاهش دهید. مفصل را با پوشش‌های محافظی نظیر بانداژ الاستیک حمایت کنید و آن را در وضعیت بالا نگه دارید. به آرامی فعالیت طبیعی را شروع کنید. وقتی که یک روز یا بیشتر گذشت، به تدریج مفصل پیچ خورده را آزمایش کنید.
* اگر بخواهیم با استفاده از دارو، دردمان را ساکت کنیم چه کارهایی توصیه می‌کنید؟
ممکن است بخواهید از استامینوفن برای کاهش درد استفاده کنید، یا از داروهایی نظیر بروفن برای تسکین درد همراه با تورم استفاده کنید.
دقت کنید که مصرف آسپیرین و برخی از مسکن‌های دیگر ممکن است خون‌ریزی را افزایش دهند. به همین دلیل حتما تحت نظر پزشک آنها را مصرف کنید.
* اگر پیچ‌خوردگی به اندازه ای جدی باشد که مفصل را دچار ناپایداری کند نیز می‌توانیم آن را با دارو بهبود بخشیم؟
در این حالت ممکن است شما به عمل جراحی برای ترمیم رباطی که پیچ خورده، یا از استخوان جدا شده نیاز داشته باشید.
همچنین ممکن است پزشک با گچ یا آتل ناحیه مفصل پیچ خورده را بی‌حرکت سازد.
توصیه‌های پزشک در مورد بازتوانی را انجام دهید.
این مرحله شامل برنامه درمانی زیر نظر فیزیوتراپ و برنامه‌ای ورزشی برای تقویت عضلات اطراف مفصل پیچ‌خورده است.
* برخی افراد به طور مکرر دچار پیچ‌خوردگی می‌شوند، آیا این افراد می‌توانند پیشگیری کنند؟
هنوز به طور قطع نمی‌توان گفت با بانداژ، آتل‌گیری یا پوشاندن زانوها، مچ پا، مچ دست یا آرنج بتوان به طور موثر از پیچ‌خوردگی جلوگیری کرد، ولی این وسایل ممکن است در بازتوانی آسیب‌ها کاربرد داشته باشد. ورزش مخصوصا ورزش‌های استقامتی برای قوی کردن عضلاتی که به وسیله آسیب‌های مکرر ضعیف شده‌اند و برای پایدار کردن مفصل برای کمک به پیشگیری از تکرار پیچ‌خوردگی‌ها لازم هستند.
مصاحبه کننده : دکتر مجتبی جوان بختی
*مطالب مرتبط:
تأثیر ماساژ عضلات در تمرینات ورزشی
عضله ای قوی در كنار استخوانی محكم
