کنترل دیابت دانش‌آموزان
کمبود یا فقدان هورمون انسولین، علت اصلی دیابت در کودکان و نوجوانان است که در این بیماری سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس (لوزالمعده) آسیب دیده و یا کاملا از بین می روند.
کنترل و درمان دیابت نوع یک در کودکان و نوجوانان با تزریق انسولین امکان‌پذیر است.
بیماران روزانه یک یا چند نوبت انسولین را به صورت زیر جلدی به خود تزریق می‌کنند. این روش تزریق دردناک نیست،اما نکته مهمی که لازم است دانش‌آموزان در مورد انسولین بدانند، احتمال کاهش شدید قند خون است که به اصطلاح "هیپوگلیسمی" نامیده می‌شود و متعاقب تزریق انسولین ایجاد می شود.
در صورتی که انسولین بیش از حد تزریق شود، یا خوردن یک وعده غذا فراموش گردد و یا فعالیت بدنی شدیدتری نسبت به بقیه اوقات انجام گیرد، مقدار قند خون بسیار کاهش می یابد و احساس گرسنگی، سردرد و سرگیجه ایجاد می شود.
هیپوگلیسمی در صورت عدم اقدام فوری برای رفع آن به تشنج، عدم هوشیاری، بیهوشی و در نهایت مرگ منجر می‌شود.
از آنجا که سلول‌های مغز فقط از سوزاندن قند، انرژی مورد نیاز خود را به دست می‌آورند کاهش شدید قندخون برای مدت کوتاهی سبب آسیب سلول‌های مغزی می‌شود. این آسیب برگشت‌ناپذیر و دایمی است.
عامل اصلی در کنترل دیابت نوع یک، ایجاد تعادل بین نوع و مقدار تغذیه، ورزش و مصرف انسولین است. این عمل سبب قرارگیری قند خون در محدوده قابل قبول می‌شود.
بنابراین باید برنامه‌ریزی صحیحی در این خصوص در مدارس صورت گیرد و همه کارکنان مدرسه باید به اهمیت این امر واقف گردند. گروه هدف در این برنامه‌ریزی دانش‌آموزان، والدین و کارکنان مدرسه می‌باشند.
با توجه به کمبود نیروی انسانی و مراقبان سلامت در مدارس، و نیز اهمیت بیماری مذکور و عوارض حاد و خطرناک آن، باید سایر کارکنان مدرسه نیز در صورت عدم حضور مراقب سلامت، با این بیماری آشنا باشند و در جهت کنترل این بیماری در دانش‌آموزان مبتلا مشارکت فعال داشته باشند.
با توجه به شیوع بیشتر دیابت نوع یک در کودکان و نوجوانان و خصوصیات سنی آنها، مراقبت و کنترل آنان اهمیت ویژه ای پیدا می‌کند.
از نتایج مثبت این کنترل می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
1- ارتقای سطح کیفی محیط یادگیری و فراهم آوردن فضای پویا، مولد و سالم برای دانش‌آموزان دیابتی
2- کاهش میزان افت تحصیلی
3- کمک به پاسخ‌دهی موثر در موارد اورژانسی دیابتی
4- ارتقای سطح مشارکت والدین، دانش‌آموزان و کارکنان مدرسه و سایر بخش‌های مرتبط در کنترل و درمان بیماری دیابت نوع یک
به طور کلی جهت ایجاد یک نظام مراقبتی در رابطه با دیابت نوع یک در دانش‌آموزان مبتلا بهتر است کارهای زیر در مدارس صورت بگیرد:
1- شناسایی دانش‌آموزان مبتلا به دیابت نوع یک و دریافت تاریخچه از مبتلایان و پیگیری روند بیماری در آنها.
2- بررسی سطح آگاهی دانش‌آموزان مبتلا درباره ی شیوه‌های "خود مراقبتی" شامل تزریق انسولین، کنترل قند خون، مقابله با علایم هیپوگلیسمی (افت ناگهانی قند خون) و هیپرگلیسمی (افزایش ناگهانی قند خون)، شناسایی مواد غذایی، نوع و میزان مناسب فعالیت بدنی، عوارض درازمدت بیماری دیابت نوع یک.
پس از انجام این بررسی‌ها می‌توان آموزش‌های لازم را در این خصوص ارایه نمود.
3- آموزش به دانش‌آموزان مبتلا، والدین و کارکنان جزو ارکان اصلی مراقبت درباره ی بیماری دیابت است.
این آموزش‌ها شامل موارد زیر است:
الف) آموزش اطلاعات اصلی درباره ی دیابت
ب) آموزش تزریق و نگهداری انسولین
ج) آموزش کنترل قند خون
د)آموزش تغذیه‌ای
هـ ) آموزش در خصوص فعالیت جسمانی و...
د) آموزش پیشگیری از ابتلا به عفونت‌ها و بالا بردن ایمنی بدن
دکتر حسن ضیاءالدینی
مدیر کل دفتر سلامت و پیشگیری
*مطالب مرتبط:
آیا کودک شما مبتلا به دیابت است؟ ( قسمت اول ) و ( قسمت دوم )
هیپوگلیسمی(افت قند خون) و درمان آن
راهنمای تزریق انسولین در بیماران دیابتی
افق های تازه برای درمان بیماری قند...
توصیه های کاربردی برای کاهش مصرف قند
