خشكی صبحگاهی زانوها
اگر قرار باشد یك بیماری استخوانی، درد مشترك جامعه ما لقب بگیرد آن بیماری می‌تواند آرتروز مفاصل باشد.
حتما در اطراف خود زنان و مردان زیادی را دیده‌اید كه از درد زانو شكایت دارند و هنگام بالا رفتن از پله‌ها مدام ناله می‌كنند. این بیماران عمدتا آرتروز دارند.
بیماری آرتروز یكی از شایع‌ترین مشكلات مفاصل در بین خانم‌های ایرانی است كه البته بیشتر در سنین بالا بروز می‌كند.
برای آشنایی هرچه بیشتر با این مشكل و راه‌حل‌های آن پای صحبت‌های دكتر شهرام صادقی، متخصص طب فیزیكی نشستیم.
آقای دكتر ابتدا بفرمایید آرتروز چیست و چه بخش‌هایی از بدن را درگیر می‌كند؟
آرتروز یا استئوآرتریت شایع‌ترین بیماری از گروه التهاب مفاصل است. در این بیماری غضروف مفصل صدمه دیده و كم‌كم از بین می‌رود.
آرتروز ممكن است هر مفصلی را درگیر كند، اما مفاصل بزرگ كه وزن بدن را تحمل می‌كنند، مثل مفاصل زانو و ران و ستون فقرات بیشتر در معرض ابتلا هستند.
اصلی‌ترین علایم این بیماری چیست؟
آرتروز علایم زیادی دارد، ولی 3 علامت آن شایع‌تر و مشخص‌تر هستند:
اول خشكی مفصل پس از استراحت است، به این معنی كه گاهی اوقات وقتی مفصل به‌مدت طولانی بی‌حركت بماند ، هنگام انجام فعالیت درد خواهد داشت. شاید دیده باشید كه بیماران مبتلا به آرتروز زانو، صبح‌ها كه از خواب بیدار می‌شوند به سختی راه می‌روند، اما بعد از مدتی كم‌كم راه رفتن آنها به حالت عادی بازمی‌گردد. خشكی مفاصل بعد از یك دوره طولانی عدم‌فعالیت بسیار شایع است، ولی به ندرت بیشتر از نیم ساعت طول می‌كشد.
دومین علامت كاهش انعطاف پذیری است؛ به‌همین دلیل بیماران مبتلا به آرتروز نمی‌توانند به‌راحتی مفاصل خود را خم و راست كنند.علامت سوم هم درد مفصل است.
توصیه می‌شود كسانی كه بیشتر از دو هفته چنین علایمی را در مفاصل خود دارند، حتما به پزشك مراجعه كنند.
چه اتفاقی می‌افتد كه كسی به آرتروز مبتلا می‌شود؟
ببینید علت ایجاد این بیماری هنوز به‌طور واضح شناخته نشده است، ولی چند عامل وجود دارند كه می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به آرتروز باشند.
یكی سن بالاست كه این بیماری معمولا در افراد بالای 40 سال دیده می‌شود. دوم جنس فرد است، چون آرتروز در خانم‌ها بیشتر از آقایان بروز می‌كند، ولی دلیل آن هنوز به‌درستی مشخص نشده است. مورد بعدی ناهنجاری‌های مادرزادی استخوانی و یا صدمه به مفصل است. آرتروز در ورزشكاران حرفه‌ای مثل فوتبالیست‌ها كه مدام در معرض ضربه خوردن هستند، بسیار شایع است. صدمات غیرورزشی مثل تصادفات رانندگی هم زمینه را برای آرتروز مهیا می‌كند.
آیا چاقی هم در ابتلا به آرتروز تأثیر دارد؟
به نكته خوبی اشاره كردید. چاقی خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد. به‌طور كلی هر چقدر وزن بالاتر باشد، مفاصل بزرگ (مثل زانوها) باید بار و فشار بیشتری را تحمل كنند و در نتیجه خطر ابتلا به آرتروز در آنها بیشتر می‌شود. چاقی حتی احتمال بروز آرتروز در دست‌ها را هم افزایش می‌دهد.
این بیماری چه عوارضی دارد؟
متأسفانه این بیماری با گذشت زمان بدتر می‌شود و هنوز درمان قطعی برای آن پیدا نشده است، اما با كمك برخی روش‌های درمانی می‌توان درد ناشی از این بیماری را كاهش داد و كیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید.
حدود یك سوم از بیماران مبتلا به آرتروز ممكن است دچار ناتوانی‌های شدیدی شوند.
گاهی درد و ناراحتی مفصل آنقدر شدید می‌شود كه بیمار نمی‌تواند از آن مفصل استفاده كند.
به روش‌هایی برای كاهش درد و مشكل بیمار اشاره کردید. این روش‌ها شامل چه مواردی هستند؟
در موارد بسیار شدید آرتروز، جراحی تعویض مفصل توصیه می‌شود، اما قبل از جراحی معمولا روش‌های مختلفی پیشنهاد می‌شود كه تا حد امكان كار به جراحی نکشد كه یكی از آنها استراحت دادن به مفصل دردناك است. بیمار باید در هر ساعت، دست كم ده دقیقه به مفصل خود استراحت دهد و سعی كند تا حد امكان فعالیت‌های بدنی خود را طوری تنظیم كند كه مفصل دردناک، كمتر فعال باشد.
روش دیگر ورزش كردن است كه باید حتما با نظارت و اجازه پزشك انجام شود تا مشكل مفصل را تشدید نكند یا باعث بروز درد جدیدی نشود. ورزش‌های سبك و مفرح مثل پیاده‌روی و شنا بیشتر توصیه می‌شوند. با ورزش كردن، عضلات اطراف مفاصل تقویت شده و ثبات مفصل افزایش پیدا می‌كند. البته ورزش كردن نباید باعث بروز درد در مفصل شود و اگر چنین اتفاقی رخ دهد، فورا باید ورزش را متوقف كرد.
در افرادی كه اضافه وزن دارند كم كردن وزن باید حتما مدنظر قرار گیرد. البته رژیم گرفتن و ورزش كردن برای كاهش وزن باید تحت نظر پزشك انجام شود.
برای كاهش درد ناشی از آرتروز می‌توان از كیسه یخ نیز استفاده كرد.
در اغلب موارد پزشك برای بیمار داروهای ضددرد و ضد‌التهاب تجویز می‌كند كه در كاهش درد مفصل مؤثر است.
كمی هم درباره روش‌های جراحی برای درمان آرتروز توضیح دهید.
ببینید این روش‌ها از پاكسازی فضای مفصلی تا تعویض كامل مفصل متفاوت هستند و جراح بر حسب شدت بیماری، از یكی از این روش‌ها استفاده می‌كند.
بیماران توجه داشته باشند كه جراحی زمانی توصیه می‌شود كه روش های درمانی دیگر (كه به تعدادی از آنها اشاره شد) مؤثر واقع نشده باشند و بیمار قادر به انجام فعالیت‌های عادی و روزمره خود نباشد.
برای بیماران مبتلا به آرتروز چه توصیه‌هایی دارید؟
مهم‌ترین نكته برای بیماران مبتلا به آرتروز به‌كارگیری روش‌هایی است كه باعث كاهش درد و ناراحتی‌شان شود. مثل تمام بیماری‌های دیگر، داشتن یك رژیم غذایی مناسب و سالم مفید خواهد بود. بیمار باید به حد كافی مواد مورد نیاز بدن خود را از طریق غذا تامین كند، چون اگر تغذیه نامناسب باشد، بدن ضعیف می‌شود و به تبع آن مقابله با بیماری دشوارتر می‌شود.
اگر پزشك برای شما داروی ضددرد تجویز كرد، حتما سروقت آن‌را بخورید، چون اگر درد شروع شود و بعد شما مسكن مصرف كنید، درد دیرتر و سخت‌تر كنترل می‌شود، اما مصرف مرتب و طبق دستور پزشك باعث می‌شود شدت حملات درد كاهش یابد.
سعی كنید از مفصل بیمار خود كمتر كار بكشید، مثلا اگر مفاصل انگشتان یك خانم مشكل دارد، بهتر است از كیفی استفاده كند كه روی شانه می‌افتد نه كیفی كه باید دائما در دست گرفته شود. اگر دست شما مشكل دارد، سعی كنید برای برداشتن اجسام از دست سالم خود بیشتر استفاده كنید تا فشار كمتری روی مفصل دردناك وارد شود. بیمارانی كه در مفصل زانو یا ران دچار مشكل هستند بهتر است در صورت صلاحدید پزشك، از عصا موقع راه رفتن استفاده كنند.
سعی كنید بدنتان در هنگام راه رفتن یا نشستن، در وضعیت صحیحی قرار داشته باشد.
آب درمانی، هم به‌عنوان ورزش و هم به‌عنوان عاملی جهت تصحیح وضعیت ایستادن و راه رفتن می‌تواند به شما كمك كند.
پزشكتان شما را درباره وضعیت صحیح و غلط قرارگیری بدن راهنمایی خواهد كرد.
دكتر علیرضا آشوری- همشهری
*مطالب مرتبط:
وزن زیاد باعث تشدید آرتروز می شود
درد زانو با آب و هوا تغییر می کند
توصیه هایی برای مبتلایان به آرتروز زانو
ورزش باعث ایجاد آرتروز می شود؟
