رموز محبوبیت و خوش نامی
با مردم چگونه برخورد كنیم؟ معاشرت درست و نادرست كدام است؟ همنشینى مفید و زیان بار چیست؟ عوامل تحكیم رابطهها یا گسست رابطهها كدام است؟
حكمتهایى را برگرفته از اولیاى الهى برمى شمریم، كه توجّه به آنها و كاربردشان در بهینه سازى روابط ما با دیگران سودمند است.
هنر همزیستى
روحیه سازگارى با دیگران و كنار آمدن با توقعها، سلیقهها، خواستهها و حرفها، به تدریج براى انسان «جا» باز مىكند. این روحیه هم وقتى فراهم مىآید كه انسان هم «حقوق» دیگران را بشناسد، هم تصمیم به مراعات آنها داشته باشد و تنها «خود» برایش مطرح نباشد. چون چنین خصلتى ایجاد تنش مىكند و دیگران را از پیرامون فرد ، فرارى مىدهد.
حضرت على علیهالسلام مىفرماید: «رأس الحكمة مداراة النّاس»؛1 سر آغاز حكمت، مدارا كردن با مردم است».
باید پذیرفت كه سلیقهها و روحیههاى همه یكسان نیست و همه ذوق و پسند و راه و روش ما را ندارند. ما هم چارهاى جز زیستن با آنان نداریم، پس باید« مدارا» كنیم. این همان همزیستى است كه هر كه ندارد ، مطرود و مأیوس و تنها مىشود.
سلوك شایسته
برخوردارى از اخلاق كریمانه و آراستگى به صفات خوب و رفتارهاى انسانى، محبوبیّتآور است. كیست كه نخواهد محبوب دلها شود و مورد توجّه و محبت دیگران قرار گیرد و « قلعه دلها » را بگشاید؟ امّا راه و روش آن چیست و كلید گشودن قلوب كدام است؟
مگر مىتوان با زور، دلى را بهدست آورد، یا در خانه دلى جاى گرفت؟ اگر تواضع و خاكسارى عاملى براى محبوبیّت است، احسان و نیكى و بخشندگى عامل دیگرى است و «حسن خلق» و سلوك والا و اخلاق متعالى، عامل سوّم.
ما بىنیاز از دوست نیستیم. نداشتن دوست، نوعى غربت و تنهایى است. به فرموده حضرت امیرعلیهالسلام، غریب، كسى است كه «دوست» نداشته باشد: «الغریبُ مَن لم یكن لَهُ حبیب».2
انسانها تا چه حد براى دیگران مفیدند؟
ارزش هركس به اندازه خدمت و خوبى و نفعى است كه از او به دیگران مىرسد. میزان محبوبیت مردم در دلها نیز بستگى به اندازه خیرى دارد كه از آنها عاید دیگران شود. سرور، كسى است كه خدمتى به دیگران كند. این مضمون كلام حضرت علىعلیهالسلام است كه فرمود: «بالجود تسود الرجال»3 مردان با جود و سخاوت به سیادت و آقایى مىرسند».
این نیز نوعى كمال در رفتار و سلوك با دیگران است كه بر محور داد و دهش انجام مىگیرد.
به قول سعدى در گلستان: مردم تا نان كسى را نخورند، نامش را به نكویى نبرند.
در سخنان امام على علیهالسلام چنین آمده است:«خیر الناس من نفع الناس؛4بهترین مردم كسى است كه به مردم سود برساند».
پیامد چنین رفتارهایى چیست؟ جز آنكه محیطى سرشار از صفا و گرمى براى انسان و جامعه پدید مىآورد و الفتها را مىافزاید و زندگىها را صفا مىبخشد؟ چه لذتبخش است زیستن در كنار افرادى كه نیكوكارى، خوشرفتارى، نوعدوستى، خیررسانى، مهرورزى و خیرخواهى جزو سرشت و خصلتِ همیشگى آنان است.
امام على علیهالسلام مىفرماید: با مردم چنان زیست و معاشرت داشته باشید كه اگر از دنیا رفتید، در فقدان شما سوگوار و گریان باشند و اگر ماندید ، نسبت به شما عاطفه و مهرورزى داشته باشند:«خالطوا الناس مخالطة ان متم معها بكوا علیكم و ان عشتم حنوا الیكم».5
مردم جوشى
روحیه انزواطلبى و فردگرایى و خودخواهى، فرد را از چشمها و دلها مىاندازد. برعكس، انس و الفت و جوشیدن و گرمگرفتن با مردم، عواطف و محبتهاى آنان را فراهم مىآورد. خداوند ، از نعمتهاى خویش، ایجاد الفت بین دلهاى مردم را یاد مىكند.6 حضرت رسول صلىاللهعلیهوآله نیز مىفرماید: «خیر المؤمنین من كان مألفة للمؤمنین، و لا خیر فى من لا یؤلف و لا یألف7 بهترین مؤمنان كسى است كه مایه الفت مؤمنان باشد،و كسى كه نه دیگران با او انس و الفت بگیرند ، نه او با دیگران الفت داشته باشد ، خیرى در او نیست».
كسى كه با مردم نمىجوشد و همیشه به دامن تنهایى و گوشه انزوا و خودگرایى پناه مىبرد ، یا دچار غرور و تكبر است، یا از آثار و بركات« الفت» بىخبر است، یا مشكلى در تربیت خانوادگى داشته كه او را «جمعى» بار نیاوردهاند و میدان براى «مردم جوشى» برایش فراهم نساختهاند.
صاحبان روحیه سرد و خود گرا و مردم گریز، اغلب در كارهاى عمومى شركت نمىكنند و برنامههاى مشترك نمىتواند آنان را جذب كند.
ابراز عاطفه به مردم و مشاركت و همراهى و همدردى با آنان در امور و یارىرسانى در هنگامه نیاز، پشتوانهاى براى روزهاى «مبادا» فراهم مىآورد.
عیب پوشى
حفظ «آبرو»ى دیگران، مهمترین نشانه دوستى و احترام و ارزشگذارى براى آنان است. آبرو، سرمایهاى است كه به این راحتى به دست نمىآید و گوهر نفیسى است كه اگر شكست، به این آسانى قابل جبران نیست.
به همین اندازه كه «عیبجویى» نكوهیده و نارواست، «عیبپوشى» نسبت به یك برادر مسلمان و آبرودارى نسبت به یك مؤمن، ضرورى و فضیلت است.
وقتى از لغزش و عیبى از دیگرى باخبر مىشوید ، جوانمردى ایجاب مىكند كه پردهپوشى كنید و اگر نیاز به تذكر است، به خودش بگویید تا اصلاح كند.
در كلام امیرمؤمنان است كه: ثمره اخوّت و برادرى آن است كه پشت سرش آبرویش را حفظ كنى و عیبهایش را به عنوان هدیه به خودش بگویى.8
پىنوشت :
1.غرر الحكم، ج 4 ص 52.
2.نهج البلاغه، حكمت 65.
3.غرر الحكم، ج 3، ص 212.
4.همان، ص 430.
5.نهج البلاغه، حكمت 10.
6.انفال(8) آیه 63 و آل عمران(3) آیه 103.
7.میزان الحكمه، ج 1 ص 129 ح 655.
8.غرر الحكم، ج 3 ص 330.
منبع : پرسمان- با تغییر
مقالات مرتبط :
