ناسا و روزهای دشوار پیش‌رو-قسمت دوم

در قسمت قبل به دوره افول ناسا در دودهه اخیر پرداختیم و اکنون  به بررسی نقش دکتر گریفین در اعتلای دوباره این سازمان و همچنین معرفی رقبای سرسخت آن می پردازیم.

ستاره راهنما

دکتر گریفین یازدهمین رئیس ناسا در طی تاریخ پنجاه سال‌اش، و شاید مقتدرترین و لایق‌ترین مدیر ناسا در دهه‌های اخیر به حساب می‌آید. او بود که از سخنان هیجان‌برانگیز «جورج بوش» مبنی بر بازگشت انسان به ماه و رفتن به مریخ به عنوان یک پیشنهاد راهبردی فضایی نهایت بهره را برد و توانست میلیاردها دلار بودجه اضافی برای ناسا به دست آورد.

هم اکنون بیش از 17 میلیارد دلار صرف اجرای ماموریت‌های اکتشافی و تحقیقاتی به مریخ و سایر سیارات می‌شود. علاوه بر این، میلیاردها دلار صرف تحقیقات گسترده برفراز مدار زمین می‌شود که با هدف پاسخ‌گویی به پرسش‌های گوناگون در ارتباط با مسائل آب و هوایی، زمین‌شناسی و محیط زیست صورت می‌پذیرند. ناسا هم‌اکنون در حال اسکن کردن عالم به وسیله چندین تلسکوپ مداری بزرگ است تا به پرسش‌های کلیدی در ارتباط با انفجار بزرگ و کرانه‌های جهان‌ هستی پاسخ قابل قبولی بدهد.

با این همه، نزدیک به دو سوم بودجه ناسا صرف پروازهای فضایی سرنشین‌دار (شاتل‌ها) و اداره ایستگاه فضایی می‌شود. اگر چه در چارت سازمانی ناسا به پروژه‌های مرتبط به این دو حوزه، عنوان «کاوش‌های فضایی» داده شده است، اما حقیقت امر آن است که بخش عمده ماموریت شاتل‌ها و عملیات مربوط به ایستگاه فضایی بین‌المللی، در داخل جو و نه در مرزهای دوردست فضا صورت می‌پذیرد. شاید به همین دلیل است که بسیاری از دانشمندان ناسا بر این اعتقادند که بایستی بخش قابل ملاحظه‌ای از بودجه‌ای که صرف اجرای ماموریت‌های سرنشین‌دار به فضا می‌شود، به بخش روباتیک و هوش مصنوعی منتقل شود، آقای گریفین اما با این مسئله مخالف است و در توجیه نظر خود، به پیشرفت‌های خیره کننده ناسا در «ده آپولوها» و نقش پررنگ فضانوردان در کاوش‌های فضایی اشاره می‌کند و می‌افزاید: «رفتن به فضا بدون حضور انسان و صرفا از طریق ارسال رویات‌‌ها، به علوم فضایی جنبه‌ای غیرانسانی و ناملموس می‌دهد.» حقیقت آن است که در دوران اوج حضور انسان در فضا، سهم ماموریت‌های سرنشین‌دار ناسا از کل بودجه این سازمان، فقط یک ششم بود. با این حال، بایستی نظرات و علائق مالیات‌پردازان آمریکایی که ‌تامین‌کننده اصلی بودجه ناسا به شمار می‌آیند، را نیز مد نظر داشت.

هم اکنون ناسا به دنبال جانشین‌های شایسته‌ای برای شاتل‌های فضایی است و یکی از بهترین گزینه‌های موجود برای ناسا، نسل جدید موشک‌های فضایی موسوم به «آرس» (Ares) و فضا پیماهای مدرن «اوریون» (Orion) است که به عقیده مدیران ارشد ناسا می‌توانند راه را برای گردشگری فضایی بدون نیاز به گذراندن دوره‌های آموزشی طاقت‌فرسا و محدودیت‌های فراوان هموار سازند.

رقبای فراوان و سرسخت

ناسا از همان آغاز، رقبای سرسخت و پرتلاشی داشته است که نخستین آنها، سازمان هوافضای شوروی سابق (روسیه کنونی) و قوی‌ترین آنها، سازمان‌های فضایی اروپا، ژاپن و چین به شمار می‌آیند. نزدیک‌تر شدن رقبا به ناسا از لحاظ فنی  و علمی موجب شده تا تلاش‌های آقای گریفین برای جذب بودجه بیشتر برای فعالیت‌هایی چون فرستادن انسان به ماه و مریخ، جدی‌تر و پردامنه‌تر شود. علاوه بر سازمان‌های فضایی ملی و دولتی، بسیاری از شرکت‌های خصوصی نیز در راستای رفتن به فضا و یا نقش آفرینی در زمینه اکتشافات و اطلاع‌رسانی فضایی گام بر می‌دارند.

برنامه پروازهای تجاری به فضا چند سالی است که آغاز شده است و گردشگران فضایی در حال نام‌نویسی در آژانس‌های مسافرتی فضایی هستند. جدیدترین تحول در این زمینه، به آماده شدن «ریچارد گریوت»، از طراحان موفق و مشهور بازی‌های رایانه‌ای، برای مسافرت به ایستگاه فضایی در اکتبر سال جاری (2008) مربوط می‌شود. به‌طور کلی، روند «گردشگری فضایی خصوصی» به گونه‌ای پیش می‌رود که موجبات ناخشنودی ناسا را فراهم کرده است؛ چرا که موفقیت این سازمان را در برابر رقیب دیرینه‌اش یعنی سازمان هوافضای روسیه که گام‌های مثبت و امیدوارکننده‌ای در زمینه بردن گردشگران خصوصی به فضا برداشته است، تضعیف می‌کند.

رفتن آقای گریوت به فضا صرفا با انگیزه‌های گردشگری و ماجراجویانه صورت نمی‌پذیرد بلکه دارای اهداف علمی و تحقیقاتی نیز هست؛ قرار است آقای گریوت، چند داروی پروتئینی مخصوص را در فضا مصرف کند که به عنوان غذای فضانوردان در سفرهای فضایی تولید می‌شود. علاوه بر این، قرار شده است تا او چند «ای‌میل گران‌قیمت» برای دوستان و همکارانش بر روی زمین بفرستد. (گران‌قیمت از آن جهت که ناسا در ازای فراهم آوردن امکانات برای ارسال این ای‌میل‌ها،350 هزار دلار از او طلب کرده است!)

یکی دیگر از رقبای اصلی ناسا، شرکت گوگل است که اگر چه در زمینه اینترنت فعالیت می‌کند، اما در عرصه اطلاع‌رسانی فضایی، نقش مهم و حساس بر عهده دارد.

چندی پیش «اریک اشمیت»، مدیر اجرایی شرکت گوگل، از ناسا خواست تا با ایجاد سیستم‌های باز اطلاعاتی، کاربران اینترنت را با فضا و اکتشافات فضایی آشناتر کند. شرکت گوگل به نوبه خود گام‌های مهم و ارزشمندی در این زمینه برداشته است: پروژه‌های انقلابی و معروفی چون Google Earth و Google Moon و Google Mars همگی با استفاده از اطلاعات جمع‌آوری شده از ناسا به مرحله اجرا درآمده‌اند. حال زمان آن فرا رسیده تا ناسا خود راسا و مستقیما وارد کارزار شود و راه خود را از گوگل که خواهان جمع‌آوری و ارائه اطلاعات جمع‌آوری شده توسط شرکت‌‌های فضایی وابسته به خود است، جدا کند. بد نیست بدانید که چندی پیش، گوگل یک جایزه 30 میلیون دلاری تعیین کرد که به نخستین انسانی که بتواند بر روی ماه رانندگی کند، اعطا خواهد شد.

آری، هنگامی که در سال 1961، تصاویر تلویزیونی مربوط  به راهپیمایی «نیل آرمسترانگ» و «باز آلدین» بر روی ماه جهان را تکان داد، هنوز شرکت گوگل به وجود نیامده بود تا بتواند با ایجاد سیستم‌های مجازی، در عرصه اطلاع‌رسانی فضایی نقش‌آفرینی کند. بنابراین باید منتظر ماند و دید که رقابت ناسا و گوگل در این زمینه به چه نتایجی منتهی خواهد شد.

گردآوری: محسن مرادی