عوامل تأثیر گذار در تكامل حركتی كودك

آیا كودك من طبیعی است ؟ ( قسمت دوم )

وجود عوامل تأثیر گذار

وقتی به تكامل مهارت های حركتی كودك خود توجه می كنیم، بهتر است  عوامل زیر را نیز در نظر داشته باشیم.

مهارت های توجهی

یكی از مسائل مهم كه برای حركت كردن یا فعالیت داشتن كودك ضروری است توجه و تمركز اوست. زمانی كه كودك با دشواری یك فعالیت حركتی را فرا می گیرد، لازم است كه به عوامل تأثیر گذار نیز توجه كنیم. مثلاً ببینیم كودك از نظر جسمی به حد كافی تكامل پیدا كرده  تا بتواند مكعب ها را روی یكدیگر قرار بدهد و برج بسازد یا این كه به سادگی تحت تأثیر كودكی كه در كنارش با مهره های رنگی بازی می كند  قرار گرفته است.

مهارت های تلفیقی - حسی

هر كودك یا حتی هر یك از بزرگسالان از راه خاص خود تحت تأثیر محرك های حسی قرار می گیرند. به طور مثال ممكن است یك نوع بوی خاص فردی را بیمار كند ولی بر فرد دیگر تأثیری نگذارد یا این كه سر و صدا توجه فردی را بیش از سایرین به خود معطوف دارد. در واقع علاوه بر پنج حس بویایی، چشایی، بینایی، لامسه و شنوایی، دو حس دیگر نیز برای تكامل كودك وجود دارد : حس حركت و موقعیت بدن در فضا.

با كمك حواس هفتگانه می توان اطلاعات را از محیط اطراف خود دریافت نمود، سازماندهی كرد و به شیوه ای كه بدن به آنها نیاز دارد مورد استفاده قرار داد. در این صورت هماهنگی حسی – حركتی ایجاد می شود. گاهی اوقات تعادل موجود به هم می خورد و به صورت پـُر حساسیتی یا كم حساسیتی (بخش یا بخش ها) ظاهر می شود. حساسیت بیش از حد ، یا كمتر از حد طبیعی حس های هفتگانه می تواند كودك را متأثر سازد و او را هنگام انجام دادن یك حركت جسمی با دشواری رو به رو كند.

حس لامسه: ممكن است كودكی پوست بسیار حساسی داشته باشد و به همین سبب از فعالیت هایی مانند لباس پوشیدن، لباس در آوردن ناراحت شود یا حتی از این كه معلمش یا دوستش به آرامی شانه اش را لمس كند، احساس ناراحتی كند و عكس العمل نشان دهد. در مقابل ، كودكی كه از حساسیت پوستی كمی برخوردار است واكنشی نشان نمی دهد و حتی زمانی كه بر زمین بیفتد یا صدمه ای به بدن او وارد شود، اظهار ناراحتی نمی كند.

حس بویایی: ممكن است كودكی به یك بوی ناشناخته عكس العمل نشان دهد ولی كودك دیگر نتواند حتی یك بوی آشنا مثل بوی سوختن غذا را تشخیص دهد.

حس چشایی: برخی از كودكان برای چشیدن بعضی از مزه ها از حساسیت بالایی برخوردارند.

حس بینایی: گاهی اوقات نور شدید یا بعضی از رنگها كودك را ناراحت می كند.

حس شنوایی: ممكن است كه یك كودك با شنیدن صدای ناگهانی یا صدای بلند تحت تأثیر قرار بگیرد.

موقعیت بدن در فضا

بعضی از كودكان به دشواری ، فضای مورد نیاز برای انجام حركت یا فعالیت ها را تشخیص می دهند. به طور مثال زمانی كه می خواهند شیئی را روی میز بگذارند، بدون در نظر گرفتن فضای پیرامون آن، شیء را وارونه می كنند.

یا وقتی كه قرار است از مسیر پرپیچ و خمی عبور كنند و روی صندلی بنشینند، ممكن است پیچیدگی مسیر، آنها را گمراه كند یا از تمركزشان بكاهد، در نتیجه گاه كودك نمی تواند صندلی را پیدا كند یا این كه به درستی روی آن بنشیند.

حركت و جنب و جوش كودك: كودكی كه از حساسیت بالایی برخوردار است ممكن است از بالا رفتن از یك مسیر مارپیچ خودداری كند و از نظر فعالیت های حركتی درشت نیز با دشواری رو به رو شود ؛ ولی كودكی كه حساسیت كمی دارد، نمی تواند از بالا رفتن صرف نظر كند، تمام مدت روز بر روی كاناپه یا میز و صندلی بالا و پائین می پرد، چنین كودكی را با دشواری می توان به بازی با مكعب های رنگی یا درست كردن پازل تشویق كرد.

هنگامی كه كودكی در اجرای برخی از فعالیت های جسمی با مشكل رو به روست، لازم است كه والدین و متخصصین به تأثیر گذاری محیط حسی بر وی توجه نمایند و سپس تكامل جسمی او را ارزیابی كنند. آیا كودك به دلیل اشكالی كه در تكامل جسمی خود دارد، نمی تواند قطعات پازل را كنار یكدیگر قرار دهد یا این كه نور و صداهای محیط سبب بر هم زدن تمركز و دقت او شده اند؟ نكته مهم دیگر این است كه هماهنگی حسی – حركتی مسئله ای واقعی است و حتی در مورد  بزرگسالان نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

ارزیابی كردن عوامل با اهمیت و تأثیر گذار

معمولاً سخت ترین كار والدین یا متخصصین كودك این است كه دریابند مشكل كودك كاملاً جسمی است یا تحت تأثیر عوامل دیگر قرار می گیرد: عواملی مانند هماهنگی حسی – حركتی یا مهارت های توجهی. آنچه كه باید مورد توجه قرار گیرد این است كه آیا كودك می تواند كار یا فعالیتی را در بعضی از شرایط انجام دهد ولی در موقعیت های دیگر از انجام دادن آن عاجز است؟ به طور مثال كودك می تواند در خانه بنشیند و بیست  قطعه پازل را در كنار یكدیگر قرار دهد اما در كودكستان، به دویدن و جست و خیز كردن می پردازد. واضح است كه در این مورد مشكل جسمی وجود ندارد. دیگر اینكه والدین و متخصصین لازم است به بخش های تمركز كودك یا وجود تحریك های حسی توجه كنند؛ مانند نور بسیار شدید، سر و صدای زیاد و شلوغی محیط كلاس ؛ كلیدی كه رمزگشای سنجش مهارت های جسمی و تكامل جسمی كودك و توجه به افزایش یافتن آنهاست؛ در این صورت اگر با مشكلی رو به رو شویم، با در نظر گرفتن عوامل تأثیر گذار، به رفع آن می پردازیم.

ما در اینجا فهرستی از تكامل جسمی كودك تا سه سالگی را ارائه داده ایم  كه راهنمای خوبی برای والدین استاما هرگز نمی تواند جایگزین تشخیص و نظر پزشك متخصص شود؛ فقط می تواند والدین را با مراحل تكامل كودك آشنا كند.

ادامه دارد ..

در قسمت بعد فهرستی از تكامل جسمی كودك تا سه سالگی ارائه خواهیم داد.