گستره خلاقیت در هنری انسانی
نمایشگاه آثار هنرمندان معاصر ارامنه كه از اواسط آذر ماه امسال و در آستانه سال نو میلادی در مركز فرهنگی هنری صبا آغاز به كار كرد، یكی از رویدادهای قابل توجه عرصه تجسمی است كه با تلاش دست اندركاران و مسئولان هنری فرهنگستان هنر و همكاری موزه هنرهای معاصر، مجموعه كاخ موزهها و مساعدت 8 مجموعه دار خصوصی، شكل گرفته است.
این نمایشگاه كه با حضور جمعی از هنرمندان تجسمی و نیز علاقهمندان و هنرمندان ارامنه در 2بخش عكاسی و نقاشی گشایش با شكوهی داشته، بیش از 500اثر نقاشی متعلق به 3نسل از نقاشان ارامنه در سبكها و گرایشهایی متنوع از هنر مدرن (از جمله نمونههایی منحصر به فرد از جنبش هنر سقاخانه در ایران با نمایش آثار بزرگانی چون ماركو گریگوریان، سیراك ملكونیان و...) و 250اثر عكس در ژانرهای مختلف عكاسی خبری، ورزشی، معماری، هنری و... از عكاسان معاصر ارامنه را در گالریهای این مركز به معرض دید گذاشته است.
آثار به نمایش درآمده كه به زعم خیلیها چشم نواز است، نشانگر ابعاد گوناگون فرهنگی و هنری این قوم ایرانی است، كه تاریخی پر فراز و نشیب را پشت سر گذاشته است و حال میتواند با اتكا به وحدت و یگانگی با اقوام دیگر ایرانی و احراز قابلیتهایی ارزشمند نسبت به تاثیرگذاری بر هنر معاصر ایران، عرض اندام كند و صاحب نامانی چون ماركو گریگوریان و نیكول فریدنی و... را با مباهات بیشتری در ذهنها زنده نگاه دارد. گزارش زیر به چند و چون این برپایی و مرور پارهای تحلیلها از قول مسئولان برگزاركننده آن، نگاهی اجمالی دارد كه در ادامه میخوانید:
تماشای آثار نقاشی و عكاسی نقاشان معاصر ارامنه در نگارخانههای صبا از سویی مرور نزدیك به 6دهه فعالیتهای جدی هنری در این عرصه است و از نگاهی دیگر نوعی ورق زدن مقاطعی تاثیرگذار از گنجینه هنر معاصر ایران به حساب میآید، كه توسط قومی هنر دوست و دلبسته به مبناهای انسانی شكل گرفته و حال در تعامل با دیگر اقوام و اقبال به نگرشهای اصیل هنر ایرانی، مجالی برای جلوهگری یافته است.
در این آثار قبل از هر چیز پویایی و رشد هنرمندان در گسترههای محتوایی و تكنیكی هنر نقاشی و عكاسی نمایان است و اینكه هنرمندان ارامنه به حضوری جدی در بیان هنری جامعه معاصر میاندیشند.
در نمایشگاه اخیر كه به لحاظ هارمونی و ابعاد، چیدمانی قابلقبول ارائه شده، بخشهای اولیه مانند گالری مرحوم ممیز و...به نمایش آثار پیشكسوتانی چون ماركو گریگوریان، سیراك ملكونیان و...اختصاص یافته و در قسمتهای بعدی نگارخانهها، كارهای جوان ترها به روی دیوار رفته است.
در آثار نقاشی این نقاشان عرصههای وسیعی از هنر مدرن جهان با رویكردی اندیشمندانه به سیر فرهنگی و اجتماعی تحولات تاریخ معاصر ایران نهفته است، این عرصهها زوایای ظرافت و دقت هنرمندان را در خلق موقعیتهای حساس اجتماعی و فردی به روشنی در برابر دیدگان مخاطبان میگشاید و بیان هنری كه میكوشد خلاقیت و حرفهای بودن را از نظر دور ندارد، انسان و جایگاه معنوی او را در جایجای گوناگون حضورش از اقلیم و جغرافیا گرفته تا تنهاییها و خلوتهایش، در موقعیتهای هنرمندانه، خلق و گوشزد كرده است.
سهراب هادی، نقاش معاصر و دبیر این نمایشگاه درباره نوع نگاه به حضور انسان در آثار نقاشان ارامنه میگوید: آثار هنرمندان معاصر ارامنه بازگوكننده پایبندیهای اقوام ارامنه به معنای تعالی انسان و نیز بیانگر پیوند عمیق فرهنگی با دیگر اقوام ایرانی است كه زمینه پیوندهای اجتماعی و رشد و ایجاد مناسبات و همگراییهای آنان را در جامعه معاصر فراهم میآورد.
هادی، در بیان ارزشهای هنری و معنوی نقاشان ارامنه اینگونه توضیح میدهد: هنر تجسمی در بین ارامنه بیتوجه به ایسمها و جریانات هنر غرب و با نگاهی هوشیارانه به هنر سنتی ایران، چشم هنرمندان آگاه بر زمان را بر حقیقتی نو گشود كه ترسیم تاریخی و افق حال و آینده آن را با حضور و آثار هنرمندانی چون ماركو گریگوریان، گارنیك هاكوپیان، سیراك ملكونیان، سركیس واسپور، لیلیت تریان، سروژ بارسقیان، آرمینه تیموریان، هوسیك وارطان زیادیان، جاغیك هوسپیان و... در اولین نمایشگاه ارامنه شاهدیم.
این هنرمند كه در ادامه به ویژگیهای آثار هنری این نمایشگاه اشاره دارد و آنها را به ابراز مقام انسانی متعهد توصیف میكند، معتقد است: این نمایشگاه میتواند تجربهای نو و سنگ بنایی نوین باشد در ارائه آثار هنرمندانی كه انسان مداری جوهر خلاقیت هنریشان است.
دبیر نمایشگاه ارامنه از حضور عكاسان بزرگی چون آرمان استپانیان، آلفرد یعقوب زاده، آرموند آیوازیان، نیكول فریدنی، سورن سپاهیان، آرا جهانی، ژینت زاكاریان، نارك هارطونیان، كوریون سركیسیان، آرا اصلانیان، هویك مالیان، شاكه پطروسیان، آرمن قره بیگی و هنرمندان جوان شركتكننده یاد كرد.
در نمایشگاه اخیر ریاست افتخاری را خانم لیلیت تریان هنرمند پیشكسوت نقاش و مجسمه ساز معاصر بر عهده دارد و دبیر بخش نقاشی سروژ بارسقیان و دبیر بخش عكس آرمان استپانیان، است كه او را در راهروهای نگارخانههایی كه با عكسهای منتخب نمایشگاه مزین شدهاند، میبینیم و این عكاس از چند و چون داوری و ویژگیهای آثار عكاسی برایمان توضیح میدهد:در این مجموعه 49 عكاس شركت داشتند و 250 عكس انتخاب شده است و معیار گزینش هم بیشتر براساس دیدگاههای هنری بوده و ما از تمام ژانرهای عكاسی مانند خبری، مستند اجتماعی، معماری، طبیعت و... دراین نمایشگاه داریم.البته ژانر مستند اجتماعی در ایران كم داشتیم و در برخی ژانرها البته دستمان بسته بود.
استپانیان كه سیر هنر عكاسی را در ایران بسیار موفق توصیف میكند، میگوید: به جرات و بدون اغراق میگویم كه در جهان تنها اسپانیا، فرانسه، آمریكا و ایران در عكاسی حرف اول را میزنند و فقط این چهار مملكتند كه عكاس صادر میكنند و ارامنه شاید به جهت قومیت خاص ظرافت، دقت و خلاقیت را در كار بهطور ویژه در نظر میگیرند.
دبیر عكس نمایشگاه ارامنه كه از برپایی نمایشگاه و آثار عكاسی به نمایش گذاشته شده، بسیار راضی و خرسند است، ظرفیتهای پرداختن به هنر عكاسی را در میان ارامنه بسیار بالا میداند و معتقد است: ما در ایران 50هزار نفریم و از هر 1000نفرمان یك نفر عكاس است و این تعداد نشاندهنده فرهنگ و هنر هنرمندان ارامنه در ایران است.
در میان انبوه نقاشیهای آویخته بر دیوارهای گالری خیال كه گویی هر كدام دریچههایی از تاریخ و شهر و مكانهایی آشنا و ناآشنایند، وارطان واهرمیان را ایستاده مقابل پنج، شش تابلوی نقاشیاش كه در حال و هوای سوررئالیستی خلق شده اند، میبینیم.این نقاش كه با خوش برخوردی در بیان ویژگیهای نمایشگاه حوصله به خرج میدهد، ابتدا از مسئولان برپایی نمایشگاه تشكر میكند و میگوید: مسئولان برگزاری نمایشگاه واقعا زحمت كشیدند، چون بسیاری از هنرمندان توان برپایی نمایشگاههای انفرادی را ندارند و با چنین نمایشی به ادامه كار و تولید هنری دلگرم میشوند.
وی در پاسخ به سؤالی درباره سطح هنری كارها توضیح میدهد: در این كارها كپی یا تقلید دیده نمیشود و اكثرا اوریژینال است.
این نقاش كه با اشتیاق خاصی درباره نقاشی صحبت میكند، معتقد است: مهم است كه دیدگاه یك ملت دانسته شود. شما باید بدانید كه ارامنه اینگونه كار میكنند و لازم است بدانیم كه مثلا چه فضایی را دوست دارند و به چه موضوعاتی اهمیت میدهند.
او در پاسخ به این سؤال كه تا چه حد نگرشها و فرهنگ ارامنه در آثار شان منعكس است، میگوید: مسلما آثار هنری باید از این حیث متفاوت باشند و طبیعی است كه دیدگاهها، نگرشها و فرهنگ و تاریخی كه هنرمند در آن رشد كرده و نیز خوشیها و غمگینیهای قومی و فردی در كار تاثیرگذار خواهد بود و این اختصاصات فرهنگی باید نمود ویژه خود را در كار داشته باشد.
واحد خاكدان و هادی جمالی، كه از اعضای هیات علمی نمایشگاه هستند، نیز نقطه نظراتی را درباره گزینش و سطح كیفی آثار ارائه میكنند.
خاكدان، كه علاوه بر در نظر داشتن ملاكهای حرفهای به محدود بودن آثار نیز اشاره دارد، توضیح میدهد: تا جایی كه میشد سعی كردیم كه كارها براساس معیارهای حرفهای انتخاب شوند. منتها بهدلیل كم تعداد بودن هنرمندان ارامنه مجبور بودیم یك سری از انتخابها را هم با ملاحظاتی انجام دهیم. به همین خاطر ممكن است همه آثار حائز ملاكهای حرفهای نباشند.
این نقاش معاصر به سؤالی درباره چگونگی طرح مسائل فرهنگی ارامنه در آثارشان اینگونه پاسخ میدهد: طبیعی است كه برای ارزیابی آثار هنری، این مسئله كه هنرمند متعلق به چه اقلیمی است، چندان نقشی بازی نمیكند، ولی طبیعی است كه این قوم آثار تاریخی و اعتقادات بهخصوصی دارد كه حتما در كارش تاثیرگذار است؛ مثل مكانهای تاریخی عكاسی شده و فضاهای نقاشی كه این فرهنگ در آنها نمود دارد.
با محمد فرنود، عكاس نام آشنا نیز كه در حال تماشای آثار عكاسی است، دقایقی به گفتوگو میایستیم.
او كه برپایی نمایشگاه آثار عكس و نقاشی ارامنه را در كنار هم، اتقاق قابل تحسینی میداند، میگوید: این حركت بسیار خوب و هدفمند است و من به آقای استپانیان تبریك میگویم و از مسئولان مؤسسه صبا كه چنین امكانی را برای نمایش آثار اقلیتها فراهم آوردهاند، تشكر میكنم.
این هنرمند در توصیف محتوا و ژانر آثار عكاسی میگوید: تقریبا همه ژانرهای عكاسی در این كارها مشاهده میشود .بالاخص عكسهای قدیم كه سیاه و سفید هستند و در آنها قدرت عكاسان قدیمی ارامنه بیشتر به چشم میآید.
وی در پاسخ به این سؤال كه آیا سیر زمانی منظمی میتوان در عكسها پیگیری كرد یا خیر، توضیح میدهد: اینها تك عكسهای پراكندهای هستند كه هركدام گوشهای از فرهنگ خودشان را در تصویر نشان دادهاند.