آموزش بر اساس رویکرد موقعیت مدار

اشاره

در راه برد یاددهی بر مبنای نظریه " ساخت گرایی ذهنی "، معلم تلاش می کند تا دانش آموزان خودشان مفاهیم و حقایق را سازماندهی کنند و به ساخت ادراک های جدید و شناخت جهان پیرامون خویش نایل آیند.اندیشه های اصلی ساخت گرایی که به وسیله " پیاژه " و " بالوین " ارائه شده است، ریشه در روش های " پدیدار شناختی " دارد. در روش پدیدار شناختی، شناخت ظاهر و تجلی پدیده های آموزشی و شناخت شخصیت، انتظارات و تصورات دانش آموزان مهم تلقی می شود.

در این مقاله، رویکرد " آموزش موقعیت مدار " با استفاده از شیوه های فعال از طریق مثال تدریس ریاضیات به منزله یک رویکرد کارآمد در فرایند یاددهی و یادگیری معرفی می شود که از " نظریه ساخت گرایی " الهام گرفته است. مطابق این رویکرد، معلمان ریاضی باید موقعیت هایی را فراهم کنند که دانش آموزان بتوانند:

الف:مفاهیم جدید ریاضی را با تجارب قبلی زندگی روزانه خود پیوند دهند ( ارتباط )؛

ب:از طریق کاوش، دستکاری، حل مسأله و فعالیت های آزمایشگاهی به تجارب جدیدی در یادگیری ریاضی دست یابند ( تجربه )؛

ج:پروژه ها و طرح هایی را برای استفاده از مفاهیم جدیدی که فرا می گیرند، اجرا کنند ( کاربرد )؛

د: با دیگر دانش آموزان به صورت گروهی به حل تمرینات و فعالیت های یدی بپردازند ( همیاری )؛

ه:دانش کسب شده را در موقعیت های جدید و ناآشنا بکار گیرند ( انتقال.)

در هر حال، معلمان ریاضی برای بهبود یادگیری دانش آموزان باید علاوه بر تحریک شناخت دانش آموز، به تحریک هیجانات آنان نیز اهمیت دهند و تجربه های آموزشی را خوشایند کنند.

بهترین کلمه ای که می تواند کلاس ریاضی ساخت گرا را توصیف کند " انرژی " است. نوجوانان معمولاً سرشار از انرژی هستند. معلم در کلاس درس ساخت گرا این انرژی را با درگیر کردن دانش آموزان به صورت فعال در فرایند یادگیری، مهار می کند.

در این کلاس ها، دانش آموزان احتمالاً  بیشتر در فعالیت ها مشارکت می کنند تا به سخنرانی گوش دهند. آنها بیشتر با سایر دانش آموزان درباره راه بردهای حل مسأله بحث می کنند تا این که از معلم بپرسند گفته ایشان درست است یا خیر. آنها احتمالاً بیشتر به صورت مشارکتی در گروه های کوچک مفاهیم را شکل می دهند یا مرور می کنند تا این که قواعد ریاضیات را به آرامی در پشت میزهای خود تمرین کنند. در کلاس های ساخت گرا، معلمان، علایق، اعتماد به نفس و نیاز به یادگیری ریاضیات را با استفاده از نیروی دانش آموزان تثبیت می کنند.

درگیری فعال دانش آموز در این نوع کلاس ها با کلاس های سنتی ریاضیات تفاوت دارد و ایجاد محیطی برای ایجاد مهارت ها و فراهم کردن ابزارهای اندازه گیری برای فعالیت های یدی و منابع ارجاعی برای فعالیت های حل مسأله و پروژه ها نیز ضروری به نظر می رسد. در کلاس ساخت گرا معمولاً  میز و صندلی ها در ردیف های نامنظمی قرار دارند. چنین آرایشی که در آن دانش آموزان می توانند با هم کار کنند، حکایت از محیط فعال یادگیری و وادار کردن دانش آموزان به تعامل دارد. تمام چشم ها روی معلم در جلوی کلاس متمرکز نیست. معلم می تواند با کار مستمر در جهت توسعه اعتماد بین معلم و دانش آموز و در میان دانش آموزان، یک فرهنگ و جو مشارکت در کلاس ایجاد کند.

در طول سال های تدریس، نظارت و توسعه برنامه های درسی، شاهد معلمان برجسته ای بوده ایم که چنین محیط هایی را در کلاس ایجاد کرده اند. در حالی که حتی ممکن است ندانند کلاسشان الگویی از ساخت گرایی است. هر یک از این معلمان از روش منحصر به فردی استفاده می کنند. اما، پنج ویژگی عمومی وجود دارد که ما آنها را راه بردهای " تدریس موقعیت مدار " می نامیم. این ویژگی ها عبارت اند از: ارتباط، تجربه، کاربرد، همیاری و انتقال. این راه برد ها در فرایند یاددهی - یادگیری، در یک موقعیت محیطی مناسب به مثابه اصول اساسی ساخت گرایی مورد توجه قرار می گیرند.

ارتباط

ارتباط قوی ترین راه برد تدریس موقعیت مدار ( زمینه ای ) و در واقع کانون الگوی یاددهی ساخت گرا است. این اصطلاح را به معنی یادگیری در بافت تجربیات زندگی فرد بکار می بریم.

" هریرا " معلم جبر مقدماتی کلاس نهم است. او وقتی که بخواهد مفهوم جدیدی را آموزش دهد، آن را به چیزی که برای دانش آموزان کاملاً آشناست مرتبط می کند؛ به عبارت دیگر، بین آن چه دانش آموزان اکنون می دانند و اطلاعات جدیدی که باید یاد بگیرند، رابطه برقرار می کند. هریرا وقتی موفق می شود که فراگیرندگان بینش آنی بدست آورند. کاین ، این عکس العمل را " احساس معنی دار " می نامد؛ زیرا احساس " یافتم، یافتم " اغلب همراه با بینش است.

بینش ممکن است بسیار مهم باشد. همه ما، زمانی را که قسمت های گوناگون یک مسأله به صورت روشن در یک جا قرار می گیرند، آرامش و نیرویی را تجربه کرده ایم. در چنین لحظه ای، بالاخره کلیت مسأله را می فهمیم و می توانیم راه حل را ببینیم.

البته وقتی بینش به سمت واکنش ملایمی پیش می رود، احساس معنی داری می تواند ظریف باشد: " اوه، فهمیدم "، چنین احساسی است. فرض کنید موضوع درس، " نسبت به تناسب " باشد. روی کرد سنتی نوعاً با یک تعریف شروع می شود:

نسبت مقایسه دو عدد به وسیله تقسیم است. فرض کنید در یک کیف پنج مهره باشد و سه تا از پنج تا به رنگ زرد باشد. اعداد 3 و 5 شکلی از نسبت هستند.

هریرا با مطرح کردن دو سؤال که تقریباً هر دانش آموزی با توجه به تجربیات زندگی خارج از کلاس می توانست به آنها جواب دهد، درس را شروع کرد: " آیا تاکنون از افشره منجمد، آبمیوه درست کرده اید؟ دستورالعمل در این مورد چیست؟ " او سپس در یک ظرف 3 پیمانه آب را با 1 پیمانه افشره مخلوط کرد. اکنون او می تواند این موقعیت آشنا را به تعریف نسبت ربط دهد.

وقتی آنها با مثال آبمیوه شروع کردند، اکثر دانش آموزان این احساس را پیدا کردند که درباره " نسبت " چیزهایی می دانسته اند؛ زیرا تجربیات مشابهی داشته اند.آنها هم چنین، در یادآوری تعریف نسبت مشکل نداشتند؛ زیرا می توانستند آن را با دستورالعمل درست کردن آبمیوه ربط دهند.

تجربه

ارتباط براساس تجربیاتی که دانش آموزان با خود به کلاس می آورند، توصیف می شود. معلمان می توانند به دانش آموزان در ساختن دانش جدید به وسیله سازماندهی مهارت های یدی در کلاس کمک کنند. ما این راه برد را " تجربه " می نامیم. آن " یادگیری به وسیله انجام دادن، کاوش، کشف و نوآوری است ". تجربه های مهارتی، برای همه دانش آموزان سه طبقه یادگیری معنی داری ایجاد می کند:

الف) دست کاری ها:در این جا دانش آموزان با دست کاری مواد ساده محیطی به ساخت الگوی مفاهیم انتزاعی می پردازند. برای مثال، می توان به نمایش عددی مدل مکعب های مبنای ده در نظام اعشاری اشاره کرد. میله های کسر، نشان دهنده مفهوم کسرهای ساده و جمع و ضرب آنها است. مساحت موزائیک ها مدلی از ضرب چند جمله ای است.

ب) فعالیت های حل مسأله:این فعالیت ها دانش آموزان را خلاقانه درگیر یادگیری می کند. در عین این که مهارت های حل مسأله، تفکر ریاضی، ارتباط، و تعاملات گروهی را نیز یاد می دهد. هریرا در تدریس نسبت و تناسب با آبمیوه، وانمود کرد که سؤال را که در پی می آید دنبال می کند: چند پیمانه افشره و چند پیمانه آب لازم است تا برای کل کلاس آبمیوه تهیه شود؟

چندین روش حل مسأله و راه حل ممکن بود؛ زیرا پاسخ ها به فرضیات داشن آموزان وابسته بود. چه مقدار آبمیوه مورد نیاز است؟ چطور می توانیم مطمئن باشیم که استفاده از همان نسبت 3 به 1 از آب و افشره درست است؟ در پایان درس، دانش آموزان به این تصمیم رسیدند که بهترین راه حل این است که آبمیوه درست کنند و پاسخ های خود را وارسی کنند.

ج) فعالیت های آزمایشگاهی:در خلال آزمایش، دانش آموزان برای اندازه گیری، تحلیل داده ها و تأمل در مفاهیم ریاضی، اطلاعات جمع آوری می کنند. در کلاس جبر سال اول، اندرسون از دانش آموزان خواست طول و اندازه بازویشان را معین کنند. کلاس، داده های گروهی را ترکیب کردند. براساس داده های تنظیم شده  خط بهترین برازش پیش بینی  ترسیم شد. سپس، دانش آموزان دور بازوی آقای اندرسون را اندازه گرفتند و از خط بهترین برازش برای پیش بینی قد او استفاده کردند. این فعالیت، تداعی ( ارتباط ) منظم، تنظیم تداعی ها در یک طرح مختصاتی، رسم خط بهترین برازش، توان و فایده همبستگی را یاد می دهد. دانش آموزان با استفاده از داده هایشان احتمالاً مفاهیم مورد نظر را می فهمند و احساس می کنند که مطالب یادگیری با معنی هستند. معلمان می توانند فعالیت های آزمایشگاهی و حل مسأله را به منظور نشان دادن این که چطور روش ها و فرض های دانش آموزان بر نتایج نهایی تأثیر می گذارند، با هم تلفیق کنند.

در کلاس آقای اندرسون، اگر دو دانش آموز مجموعه داده های یکسانی را برای رسم خط بهترین برازش بکار گیرند، دو خط رسم نخواهد شد ولی در پیش بینی قد آقای اندرسون تفاوت وجود خواهد داشت. درکلاس ساخت گرا، این تفاوت ها مهم هستند. از این طریق دانش آموزان یاد می گیرند که ادراکات متفاوت است و حتی در ریاضیات هم پاسخ " درست "، ممکن است جای تفسیر داشته باشد.