چه كسی به ریاضی علاقه مند است؟

عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان همیشه در نظر محققین و دست اندركاران تعلیم و تربیت بسیار مهم بوده و پیشرفت تحصیلی حكایت از یادگیری مستمر و رو به رشد دانش آموزان در سالهای تحصیلی دارد. بدیهی است نهاد آموزش و پرورش بدون رشد آموزشی دچار ركود و عقب ماندگی خواهد شد و رشد و ترقی سایر دستگاههای دولتی و غیردولتی را كند خواهد كرد. همچنانكه مقصود نهایی دستگاههای آموزش و پرورش فراهم كردن شرایط مساعدی است كه به پیروی از برنامه های منظم و مؤثر، امر یادگیری را راحتتر و سریعتر صورت دهند.

از رایج ترین مشكلات موجود در نظام آموزشی نبود پیشرفت تحصیلی در دروس ریاضی است؛ كه در تمام دوره های تحصیلی ابتدایی و راهنمایی و دبیرستان در بین دانش آموزان پسر و دختر مشهود است. درس ریاضی به سبب ماهیت پیچیده ای كه دارد از جانب دانش آموزان مورد بی توجهی و بی میلی قرار می گیرد. با توجه به ۲۸ سال سابقه تدریس در دروس ریاضی و ۱۰ سال سابقه تدریس در مدارس دخترانه در این ماده درسی و با توجه به پیشرفت تحصیلی دروس ریاضی بین دانش آموزان دختر و آمار منتشر شده توسط سازمان سنجش در سال تحصیلی ۱۳۸۰-۱۳۷۹ كه ۵۶ درصد قبولی كنكور از آن دختران و در سال تحصیلی ۱۳۸۱-۱۳۸۰ ، ۷/۶۱ درصد قبولی از سوی دختران بوده و این مسأله حكایت از ترقی و رشد دختران در پیشرفت تحصیلی و نبود پیشرفت تحصیلی در پسران دارد، بر آن شدم در پژوهشی جدی میزان پیشرفت تحصیلی دروس ریاضی سال سوم ریاضی فیزیك دختران و پسران را بررسی و علل انگیزه های پیشرفت تحصیلی دختران و افت تحصیلی پسران را مورد مطالعه قرار دهم. در این پژوهش چند عامل زیر را مورد توجه قرار دادم كه از میان آنها سه مورد زیر را به اختصار می آورم:

۱- بررسی میزان علاقمندی دانش آموزان در دروس ریاضی.

۲- بررسی نقش ثروت در میزان علاقمندی دانش آموزان به دروس ریاضی و تأثیر آن در پیشرفت دروس ریاضی.

۳- نقش تحصیلات والدین در میزان علاقمندی دانش آموزان به دروس ریاضی و تأثیر آن در پیشرفت دروس ریاضی.

علائق فرد با داعیه های (انگیزه) او بستگی بسیار دارد. علائق فرد باعث می شود كه رفتار او در جهت داعیه هایی مثل پول، جنس مخالف و پرستیژ اجتماعی هدایت شود. ضمناً علائق نیز مانند گرایشها، شخص را برای رسیدن به اشیاء، موفقیتها یا قبول عقاید مستعد می كند. (اصول روانشناسی اثر نرمان ل.مان چاپ هفتم، سال ۱۳۶۳ انتشارات سپهر، ترجمه دكتر محمود ساعت چی جلد اول، ص ۳۷۳)

بر این اساس رابطه میزان علاقمندی دانش آموزان و پیشرفت تحصیلی دروس ریاضی روی ۱۸۴ دانش آموز دختر (۱۰۰ نفر) و پسر (۸۴ نفر) نشان داد كه میزان علاقه مندی دانش آموزان دختر بسیار بیشتر از دانش آموزان پسر است. به دلیل اینكه دختران برنامه ریزی درسی منظم و دقیق و بهتری از پسران دارند و تكالیف دروس ریاضی خود را به خوبی انجام می دهند، هر چند در نتیجه همین تحقیق مشخص شده كه سرعت یادگیری دروس ریاضی توسط پسران بیشتر از دختران است، اما در مقابل، پیشرفت تحصیلی دختران و میزان علاقه مندی آنها به درس ریاضی و انجام تكالیف درسی و متن برداری هنگام تدریس بیشتر از پسران است. ماكس وبر طبقه اجتماعی را مفهومی چند بعدی می داند كه به وسیله سه عامل ثروت، قدرت و منزلت معین می شود. (گرث ویلز ۱۹۵۸)

ثروت اشاره به دارایی و درآمد شخص دارد. بنابراین تأثیر ثروت بر علاقمندی به دروس ریاضی مورد سنجش قرار گرفت كه در مطالعه روی تأثیر میزان ثروت به علاقمندی به دروس ریاضی به دلیل نبود آمارهای دقیق و قابل اتكا از میزان ثروت والدین به سمت تعین شاخصهایی چون داشتن مسكن شخصی یا اجاره ای، داشتن اتومبیل، استفاده از كامپیوتر و اینترنت رفتیم كه برای هر یك از این عوامل كد گذاریهای خاصی صورت دادیم. نتیجه تجزیه و تحلیل جامعه آماری ۱۸۴ نفره دختر و پسر در این باره با استفاده از نرم افزار SPSS این شد كه: بین داشتن مسكن(متغیرمستقل) شخصی غیر اجاره ای و پیشرفت تحصیلی دروس ریاضی(متغیر وابسته) رابطه مستقیم وجود دارد، به این معنا كه افراد و دانش آموزان دارای مسكن شخصی غیر اجاره ای بهتر از دانش آموزانی كه فاقد مسكن هستند، به درس ریاضی علاقه مندی نشان می دهند.

این پژوهش در موارد دیگری چون، داشتن رایانه و استفاده آموزشی از آن و استفاده از اینترنت در جهت استفاده علمی نیز نشان داد كه استفاده كنندگان و كاربران، بهتر از دیگرانی كه چنین وسایلی را در اختیار ندارند درس ریاضی را می فهمند و در آن موفقند.  در مورد نظریه تأثیر طبقه اجتماعی بر كارایی دانش آموزان جیمز كلمن در دهه ۱۹۶۰ در مدارس آمریكا تحقیقی با عنوان برابری فرصتها انجام داد كه نتیجه آن نیز تأیید نظریه تأثیر طبقه اجتماعی بر كارایی دانش آموزان بود. این تحقیق برای یافتن علل سازمانی و مدرسه ای در باره كارایی پایین تر دانش آموزان طبقات كارگری نسبت به دانش آموزان طبقه متوسط طراحی شده بود. این تحقیق نشان داد دانش آموزان سفید پوست موفقیت بیشتری نسبت به دانش آموزان سیاه پوست دارند. این مسأله به امكانات بیشتر مدرسه و بودجه سرانه بستگی نداشت، بلكه ارتباط مشخصی با پیشینه خانوادگی و شرایط طبقاتی، اجتماعی دانش آموزان داشت (جامعه شناسی خانواده، دكتر شهلا اعزازی ص ۱۸۲). این تحقیق نشان داده است كه بین میزان تحصیلات پدر و مادر دانش آموز به عنوان (متغیر مستقل) و میزان پیشرفت تحصیلی دروس ریاضی به عنوان (متغیر وابسته) رابطه معنی داری وجود دارد كه این رابطه مستقیم است. یعنی اینكه هرچه سطح تحصیلات پدر و مادر دانش آموز بیشتر باشد میزان پیشرفت تحصیلی دروس ریاضی دانش آموز بیشتر است.

نتایج

۱- این پژوهش نشان داد میزان تحصیلات والدین در یادگیری ریاضی مؤثر است و این امر در تحقیق مورد تأیید واقع شده است.

۲- عوامل متعددی در یادگیری ریاضی مؤثرند از جمله، داشتن مسكن، اتومبیل، كامپیوتر، اینترنت.

۳- در این تحقیق معلوم شد پسرها با علاقه مندی رشته ریاضی را برمی گزینند و دروس ریاضی را خوب می فهمند.

۴- این پژوهش نشان می دهد كه پسرها به انجام تكالیف زیاد مقید نبوده و تكالیف را یا اصلاً انجام نداده و یا ناقص جواب می دهند و تنها عده بسیار اندكی تكالیف را به خوبی انجام می دهند.

۵- این پژوهش نشان داد كه پسرها در یادگیری دروس ریاضی برنامه ریزی ندارند.

۶- در این تحقیق معلوم شد كه پسرها در فراگیری دروس ریاضی پشتكار نداشته ،اكثراً بسیار بی تفاوت و بی انگیزه هستند.

۷- در این تحقیق معلوم شد كه پسرها بهتر از دخترها ریاضی را می فهمند.

۸- در این تحقیق معلوم شد كه دخترهایی كه رشته ریاضی را انتخاب می كنند، دروس ریاضی را خوب می فهمند.

۹- در این تحقیق معلوم شد كه دخترها تكالیف خود را بخوبی انجام می دهند.

۱۰- در این تحقیق معلوم شد دخترها برای انجام تكالیف خود برنامه ریزی می نمایند.

۱۱- در این تحقیق معلوم شد دخترها در یادگیری دروس ریاضی پشتكار دارند.

۱۲- در این تحقیق معلوم شد پسرها علاقه ای به برنامه ریزی برای یادگیری دروس ریاضی ندارند.

۱۳- در این تحقیق معلوم شد در سالهای اخیر گرایش دانش آموزان دختر به یادگیری ریاضی بیشتر از پسران شده و در فراگیری دروس پیشرفت های زیادی كرده اند و برعكس پسرها كمتر به یادگیری دروس ریاضی علاقه مندی نشان می دهند.

۱۴- در این تحقیق معلوم شد كه اگر دانش آموزان بتوانند برای یادگیری دروس ریاضی برنامه ریزی داشته باشند در كارشان موفق ترند.

۱۵- در این تحقیق معلوم شد كه پیشرفت تحصیلی دختران در دروس جبر و احتمال و حسابان و هندسه ۲ بیشتر از پسران است.

۱۶- این تحقیق نشان می دهد انجام تكالیف دروس ریاضی در پیشرفت دروس ریاضی مؤثر است.

۱۷-این تحقیق نشان می دهد مطالعه پدر و مادر در پیشرفت تحصیلی دروس دانش آموز مؤثر است و در دانش آموزان انگیزه یادگیری را قوی تر می كند.

۱۸- در این تحقیق معلوم شد بین پایگاه اجتماعی و ثروت رابطه معنی داری وجود دارد و هر دو در میزان پیشرفت تحصیلی مؤثر هستند.

۱۹- در این تحقیق یك پرسشنامه با ۲۲ عامل از دبیران ریاضی منطقه یك كه تعداد ۷۶ نفر بوده اند از ۳۹ نفر پرسش شده و نظرات آنها بر این بوده است كه:

الف: انجام تكالیف درس ریاضی در پیشرفت دروس ریاضی مؤثر است. ب: سرعت یادگیری دروس ریاضی پسرها بیشتر از دختران است، ولی دخترها به علت برنامه ریزی و انجام دادن تكالیف درسی بیشتر در دروس ریاضی پیشرفت داشته اند. ج: نقش ثروت و وجهه اجتماعی خانواده در پیشرفت تحصیلی دروس ریاضی مؤثر است.

پیشنهادها

۱- پیشنهاد می شود دبیران دارای مدرك تحصیلی لیسانس و بالاتر در رشته ریاضی تدریس كنند.

۲- نحوه برگزاری آزمون و سؤالات بیشتر تحت تأثیر نظرات دانش آموزان است در حالیكه دبیران ریاضی در این رشته متخصص اند. نباید هر ساله جوسازی تعدادی دانش آموز، در طراحی سؤالات امتحانات نهایی مؤثر گردد و یا آنرا بی اعتبار سازد.

۳- مسئولین باید در برگزاری آزمونهای نهایی جدی بوده و هر ساله برای بالا بردن آمار قبولی دانش آموزان آئین نامه هایی كه باعث پایین آوردن كیفیت آموزشی می شود وضع نكنند.

۴- كیفیت محتوای كتابهای درسی ریاضی مناسب نیست. در این مورد باید از نظرات دبیران ریاضی برای بالا بردن كیفیت محتوای كتابهای درسی استفاده شود و قسمتهایی از كتابها یا فصل ها بدون دلیل منطقی حذف نگردد. حذفیات گاهی غیرمنطقی و دور از دید كارشناسی است.

۵- دانش آموزان پسر انگیزه كمتری برای تحصیل دارند. گویا به نظر می رسد آینده شغلی مبهم بوده و نبود عدالت در توزیع مشاغل عادلانه و بدون برنامه ریزی یك عامل مهم در عدم پیشرفت تحصیلی است. باید سعی شود این موانع تا حد امكان كم شود یا به كنترل در آید.

۶- سیستم مدیریتی آموزش و پرورش سنتی و دور از معیارهای علمی و شایسته سالاری است. در واقع سیستم موروثی در جایگاههای مدیریت آموزش و پرورش حاكم است. باید این سیستم از بین رفته و به یك سیستم شایسته سالاری و براساس معیارهای علمی و برحسب لیاقت و استعداد پست های مدیریتی توزیع شود تا در ادامه برنامه ها و برنامه ریزی های درازمدت تحت تأثیر عوامل خارجی و جوسازی های موهوم قرار نگرفته و برنامه های علمی و كاربردی آموزش و پرورش با اهداف پیشرفت تحصیلی و دست یابی به ستون بالای علمی و كارائی ها استاندارد جهانی در تحصیل منطبق گردد.

چون عدم مدیریت علمی باعث افت تحصیلی و عدم پیشرفت تحصیلی می گردد و بكارگیری تكنولوژی مدرن در آموزش باعث پیشرفت تحصیلی می گردد، از ابزارهای آموزشی مانند بكارگیری كامپیوتر و اینترنت در امر آموزش استفاده شود.

۸- روش های مؤثر تدریس عرضه گردد و برنامه های آموزشی به صورتی طرح ریزی شود كه با استعداد و توان دانش آموزان در سطوح مختلف تناسب داشته باشد.

۹- معلمان باید نسبت به راههایی كه بدان طریق رفتار تحصیلی دانش آموزان را توجیه می كنند، آگاه باشند. این آگاهی احتمالاً آنان را در تصمیم گیریها به جهتی سوق می دهد كه میزان انگیزش تحصیلی را در دانش آموزان به حد بالائی برساند.

۱۰- به اوضاع اقتصادی معلمان رسیدگی شود.

۱۱- كلاسهای آموزش ضمن خدمت و دانش افزائی برای ارتقای دانش و آموزش روشهای نو در تعلیم و تربیت برگزار شود.

۱۲- باید اوقات فراغت دانش آموزان در طول سال تحصیلی از طریق گسترش و توسعه امكانات فرهنگی و هنری، ورزشی و تفریحی پربار و تقویت شود و برقراری ارتباط صحیح با والدین دانش آموزان از طریق برگزاری جلسات منظم انجمن های اولیاء و مربیان تأیید گردد.

۱۳- تعداد دانش آموزان در كلاسها تقلیل یابد و در مورد برنامه ها نظارت و ارزشیابی بیشتری صورت پذیرد.

۱۴- باید تبلیغ علم و دانش و ایجاد انگیزه در دانش آموزان و اولیاء بخصوص از طریق رسانه های گروهی در سطح گسترده انجام گیرد تا در جامعه علم جایگاهی چون ثروت در نظر آید.

روزنامه همشهری ، 13 دی 1382

منبع

سیدابراهیم مختاباد

روزنامه همشهری