تبیان، دستیار زندگی
هفته اول شهریور ماه هر سال به مناسبت انفجار دفتر ریاست جمهوری و شهادت شهیدان رجایی و باهنر در سال 1360 به عنوان " هفته دولت" نامگذاری شده و چهارم این ماه ، روز كارمند نام گرفته است . این شغل پی آمد شكل گیری دولت ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

كارمندان ، پایه های خسته دولت

هفته اول شهریور ماه هر سال به مناسبت انفجار دفتر ریاست جمهوری و شهادت شهیدان رجایی و باهنر در سال 1360 به عنوان " هفته دولت" نامگذاری شده و چهارم این ماه ، روز كارمند نام گرفته است . این شغل پی آمد شكل گیری دولت ها و نیاز به ایجاد نظم در كارهای دولتی ایجاد شد و به راستی می توان قدمت این شغل را با قدمت دولتها برابر دانست . دبیران دوره پیش از اسلام و یا دیوانسالاران دوره اسلامی را می توان اجداد كارمندان فعلی قلمداد كرد كه به یاری آنان امور مالی ،اداری و نظامی دولتها انتظام می یافت . اینك در كشور ما نیز شغل كارمندی كه كاری موظف با شرح وظایفی مشخص و با ساعاتی از پیش تعیین شده كه درآمد مالی ثابتی را در انتهای هر ماه برای فرد به همراه  دارد ، سرنوشت محتوم بسیاری از افراد جامعه ماست .

جوانانی كه در سالهای تحصیل در مدرسه و یا در دانشگاه فن ،حرفه و یا هنری نیاموخته اند ، جوانان بدون سرمایه ای كه برخاسته از خانواده های كم بضاعت و یا متوسطند ، همه و همه راهی جز پیوستن به بدنه سنگین و فرسوده دولت نمی یابند . راحت طلبی ، فقدان خطرپذیری و میل به دست زدن به كارهای پرخطر اقتصادی در نزد جوانان و غالب مردم، ساختار نابسامان اقتصاد كه تولید را پرهزینه و غیراقتصادی و مصرف وخدمات را كم هزینه و دارای صرفه اقتصادی می سازد ، انحصار فرصت ها در دستان شمار بسیار بسیار اندكی از افراد جامعه ، فقدان سرمایه گذاری خارجی ، رویكرد صرفاً تئوری ونظری درنظام آموزشی  اعم از متوسطه و عالی و بسیاری دلایل دیگر سبب شده است كه فردی كه از دانشگاه فارغ التحصیل می شود و یا مدرسه را به اتمام می رساند راهی جز مشاغل دولتی و كار كارمندی نداشته باشد .  كاری كه متاسفانه با توجه به سیستم مدیریتی در كشور ما كه همه اختیارات از آنِ مدیران است و آنان یكه تاز میدان مدیریتی هستند، قربانگاه خلاقیت ها و نوآوری های فردی می شود و او را به ماشینی بدل می سازد كه تنها و تنها درابتدای صبح ، ساعت ورود را ثبت می كند و هشت ساعت كار موظف اداری را بی هیچ انگیزه یا علاقه ای به انجام می رساند، چرخه فرساینده ای كه امیدها را بر باد می دهد و استعداد ها را در ریشه می خشكاند و از كارمند ، فسیلی متحرك بر جای می گذارد ؛ از این روست كه بازده كاری یك كارمند در كشور ما به ازاء 8 ساعت موظف روزانه تنها دو  ساعت است .

شاید یكی از دلایلی كه این روند را قوت می بخشد این حس در كارمند باشد كه ابتكار عمل ویا بازده كاری وی هیچگاه از سوی مدیران دیده نمی شود و هیچ اثری در ارتقا شغلی و یا میزان دریافتی و یا پاداش وی ندارد ، به عبارت دیگر در مجموعه كار اداری در كشور ما شاید فرد خاطی جزا یابد ولی هیچگاه كارمند كوشا پاداش نمی بیند و نظرات وی در امور اداری و حتی در كاری كه مسئولیت انجام آن به عهده وی است ، لحاظ نمی شود . متاسفانه در كشور ما كار برای فرد تعریف نمی شود بلكه این فرد است كه برای كار تعریف می شود ، به عبارت دیگر بسیاری از افراد در زمینه هایی كار می كنند كه با تخصص و توانایی های آنان كمترین ارتباط  را دارد، و این خود به عدم رضایت فرد از كار و بازده اندك آن دامن می زند.

اینجاست كه رفتار كارمندان با ارباب رجوع توجیه می شود ، از بسیاری از مردم شنیده ایم كه از برخورد خشن یا سرد و بی تفاوت كارمندان و یا از اینكه در ادارات كسی به فریاد آنها نمی رسد، سخت گله می كنند ؛ به هیچ وجه در صدد توجیه این رفتار و یا همراهی با آن نیستیم ولی باید این نوع رفتار كارمندان را از تبعات مستقیم فقدان رضایت كاری و فشارهای ناشی از آن بدانیم .

هم اینك در كشور ما دو میلیون و سیصد و بیست و هشت هزار و ششصد و سی وپنج ( 2328635) نفر در بدنه قوای مجریه ،قضاییه و مقننه با تركیب جنسیتی 65% مرد و مابقی زن ، مشغول به كارند. از سوی دیگر بیشترین تمركزكارمندان دوایر دولتی به ترتیب در استان های تهران ،خراسان ،خوزستان و اصفهان است و كمترین تراكم را در استان های ایلام ،قم و كهگیلویه و بویراحمد شاهد هستیم(1) ( البته این آمار مربوط به سال 1380 كشور است . ) . این تعداد از افراد جامعه ایرانی تحت شرایط فرساینده ای كه ذكر آن رفت كار می كنند و آسیب های ناشی ازكار روزمره بی حاصل را با ارباب رجوع قسمت می كنند ، از اینروست كه در دو سال گذشته طرحی با نام " تكریم ارباب رجوع " به تمام ادارات و دوایر دولتی ابلاغ شده است و هدف آن ایجاد فضایی دوستانه و عاری از تنش برای ارباب رجوع است . در ماده اول این طرح ا ركان دخیل در این طرح چنین تعریف می شود :

دستگاه اجرایی: كلیه وزارتخانه ها، موسسات، شركتهای دولتی و شركتها و موسساتی كه شمول قانون برآنها مستلزم ذكر یا تصریح نام است از جمله نیروی انتظامی، شهرداری تهران و سایر شهرداری ها، بانك ها، شركت های بیمه، همچنین موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و نهادهای انقلاب اسلامی كه از بودجه عمومی دولت استفاده می كنند.

ارباب رجوع: شخصی است كه جهت دریافت خدمت یا كالا در چارچوب قوانین و مقررات عمومی به دستگاه های مشمول مصوبه مراجعه می نماید.

كاركنان: مستخدمین دولت اعم از رسمی و غیررسمی در كلیه سطوح شغلی كه عهده دار انجام وظایف محوله از دستگاه متبوع خود می باشند.

ماده دوم چنین بیان می كند : دستگاههای اجرایی موظفند نسبت به تعیین واحدهای سازمانی كه مستقیما به مردم خدمت و یا كالا ارائه می نمایند ( نظیر واحدهای درمانی، خدماتی و اداری ) اقدام و فرآیند های مرتبط با ارباب رجوع را احصاء ومستند نمایند.

در ماده سوم این طرح كارگزینی سازمان مربوط موظف است بعد از جمع بندی سالانه نظرات ارباب رجوع ، براساس اطلاعات فرم های ماهانه ، در پایان اردیبهشت ماه هرسال، 5درصد از كاركنان كه بیشترین درصد برخورد مناسب ( مندرج در ستون ششم فرم مذكور ) را با ارباب رجوع داشته اند( به شرط اینكه هیچ گونه برخورد نامناسب نداشته باشند)، انتخاب و جهت تشویق به رییس دستگاه یا واحد سازمانی مربوط معرفی نماید.

كارمندان خوشبختی !!!كه از سد بلند كارگزینی بگذرند و به عنوان كارمند خوش اخلاق معرفی شوند ، می توانند از مزایای زیر بهره مند شوند :

- تشویق و تقدیر با امضای رییس دستگاه یا واحد سازمانی با درج در پرونده كارگزینی مستخدم.

- حداكثر یك ماه حقوق و مزایا به عنوان پاداش .

كارمندانی كه به این ترتیب انتخاب می شوند به" ستاد برنامه ریزی تحول اداری استان یا شورای تحول اداری " معرفی شده و این ستاد از بین كاركنانی كه بیشترین امتیاز را كسب نموده اند، 3 نفر را به عنوان كاركنان نمونه در جلب رضایت ارباب رجوع انتخاب نموده و در مراسم جشنواره شهیدرجایی ( ره ) معرفی می كند؛ این كارمندان از امتیازات ذیل بهره مند خواهندشد:

- اعطای لوح تكریم ارباب رجوع با امضاء استاندار یا وزیر حسب مورد.

- اعزام به سفر حج عمره و یا معادل ریالی آن.

- بهره مندی از اولویت در استفاده از فرصت های آموزشی.

- یك سال تعجیل در ارتقاء گروه ( حداكثر 3بار در طول خدمت مستخدم ) .

و اما با كاركنانی كه طبق طرح تكریم ارباب رجوع ، از مبادی

- نتایج نظرسنجی از ارباب رجوع.

- گزارش بازرسان طرح تكریم.

- شكایات واصله از ارباب رجوع.

- و یا سایر سازو كارهای نظارتی.

بدرفتاری آنان با مراجعین محرز شده باشد ، چنین رفتار خواهد شد:

كارگزینی موظف است 5 درصد از كاركنانی را كه در 3ماه متوالی بیشترین تعداد برخورد نامناسب را براساس نتایج فرم جمع بندی ماهانه نظرات ارباب رجوع كسب كرده اند ، ویا براساس گزارش بازرس یا گزارش واحدرسیدگی به شكایات موجبات نارضایتی ارباب رجوع را فراهم نموده اند ، با نظر بالاترین مقام دستگاه حسب مورد مشمول رسیدگی به تخلفات اداری نموده و یا پرونده آنان را به هیات های رسیدگی به تخلفات اداری ارجاع نماید.  (2)

ولی سوالی كه دراینجا باقی می ماند این است كه : آیا این طرح در صورت اجرا راهی برای جلوگیری از عقده گشایی ها و یا غرض ورزی های افراد مغرض اندیشیده است ؟؟.چنانكه در مواد طرح می خوانید دراین طرح معیارها نامشخص و گنگ است ،حسن رفتار یك امر نسبی است ، یك رفتار واحد ممكن است از سوی دو فرد متفاوت به دو صورت ارزیابی شود ،ممكن است رفتاری از سوی كسی بدخلقی و بی احترامی تلقی گرددواز سوی دیگری كه با مدارا و درك متقابل به مسئله می نگرد ، قابل تحمل . مرز میان این تفاوت در این طرح بسیار نامشخص است و سازمان مدیریت و برنامه ریزی این معیار را به سلایق و علایق مردم محول كرده است. این درست است كه اخلاق نیكو در نزد همه كمابیش دارای تعریف واحدی است ولی برای آن می بایست موارد عینی و ملموس در نظر گفته شود ؛ در صورتی كه در این طرح معیار حسن سلوك یك كارمند تنها فرم های نظر خواهی است كه در اختیار مراجعین قرار می گیرد و این امر در صد خطا را بالا می برد  . و در این میان كارمند باقی می ماند با  كوله باری از مرارت هایی كه در محیط كار و در عرصه زندگی احاطه اش كرده است .

منابع :

1-    بخش اطلاع رسانی نیروی انسانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور

2-    سایتghavanin.com