تفرقه، بلای خانمان سوز

شرایط خاص فرهنگی و برخورد فرق ومذاهب

در زمان امام صادق علیه السلام فرقه هایی همچون خوارج، معتزله، مرجئه، متصوفه، زنادقه، جبریه پدیدآمده بودند که هرکدام عقاید خود را ترویج می کردند ازاین گذشته در زمینه هر یک ازعلوم اسلامی نیز در میان دانشمندان اختلاف نظر پدید می آمد بطور مثال در علم قرائت قرآن، تفسیر، حدیث، فقه و علم کلام، ریاضیات، نجوم، فلسفه و ... بحثهای زیادی در می گرفت از این رو تشنگی علمی عجیبی بوجود آمده بود که لازم بود امام(ع) به آن پاسخ گوید.

درعرصه فرهنگ وسنت

دوران حیات امام(ع) عصر جدیدی برای دنیای اسلام بود. عصری که مردم پس از گذراندن یک دوره سخت توانستند نفسی نسبتآ راحت بکشند. نیکو ببینند در دور و برشان چه می گذرد و از حق و باطل چه نشان و خبری است. دو گروه قدرتمند باطل بر سر هم می کوبند و با هم درگیری دارند و امام ازاین فرصت و موقعیت استفاده کرد و برای ارشادمسلمین از جای بر می خیزد. اگردشمن از عمق فعالیت فرهنگی امام سر در می آورد بی شک آنرابرای خویش فاجعه تلقی می کرد زیراعمل امام درواقع از رسمیت انداختن حکومت آنها و محکوم کردن آنها به سقوط معنوی بود.

دفاع از مقدسات و توجه دادن به اسلام

تلاش امام

کوشش امام متوجه آن بودکه از مقدسات دفاع کند و سنت اسلام را که درحال فراموشی بود از نو احیاء نماید و اهل بیت را بعنوان مبین قرآن و معرف اسلام معرفی کند و این اقدام رابرای خود رسالتی در آن عصر می دانست. امام صادق(ع) در چنان عرصه ای به تلاش فرهنگی پرداخت، از حق اهل بیت دفاع کرد.

تفرقه ها

تفرقه و پراکندگی که دشمن پدیدآورد در طول سالها چنان ریشه دار و عمیق شد که سراسرحیات مردم را در برگرفت و زندگی فکری و اعتقادی مردم را در معرض خطرقرارداده. دامنه آنرا لااقل در دو جنبه به صورت عیان و آشکار می بینیم:

1- در زمینه اعتقادی:

به علت غلبه هوا ازسوی برخی از گروهها، اعمال سلیقه ها در دین ازسوی گروههای دیگر، طرفداری حق ازسوی جمعی خاص، تفرقه هایی درعرصه اعتقادی پدیدآورد که جلوه آن در مذاهب و خطوط فکری موجود در جامعه دیده می شد. بدعتهای جدید در دنیای اسلام بعدها منجر به پایه گذاری مکاتب فقهی مختلفی شد.

2- در زمینه اجتماعی:

شیوه کار در حکومت عباسیان شعار تفرقه بینداز و حکومت کن؛ بود. دامنه تفرقه که از افکار شروع شده بود در برگرفت حیات اجتماعی را تا حدی که مردم دسته دسته و فرقه فرقه شدند. علما هم از یکدیگر جدا گشتند. برخی به خاطر تقیه کوشیدند به دیگران نزدیک نشوند. گروهی از ترس دستگاه سیاسی روز راه انزوا گرفتند. وضع بگونه ای درآمد که شیعه ای اگر به شیعه ای دیگر برخورد می کرد با او سلام نمی کرد و حتی انقلابیون که از نظر فکر در جهت مقابل دستگاه بودند با هم وحدت ونداشتند و برخی تند بودند و برخی کند، برخی براساس فلان سلیقه عمل می کردند و برخی براساس سلیقه ای دیگر و حتی نسبت به دشمن همرأیی نداشتند.

این آشفتگی دربین شیعیان نیز وجود داشت. بسیاری ازشیعیان جرأت نمی کردند که خود را شیعه بخوانند. برخی شیعه بودند ولی در برابرشیعه دیگر اعتقاد خود را مکتوم می داشتند. عده ای بی تفاوت و در خط و فکر و دنیای ویژه خود بودند.

منبع: کتاب احیاگر تشیع.

گردآورنده: ایمان چیت ساز.