والدینم حرف مرا نمی فهمند!

والدین و بحران نوجوانی فرزندان ( قسمت اول )

زمانی كه به شكوه های نوجوانان گوش می كنیم ، مسائلی را می شنویم كه مصداق این شعر مولوی است:

هر كسی از ظن خود شد یار من         وز درون من نجست اسرار من

نوجوانان از این كه والدین از دریچه چشم خود به مسائل آنها نگاه می كنند و خودشان را به جای آنها نمی گذارند ، شكوه دارند . آنها فكر می كنند  پدران و مادرانی كه قادر به فهم و درك نوجوانان خود باشند خیلی كم هستند . البته مسئله عدم تفاهم یك معضل همه گیر بوده و همه اقشار جامعه و حتی جوامع جهانی به نوعی با آن درگیرند.

نگاهی به دوره نوجوانی

نوجوانی حد فاصل میان كودكی و بزرگسالی است. حدود و طول مدت آن چندان مشخص نیست و در افراد و جوامع گوناگون متغیر می باشد به طور كلی می توان گفت دوره نوجوانی از 12 تا تقریباً 18 الی 21 سالگی به درازا می كشد.

روان شناسان از دوران نوجوانی به عنوان دوران برزخی یاد می كنند. نوجوانان نه كودك هستند نه بزرگسال ، نه در میان كودكان راحت و پذیرفته شده هستند و نه در ارتباط با بزرگسالان . هورمون های بدن آنها شروع به فعالیت كرده اند ، اما از لحاظ قانونی و اقتصادی وابسته به دیگران هستند و نمی توانند برای خودشان تصمیمی بگیرند ، آنها می خواهند كسی باشند ، ولی به دلایلی نمی توانند.

عدم تفاهم نوجوانان با والدین به دلیل شرایط خاص آنها ( تغییرات فیزیولوژیك ، تغییرات غریزی ، تغییرات عاطفی ، اجتماعی ، شناختی و ...... ) بیشتر به مثابه یك دوره انقلابی و بحرانی بروز می كند . بسیاری از مشكلات خانواده و نوجوان و روابط آنها از عدم درك نادرست نشات می گیرد. مهمترین مشكل ارتباطی والدین و نوجوانان سوء تفاهم است. تفاوت در نحوه نگرش افراد باعث بروز اختلاف ها و پیامدهای ناشی از آن می شود . البته نباید تصور كرد كه پایه اختلافات ، همواره ناشی از سوء نیت طرفین یا یكی از آنهاست ، بلكه در اكثر موارد ناشی از این واقعیت است كه هر یك از آنها مسئله را به نحو متفاوتی می بینند.

شناسایی مشكل

اختلاف میان والدین و نوجوانان همیشه وجود داشته ولی مهم این است كه هر دو طرف حاضر شوند درباره مشكلاتشان به نحو صحیح و سازنده ای گفتگو كنند. در جایی كه نوجوانان محبت والدین را لوس بازی ، و مهربانی و احوالپرسی آنان را مداخله بی جا می شمارند ، مسئله به این صورت مطرح می شود كه چرا آنها اینگونه قضاوت می كنند؟ اگر فرزندان محبت و اظهارنظرهای ما را نوعی دیگر تلقی كنند و ما مراحل نوجوانی آنها را با سوءتعبیر برداشت كنیم ، آن وقت چگونه می توان رابطه درستی با آنها برقرار كرد؟

تحقیقات چه می گویند؟

كشفیات "آرون بك" و همكاران او تحولی شگرف در روان شناسی و كاربرد آن در عرصه درمان و حل مشكلات ناشی از عدم تفاهم پدید آورده است. پروفسور آرون بك از روشهای متعارف روان پزشكی و دارو درمانی آغاز كرد و به "شناخت درمانی" رسید.  بدین ترتیب او پایه گذار و مبتكر مكتبی است كه چشم اندازی روشن و امید بخش ترسیم كرده است .

با شناخت درمانی می توانیم از خطاهای شناخت رهایی یافته و مطالب را آن گونه كه هستند ببینیم و با شناخت و اندیشه درست به رفتار و برخورد صحیح برسیم. شناخت درمانی به ما درست اندیشیدن و درست شناختن را یاد می دهد و در واقع یك منطق است.

مسئله دیگر در شناخت درمانی توجه به اندیشه های مثبت و روان است . اندیشه های اتوماتیك ، اندیشه هایی هستند كه بر خلاف عقل ، منطق و اراده به ذهن ما خطور می كنند و سرعت آنها به قدری است كه همیشه عقل و منطق از آنها عقب می مانند. اندیشه های اتوماتیك را ویروس های تفاهم نیز نامیده اند .

همه مصیبت ها و مشكلات زندگی تحت تأثیر اندیشه نادرست و ناسالم است. ما امور را آن گونه كه هستند نمی بینیم بلكه این ذهنیت ماست كه به آن امور ، عینیت كاه یا كوه را می دهد. اندیشه اگر بازنگری و دوباره سنجی نشود ، به جای حل مشكل و رشد ، باعث ایستایی و ركود می شود. فردی كه در گیر زندگی ناخوشایند است تحت ستم و اسارت افكار نسنجیده ، غیر منطقی و منفی است. "شناخت درمانگرها" می گویند ما آن گونه كه فكر می كنیم ، احساس و رفتار می كنیم. برای عملی كردن روش های شناخت درمانی ، شخص باید بتواند ارتباط خود را با مشكلاتش درك كند . یعنی علل و عوامل مشكلات را در خارج از خود جستجو كند و عوامل بیرونی و دیگران را باعث پریشانی و نابسامانی خود بداند.

راه حل هایی برای والدین

خوب گوش كردن به حرف های یكدیگر و ارزیابی كردن مسائل ، از زوایای گوناگون به جای گله و شكایت و درخواست و پیشنهاد كردن ، به طور كلی جهت حل مشكلات كمك شایان توجهی می كند.

تحقیقات در دانشگاه هاروارد نشان می دهد به جای حمله به شخصیت نوجوان باید مسئله را مورد توجه قرار داد . اگر عصبانی شـُدید آن چه را كه می بینید وصف كنید ، احساساتتان را بروز دهید و به كاری كه باید انجام شود اشاره كنید و سعی كنید تا جایی كه ممكن است از حمله شخصی خودداری ، و با آنها صریح صحبت كنید .

سعی كنید نه فقط از دید خودتان بلكه از دید نوجوان هم مسئله را ببینید و با كاربرد شیوه های مختلف گفتاری و رفتاری كلید قفل طرف مقابل را به دست آورید. كارهایی را كه قبلاً از انجامش خودداری می كردید انجام دهید . در مورد  مسائلی كه قبلاً صحبت نمی كردید ، صحبت كنید . به طور كلی تك بعدی و مطلق زده نباشید. روبرو شدن با جبر انعطاف داشته باشید . رفتاری را كه در شرایط قبلی از آن نتیجه نگرفته اید تكرار نكنید.

كاربرد واكنش سنجیده و گفتن " شاید حق با تو بود " و آرام كردن نوجوان و تسلط داشتن بر خود در زمانی كه او عصبانی است ، از ضروریات برخورد مثبت می باشد.

همانند سازی ، دیدن دنیا از دریچه چشم نوجوان و همگام شدن با او ، به عبارت دیگر درك احساسات و همدردی و تأیید احساسات به جای موعظه ، به مراتب بهتر است . سعی كنید حساسیت ها و نیازها و بافت روانی طرف مقابل را بشناسید؛ زیرا عدم توجه و سخت گیری باعث ركود می شود.

سعی كنید از چهارچوب سرزنش بیرون آمده و به جای آن خود را در چارچوب حل مسئله قرار دهید. انداختن تقصیرها به گردن همدیگر مشكل را حل نخواهد كرد. هر نوجوان باید در برخورد با بحرانهای زندگی راهی پیدا كند.

نوجوان رفتارهای ضد و نقیضی دارد كه اگر در هر سن و سال دیگری غیر طبیعی قلمداد شود ، در دوران بلوغ طبیعی است و باید سیر طبیعی خود را پشت سر بگذارد. نوجوان تمایل دارد مورد اطمینان والدین باشد و از این كه با او مثل یك شیء برخورد شود بیزار است و تنها خواسته اش پذیرش بی قید و شرط است .

سؤالاتی نظیر "تو را چه می شود؟ چرا آرام نمی گیری ، چه چیزی در جلدت رفته" ، بی فایده است. اینها سؤالات بی جوابی هستند كه حتی اگر هم او جوابشان را می دانست باز نمی توانست جواب بگوید. "نیاز به تنهایی" نوجوان باید مورد تأیید قرار گیرد و به آن احترام گذاشته شود ، و از دخالت های بی جا در كار آنها خودداری شود ، والدین باید قبول كنند كه آنها بزرگ شده اند و در این دوران نیاز به استقلال دارند.

ادامه دارد...

در قسمت بعد ادامه ی مطلب را با پرداختن به مسئله توجه به تفاوت های فردی و نتیجه گیری پی می گیریم.