تبیان، دستیار زندگی
محیط آموزشی که در آن یادگیری به نحو احسن انجام می گیرد،کدام است و...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

محیط آموزشی سازنده چیست؟

محیط آموزشی سازنده چیست؟

منظور از محیط آموزشی سازنده چیست؟ آیا به راستی این مهم می تواند در شكوفایی و رشد استعدادهای دانش آموزان به اندازه زیادی مؤثر باشد؟ آیا منظور از محیط آموزشی، صرفا فضای آموزشی است یا گزینه هایی دیگر هم در آن اثر می گذارد؟

ویگوتسكی یكی از معروف ترین نظریه پردازان رشد شناختی معتقد است: «كنش متقابل میان یادگیرنده و محیط اجتماعی او اهمیت بسزایی دارد.» او بر این باور بود كه رشد ذهنی كودكان، عموما به مردمی كه در دنیای اطراف آنها زندگی می كنند، وابسته است و افراد بسیاری  اندیشه ها، نگرشها و ارزشهای خود را در تعامل و رابطه متقابل با دیگران ارتقا می دهند.

بنابراین، چنین به نظر می رسد كه اگر مطالب درسی در یك محیط فرهنگی و اجتماعی آموزش داده شود، رشد ذهنی یادگیرندگان قطعی خواهد بود. به این روی، مشاركت اجتماعی یكی از شرایط مهم یادگیری است.

هر چند كه داشتن فضای آموزشی وسیع یك شرط لازم در امر تعلیم است، اما به تنهایی كافی نیست، محیط آموزشی هدفمند محیطی است كه فرصت های متنوعی را برای تعامل با افكار و آراء گوناگون به وجود می آورد.جیمز مك دونالد كه اندیشه هایش ریشه در نظریات روان شناسان انسان گرا دارد، در دهه1980 شرایط و كیفیت محیط آموزشی مناسب را چنین شرح می دهد: «یادگیری باید در محیطی صورت گیرد كه ارائه كننده فرصت های تازه و جدید برای هر دانش آموز باشد، چنین محیطی باعث می شود تا یادگیرنده خود و محیط اطرافش را با روش خود كشف كند، مسلماً چنین شرایطی می تواند برای معلمان نیز فرصت هایی را بیافریند تا راههای مختلف برخورد با دانش آموزان را بیابند.»

پیش از مك دونالد نیز، انسان گرایانی چون راجرز، بر تأثیر نقش سازنده معلم در یادگیری تأكید داشتند. به نظر راجرز، معلمان به عنوان حمایت كننده و راهنمایی كننده، می توانند باعث تسهیل روند یادگیری شوند. در یك محیط آموزشی سازنده معلم با شاگرد همكاری و مشاركت پی گیر داشته و گام به گام با دانش آموز پیشرفت می كند، او با ایجاد حس اعتماد و پذیرش دوجانبه و عاری از سلطه و برتری جویی، انگیزه بیشتری را برای رشد و ارتقای درسی در یادگیرندگان فراهم می آورد. در این شرایط، دانش آموز احساس می كند كه موجودی شایسته و قابل احترام بوده و می تواند، خود به كاوش، بررسی و پژوهش بپردازد و لذا در مسیر تعالی و پیشرفت قرار می گیرد.

از نگاه راجرز، موردم و سایر روان شناسان انسان گرا، در یك محیط آموزشی فعال و پویا معلمان، به جای طرح درس و استفاده از روش های سنتی، می توانند با تدارك منابع تجربی، عملاً دانش آموزان را به جست وجو و كشف پاسخها هدایت كنند، به این ترتیب یادگیرندگان در عمل، تلخی و شیرینی پژوهش و یافتن را تجربه می كنند. در این شرایط شاگردان می آموزند كه چگونه بیاموزند. دریسكول یكی از پیروان اصلی روش شاگرد محوری در سال1999 معتقد است كه آموزگاران می توانند از راه درگیر كردن یادگیرندگان با تكالیف چالش انگیز و نزدیك به موقعیت های واقعی شاگردان را متحول سازند و این بهترین و مناسب ترین فرصت برای آموزگاران است تا نقش سازنده خود را به نحو احسن اجرا كرده و دانش آموزان را در یافتن منابع مورد نیاز یاری دهند.

به طور مسلم از طریق ارتقای كیفیت محیط آموزشی و یا به وجود آوردن نگرش مثبت نسبت به موضوعات درسی و مدرسه می توان انتظار جامعه ای فعال، سالم و پویا را داشت.در این میان برخورد با دانش آموزان به عنوان اشخاصی لایق و محترم نیز بسیار مهم است. اگر با یادگیرندگان به عنوان موجوداتی شبیه به ربات و آدم آهنی كه قرار است بازیچه دست آموزگاران خود باشند، برخورد شود بیم آن می رود كه تمام عواطف و علایق و نگرش آنها نسبت به آموزش، مدرسه و یا هر نوع محیط آموزشی منفی شده و این امر شرایط انحطاط و ركود فكری آنها و نهایتاً جامعه را فراهم آورد و یادگیری به معنای واقعی صورت نگیرد.

ذكر این نكات حایز اهمیت فراوانی است، زیرا كلید سازندگی و ارتقای هر جامعه ای در دست پرتوان جوانان آن جامعه است. اگر قرار باشد بهترین و پیشرفته ترین قشر جامعه یعنی دانش آموزان جوان ما محیط آموزشی خود را دلچسب ندانند، موضوعات درسی را مفید نشمارند و نوع روابط مدیر و مربیان مدرسه را دلپذیر ندانند، باید منتظر بود تا بلایی سخت بر روح و جان تعلیم و تربیت فرود آید و روح كاوش گر و كمال طلب دانش آموزان تخریب شود و آیا در آن صورت باز هم باید امیدوار باشیم كه جوانان فارغ التحصیل مدارس در ادامه تحصیلات خود در مراكز آموزش عالی افرادی محقق و متخصص باشند؟ جوانانی كه بتوانند پاسخگوی نیازهای روزافزون علمی، صنعتی، فرهنگی و اجتماعی كشور بوده و جامعه را بسازند؟ و در آن صورت آیا باز هم می توان امیدوار بود كه جامعه ای پویا و فعال با جوانانی كمال جو و استقلال طلب داشته باشیم؟!

منابع

روان شناسی پرورشی، تألیف دكتر علی اكبر سیف، انتشارات آگاه.

روان شناسی یادگیری بر بنیاد نظریه ها، تألیف دكتر محمدپارسا.

بررسی وضعیت و نگرش جوانان ایران (گزارش نهایی نتایج پژوهش طرح مشاوره ملی با جوانان) سازمان ملی جوانان ایران وابسته به نهاد ریاست جمهوری.

Reschooling society a conceptual model by:James-B.Macdonald

حمیرا آزادمنش

روزنامه همشهری