چگونه فرزند خود را برای مدرسه آماده کنیم ؟

می توان گفت، هیچ ویژگی و مهارتی وجود ندارد که بچه ها برای پیشرفت در مدرسه به آن نیاز نداشته باشند. برخی از این ویژگی ها و مهارت ها عبارتند از: بهداشت خوب و سلامت جسمانی، بلوغ فکری و اجتماعی، مهارت های زبانی، توانایی حل مسأله، تفکر خلاق، و اطلاعات عمومی درباره جهان.

در حالی که به  فرزند خود کمک می کنید در هر یک از زمینه های یاد شده پیشرفت کند،به خاطر داشته باشید که:

- میزان پیشرفت بچه ها متفاوت است.

- بعضی بچه ها در بعضی زمینه ها قوی ترند.

همچنین به خاطر داشته باشید که آماده شدن برای مدرسه، تا حدی به انتظارات مدرسه مورد نظر از دانش آموز بستگی دارد. ممکن است مدرسه ای بخواهد، کودک در گوشه ای ساکت بنشیند و الفبا بیاموزد و مدرسه دیگری انتظار داشته باشد، دانش آموز با بچه های دیگر پیش برود.

به نظر می رسد، بچه هایی که می توانند خود را با انتظارات مدرسه وفق دهند، ازآمادگی بهتری برخوردارند. ممکن است شما دوست داشته باشید از مدرسه فرزند خود دیدن کنید و از انتظارات مدیر و معلمان مدرسه اطلاع یابید و درباره اختلافات نظر خود با آن ها به بحث بپردازید. هر چند مدرسه ها در برنامه های خود اولویت های متفاوتی دارند، اما بسیاری از مربیان درباره عواملی که در موفقیت دانش آموزان نقش به سزایی دارند، هم عقیده اند. این عوامل عبارتند از :

بهداشت و سلامت جسمانی

کودکان به غذای خوب، خواب کافی، فضای مناسب برای بازی و مراقبت های پزشکی نیازمندند. اگر این امکانات برای بچه ها فراهم شود، آن ها می توانند زندگی خوبی را شروع کنند و مشکلاتی را که در زندگی با آنها روبرو می شوند، مانند؛ ناراحتی های جسمانی و مشکلات یادگیری، کاهش دهند.

بهداشت مطلوب برای بچه ها، قبل از تولد و با مراقبت های پیش از زایمان آغاز می شود. مادران باردار، در طول دوره بارداری حتماً باید به پزشک یا درمانگاه مراجعه کنند، غذاهای مقوی بخورند، از مصرف الکل، توتون و مواد مخدر بپرهیزند و استراحت کافی داشته باشند. زنان بارداری که از مراقبت های پزشکی مناسبی برخوردار نیستند، شانس تولد بچه هایی با ویژگی های زیر را افزایش می دهند :

- هنگام تولد وزن کمی دارند و امکان این که در طول زندگی با مشکلات جسمی و ناتوانی در یادگیری روبه رو شوند، زیاد است.

- دچار آسم هستند.

- عقب افتادگی ذهنی دارند.

-  دارای مشکلات گفتاری و زبانی هستند.

- قدرت تمرکز ذهنی ندارند .

-  بیش فعالند.

اگر کودک شما برخی از این مشکلات را دارد و یا قبلاً داشته است، هر چه زودتر با پزشک حوزه مدرسه یا نماینده های محلی خود مشورت کنید. بسیاری از جمعیت ها، خدمات رایگان یا ارزان قیمتی برای کمک به شما و فرزندتان ارائه می دهند.

کودکان، بعد از تولد نیز باید از بهداشت مناسب برخوردار باشند. یک رژیم غذایی خوب می تواند در این زمینه بسیار مؤثر باشد. بچه های که در سنین مدرسه هستند، اگر غذای خوب و مقوی مصرف کنند، تمرکز بهتری در کلاس درس خواهند داشت. غذای آن ها باید شامل این مواد باشد: انواع نان، غلات، میوه، سبزیجات، گوشت، مرغ، ماهی و یا جانشین آن ها مانند: تخم مرغ، لوبیا و نخود خشک شده، شیر، پنیر و ماست. بهتر است، از خوردن چربی و شیرینی زیاد بپرهیزند. معمولاً بچه های 2 تا 5 ساله می توانند غذاهایی را مصرف کنند که بزرگ ترها می خورند؛ البته در حجم کم تر. پزشک کودک شما یا درمانگاه ها، توصیه های خوبی برای تغذیه کودکان و بچه های نو پای زیر 2 سال دارند.

بچه های پیش دبستانی، به طور مرتب، به معاینات پزشکی،دندانپزشکی و واکسیناسیون نیازمندند. مراقبت های پزشکی به صورت دائمی به اندازه زمانی که بچه ها بیمار یا دچار صدمه جسمانی شده اند، اهمیت دارد.

واکسیناسیون کودکان از حدود 2 ماهگی شروع می شود و آن ها را از ابتلا به 9 بیماری: سرخک، اوریون، سرخجه، دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، آنفلوانزا، فلج اطفال و سل مصون می سازد. این بیماری ها، می توانند صدمات جبران ناپذیری به رشد ذهنی و جسمی کودکان وارد آورند. معاینه دندان های کودکان نیز حداقل از 3 سالگی آغاز می شود و باید به طور مرتب ادامه یابد.

ایجاد فرصت هایی برای ورزش و رشد هماهنگ بدنی، برای بچه های پیش دبستانی، اهمیت خاصی دارد. آن ها همچنین برای تقویت ماهیچه های بزرگ بدن، به تمرین هایی مانند: پرتاب توپ، دویدن، جهیدن، بالا رفتن و حرکات موزون نیاز دارند. تمرین هایی که برای تقویت ماهیچه های کوچک بدن، به خصوص ماهیچه های دست ها و انگشتان توصیه می شود، عبارتند از: نقاشی با مداد رنگی، درست کردن پازل، کار با قیچی و باز و بسته کردن زیپ لباس ها.

کودکستان محل مناسبی برای پرداختن به این قبیل کارها و کسب مهارت است .

والدینی که بچه های معلول دارند، به محض برخوردن با هر گونه مشکلی، باید خیلی زود به پزشک مراجعه کنند. رسیدگی به موقع به این بچه ها، به رشد استعدادهای آن ها کمک می کند.

آمادگی اجتماعی و عاطفی

بچه ها معمولاً هنگام ورود به مدرسه بسیار هیجان زده هستند. آن ها در مدرسه با محیطی روبه رو می شوند که با محیط خانه یا حتی محیط پیش دبستان فرق دارد.

در مدرسه بچه ها مجبورند در گروه های بزرگ کار کنند و با بزرگسالان جدید و بچه های دیگر کنار بیایند. آن ها باید توجه و محبت معلم خود را با بچه های دیگر تقسیم کنند. برنامه روزانه آن ها نیز فرق می کند. اغلب بچه ها، مدرسه را با مهارت ها ی اجتماعی و بلوغ عاطفی آغاز نمی‏کنند. این مهارت ها را می توان با دقت و تمرین کافی آموخت. اگر از قبل فرصت هایی برای رشد برخی ویژگی ها در بچه ها فراهم شده باشد، آن ها شانس بیش تری برای کسب موفقیت در مدرسه دارند. این ویژگی ها عبارتند از :

اعتماد به نفس بچه ها باید بیاموزند، نسبت به خود احساس خوبی داشته باشند و باور کنند می توانند موفق شوند. بچه هایی که اعتماد به نفس بالایی دارند، وقتی دست به کاری جدید می زنند و بار اول موفق نمی شوند، دست از تلاش بر نمی دارند.

استقلال  بچه ها باید بیاموزند کارهایشان را خود انجام دهند.

انگیزه بچه ها باید خواهان یادگیری باشند و در آن ها انگیزه برای درس خواندن ایجاد شود.

کنجکاوی بچه ها ذاتاً کنجکاوند و برای به دست آوردن فرصت های بیش تر یادگیری، باید همان طور کنجکاو باقی بمانند.

پشتکار  بچه ها باید یادبگیرند، کاری را که شروع کرده اند، تمام کنند.

همکاری بچه ها باید بتوانند با بچه های دیگر سازگار شوند ، معنای همکاری را بفهمند و نوبت را رعایت کنند.

خویشتن داری بچه ها در دوره پیش دبستانی باید بفهمند که بعضی از رفتارها، مانند ضرب و شتم، ناشایست هستند و بیاموزند که برای نشان دادن عصبانیت، راه های خوب و بد وجود دارد.

همدلی بچه ها باید دیگران را دوست داشته باشند و یاد بگیرند به احساسات آنان اهمیت بدهند. والدین حتی بیش از مدرسه و مراکزی که وظیفه مراقبت از بچه ها را دارند، می توانند به بچه ها درس همدلی بیاموزند.

اگر مایلید فرزندان شما چنین ویژگی های مثبتی پیدا کنند ، توصیه های زیر را به کار بندید.

• مهم نیست چگونه ، اما بچه ها باید حس کنند که شما از آن ها مواظبت می کنید:

بچه ها از آنچه از دیگران می بینند یا می شنوند، تقلید می کنند. اگر والدین ورزش کنند یا غذای کافی بخورند، بچه ها بیش تر تمایل پیدا می کنند این کار ها را انجام دهند. در صورتی که والدین با دیگران با احترام رفتار کنند، بچه ها نیز یاد می گیرند به دیگران احترام بگذارند و اگر والدین در کارها مشارکت داشته باشند، بچه ها می آموزند به خواسته های دیگران نیز توجه کنند.

• نسبت به مدرسه و یادگیری نگرش مثبت داشته باشید :

هر کودکی که پا به عرصه وجود می گذارد ، محتاج کشف و یادگیری است. اگر پدر و مادر خواهان پرورش این ویژگی ها در کودک خود هستند، باید کنجکاوی اورا تحریک کنند. نشان دادن علاقه به آنچه کودکان انجام می دهند، سبب می شود، آن ها از دستاوردهای خود احساس رضایت کنند.

اگر والدین نسبت به رفتن فرزندشان به مدرسه هیجان زده باشند، بچه ها نیز دچار اضطراب می شوند. هنگامی که فرزند شما می خواهد وارد کودکستان شود، سعی کنید راجع به جاذبه های مدرسه با او صحبت کنید. با او درباره فعالیت های هیجان انگیزی که در مدرسه انجام می شود، مانند گردش های علمی و کارهای هنری سرگرم کننده، سخن بگویید و سعی کنید با علاقه و اشتیاق زیاد درباره آنچه که او در مدرسه خواهد آموخت، مانند:خواندن، نوشتن، اندازه گیری کردن و وزن کردن، حرف بزنید.

• برای فرزند خود ، فرصت هایی برای تمرین و تکرار فراهم کنید: سینه خیز رفتن، ادای کلمات جدید و یا حتی نوشیدن یک فنجان چای، نیاز به تمرین دارد. بچه ها نه تنها از تکرار کارها خسته نمی شوند، بلکه با انجام دوباره کارها آن ها را یاد می گیرند و اعتماد به نفس لازم را برای انجام کارهای جدید پیدا می کنند.

• در زندگی فرزندتان نظم و انضباط مناسبی برقرار کنید : همه بچه ها تا اندازه ای به محدودیت نیاز دارند. معمولاً بچه هایی که والدینی منضبط و در عین حال با محبت دارند، از نظر مهارت های اجتماعی بهتر و عملکرد شان در مدرسه مثبت تر از بچه هایی است که والدین شان، آن ها را زیاد محدود می کنند یا کاملاً آزاد می گذارند، است. در این رابطه توصیه های زیر ضروری به نظر می رسند :

- در ضمن این که فعالیت های بچه ها را هدایت می کنید، از ایجاد محدودیت های غیر ضروری و تسلط بر اوضاع بپرهیزند.

- هنگامی که از فرزند خود می خواهید کاری را انجام دهد ، برایش دلایل کافی بیاورید. برای مثال، بگویید: لطفاً کامیونت را از روی پله ها بردار، چون ممکن است پای کسی به آن بر خورد کند و پرت شود. نه این که بگویید: این کار را انجام بده، چون من می گویم .

-  به صحبت های فرزند خود گوش دهید تا به خواسته های او پی ببرید و این که آیا به کمک خاصی نیاز دارد یا نه؟

- موقع عصبانیت، عشق و علاقه و احترام خود را نسبت به فرزندتان نشان دهید. از کار او انتقاد کنید، نه از خودش .مثلاً بگویید: من دوستت دارم، اما این صحیح نیست که روی دیوارها نقاشی بکشی. وقتی این کار را انجام می دهی، من عصبانی می شوم.

-  به فرزندتان در انتخاب راه و حل مشکلات کمک کنید. شما ممکن است از فرزند 4 ساله خود بپرسید: چه کار کنیم که دیگر دوست به اسباب بازی های تو دست نزند؟

-  مثبت نگر و مشوق کودک خود باشید. او را به خاطر کار نیک تشویق کنید. لبخند رضایت و تشویق شما، بیش تر از تنبیه های سخت، رفتار خوب را در کودکان شکل می دهد.

- اجازه دهید بچه ها خیلی از کارها را خودشان انجام دهند: کودکان به مراقبت زیادی نیاز دارند، ولی کم کم یاد می گیرند که با انجام کارهایی مانند، پوشیدن لباس و مرتب کردن اسباب بازی های خود، مستقل شوند و اتکا به نفس خود را تقویت کنند. بسیار اهمیت دارد که در هر کاری به جای آن ها تصمیم گیری نکنید و اجازه بدهید خودشان تصمیم بگیرند. به یاد داشته باشید، فقط زمانی به آن ها حق تصمیم گیری بدهید که یک راه بیش تر وجود نداشته باشد.

فرزندان خود را تشویق کنید با بچه های دیگر بازی کنند و درکنار بزرگ ترهایی بمانند که از اعضای خانواده آن ها نیستند. بچه های پیش دبستانی به خصوص به این فرصت های اجتماعی بیش تر نیاز دارند تا یاد بگیرند که چگونه از دید دیگران به مسائل نگاه کنند. اگر بچه ها قبلاً تجربیاتی از برخورد و نشست و برخاست با بزرگسالان وبچه های دیگر داشته باشند، با معلمان و همکلاسی های خود سازگاری بیش تری خواهند داشت.

زبان و دانش عمومی

بچه ها در مدرسه در فعالیت هایی شرکت می کنند که نیازمند استفاده از زبان و حل مسائل هستند. بچه هایی که نمی خواهند و یا نمی توانند به راحتی با دیگران ارتباط بر قرار کنند، در مدرسه با مشکلات متعددی روبرو می شوند. راه های زیادی وجود دارد که به بچه ها کمک کنید تا بیاموزند که چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنند، به حل مشکلاتشان بپردازند و کمک خود را از جهان پیرامون افزایش دهند. در این زمینه می توانید به توصیه های زیر عمل کنید.

-  به فرزندان خود فرصت هایی برای بازی بدهید:بچه ها از طریق بازی می آموزند. بازی راهی طبیعی است برای آن ها تا بتوانند کشف کنند، خلاق شوند و مهارت های علمی و اجتماعی خود را رشد دهند. بازی همچنین به آن ها کمک می کند، مشکلات خود راحل کنند. بچه ها از طریق بازی با بلوک ها، با هندسه، اشکال و توازن آشنا می شوند و می توانند ضمن بازی با دیگران به سازگاری برسند.

-  از بدو تولد با بچه های خود حرف بزنید:نوزادان نیازمند شنیدن صدای شما هستند. رادیو و تلویزیون نمی توانند جای شما را بگیرند؛ زیرا آن ها قادر نیستند به غان و غون بچه ها پاسخ گویند. هر قدر با کودکان خود بیش تر صحبت کنید، بعدها مهارت بیش تری در حرف زدن پیدا خواهند کرد. صحبت با بچه ها تنها فهم و درک آن ها را نیز از مقوله زبان و جهان پیرامون افزایش می دهد.

فعالیت های روزانه، همچون خوردن شام و حمام کردن،  فرصت هایی گاه مفصل برای صحبت کردن درباره اتفاقات پیش آمده و پاسخ به سؤالات فرزندانتان فراهم می آورد.برای مثال:" اول درپوش راه خروجی آب را بگذار، حالا شیر آب را باز کن. می بینم که می خواهی اردکت را در وان بگذاری. فکر خوبی است. نگاه کن اردکت زرد است ...."

- به حرف و خواسته های بچه های خود گوش کنید: بچه ها افکار، احساسات، شادی ها، غم ها، امید ها و ترس های مخصوص به خود را دارند. برای رشد مهارت های زبانی، آن ها را به حرف زدن تشویق کنید. گوش کردن بهترین راه برای پی بردن به افکار آن هاست و کشف آنچه که می دانند و آنچه که نمی دانند و همین طور چگونگی فکر کردن و آموختن آن ها. شما با این رفتار نشان می دهید که احساسات و عقاید آن ها ارزشمندند.

- از فرزندان خود سؤال کنید و به سؤالات آن ها پاسخ گویید: به خصوص به سؤالاتی که پاسخی بیش از بله و خیر دارند. برای مثال، خیلی از بچه های 2 تا 3 ساله هنگام قدم زدن در پارک، می ایستند و شروع به جمع آوری برگ ها می کنند. شما می توانید به آن ها نشان دهید که برخی از برگ ها شبیه به هم و برخی دیگر متفاوتند. می توانید از بچه های بزرگ تر سؤال کنید که چه چیزهای دیگری روی درختان می‏رویند.

سؤال کردن به بچه ها کمک می کند، یاد بگیرند اشیای گوناگون را مقایسه و یا طبقه بندی کنند. به سؤالات آن ها با تأمل پاسخ دهید و در صورت امکان تشویقشان کنید، پاسخ سؤالاتشان را خودشان پیدا کنند. در صورتی که پاسخ سؤالی را نمی دانید، بگویید نمی دانم و سعی کنید به کمک فرزندتان جواب آن را بیابید.

-  هر روز با صدای بلند برای فرزند خود کتاب بخوانید : خواندن می تواند از بدو تولد آغاز و تا پیش از دبستان ادامه یابد. ممکن است فرزندتان مفهوم داستان یا شعری را که می خوانید، درک نکند، ولی برای او فرصتی به وجود می آید تا زبان یاد بگیرد، از موسیقی صدای شما لذت ببرد و به شما نزدیک شود. لازم نیست حتماً خواننده ای بی نظیر باشید تا فرزندتان از خواندن شما و از با شما بودن لذت ببرد. گاهی می توانید فرزندتان را به کتابخانه ای عمومی ببرید تا از کتاب های داستان آن جا لذت ببرد.

- مواد خواندنی را در دسترس کودکتان قرار دهید: اگر کتاب و مواد خواندنی در دسترس کودکان باشد، علاقه آن ها به زبان آموزی و یادگیری رشد سریع تری خواهد داشت.

-برنامه تماشای تلویزیون فرزندتان را کنترل کنید : تلویزیون، پس از پدر و مادر، معلمی است که تأثیر بسیاری بر فرزندان ما دارد. برنامه های تلویزیونی خوب قادرند بچه ها را وارد دنیای تازه ای کنند و یادگیری آن ها را افزایش دهند. اما برخی برنامه های تلویزیونی زیان آورند و زیاد تماشا کردن تلویزیون هم می تواند بسیار مضر باشد.

-  در بر خورد با توانایی ها و علایق کودکان خود واقع بین باشید: اگر ارزیابی درستی از توانایی فرزندتان داشته باشید، او در مدرسه عملکرد بهتری خواهد داشت. باید استانداردهای مهم را بشناسید. بچه های پیش دبستانی خود را برای انجام کارهای جدید تشویق کنید. اگر بچه ها به مبارزه با مشکلات خوانده نشوند، خسته خواهند شد. بچه های که خیلی زود کنار گذاشته می شوند و یا انجام کارهایی از آن ها خواسته می شود که علاقه ای به آن ها ندارند، مأیوس و سرخورده می شوند. اجازه ندهید فرزندانتان؛ القاب ناشایست داشته باشند. القابی مانند " ابله " یا " کودن " تأثیر منفی زیادی بر اعتماد به نفس و عملکرد آن ها می گذارند. به یاد داشته باشید بچه هایتان را برای انجام کارهای خوب تشویق کنید.

- فرصت هایی برای کار و مشاهده بیش تر فراهم کنید: بچه ها هر اندازه تجربه بیش تری به دست آورند، بیش تر درباره جهان اطراف خود می آموزند. مهم نیست کجا زندگی می کنید.جامعه می تواند زمینه تجربیات جدیدی را فراهم کند. در محله های اطراف قدم بزنید و با اتوبوس به جاهای گوناگون بروید. از موزه ها، کتابخانه ها، باغ و حش ها و جاهای دیگر دیدن کنید. اگر در شهر زندگی می کنید، روزی را در حومه شهر بگذرانید و اگر در حومه زندگی می کنید، روزی را در شهر سپری کنید. به بچه های خود اجازه دهید به موسیقی گوش کنند، بنوازند و نقاشی کنند. از آن ها بخواهید در فعالیت هایی که به رشد قوه تخیل آن ها کمک می کند، شرکت کنند و بتوانند به بیان عقاید و احساسات خود بپردازند.

منبع

Helping your child get ready for school Nancy Paulu , June 1993

نانسی پائولو

مجله رشد معلم