شورای نگهبان
قوه مقننه در ایران از دو رکن تشکیل شده است. 1- مجلس شورای اسلامی 2- شورای نگهبان. در بخش قبل به بررسی ساختار مجلس پرداختیم و اکنون به شورای نگهبان اشاره می کنیم:
ساختار شورای نگهبان:
فلسفه وجودی شورای نگهبان حفظ اسلامیت نظام و مغایر نبودن قوانین موضوعه با مقررات اسلامی و قانون اساسی است. در اصل ۹۱ قانون اساسی چنین آمده است:
بمنظور پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با آنها شورایی بنام شورای نگهبان با ترکیب زیر تشکیل می شود:
(۱) شش نفر از فقهای عادل و آگاه به مقتضیات زمان و مسائل روز : انتخاب این عده با مقام رهبری است.
(۲) شش نفر حقوقدان در رشته های مختلف حقوقی : از میان حقوقدانان مسلمانی که بوسیله رئیس قوه قضائیه به مجلس شورای اسلامی معرفی می شوند و با رای مجلس انتخاب می گردند.
قانونگذاری از شئونات ولی فقیه است. بنابر این انتخاب فقهای شورای نگهبان از طریق رهبری بیانگر اعمال ولایت و نظارت ولی فقیه در امر قانونگذاری است.
مدت عضویت اعضای شورای نگهبان: اعضای شورای نگهبان برای مدت شش سال انتخاب می شوند ولی در نخستین دوره پس از گذشتن سه سال نیمی از اعضای هر گروه به قید قرعه تغییر می یابند و اعضای جدید انتخاب می شوند. عزل و قبول استعفای فقهای شورا-- بر اساس اصل۱۱۰ - از اختیارات رهبری است.
وظایف و اختیارات شورای نگهبان:
شورای نگهبان دارای دو رکن است:
۱)) فقها
۲)) مجمع فقها و حقوقدانان
فقها در تمام تصمیمات شورا شرکت دارند ولی حقوقدانان در اموری که مختص فقهاست حق اظهار نظر ندارند.
فلسفه وجودی شورای نگهبان حفظ اسلامیت نظام و مغایر نبودن قوانین موضوعه با مقررات اسلامی و قانون اساسی است
الف) وظایف فقهای شورای نگهبان:
(۱) تشخیص عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با موازین شرعی.
(۲) تشخیص عدم مغایرت مصوبات دولت با اصول و احکام مذهب رسمی کشور.
(۳) عضویت در شورای موقت رهبری.
ب) وظایف و اختیارات مجمع فقها و حقوقدانان:
(۱) پاسداری از قانون اساسی
(۲) حضور در مجلس
حضور شورای نگهبان در مجلس ممکن است به چند طریق صورت پذیرد:
حضوری اختیاری: اعضای شورای نگهبان بمنظور تسریع در کار می توانند هنگام مذاکره در باره لایحه یا طرح قانونی در مجلس حاضر شوند و مذاکرات را استماع کنند.
حضور الزامی: در سه مورد حضورشورای نگهبان در مجلس الزامی است:
اول: هنگامی که جلسات مجلس بصورت غیر علنی بر گزار می شود.
دوم: هنگام بحث و بر رسی طرحها و لوایح فوری.
سوم: در مراسم تحلیف رئیس جمهور.
(۳) تفسیر قانون اساسی: تفسیر قانون اساسی بعهده شورای نگهبان است که با تصویب سه چهارم آنان انجام می شود.
(۴) تعیین صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری: صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری از جهت دارا بودن شرایطی که در قانون اساسی است قبل از انتخابات به تایید شورای نگهبان برسد.
(۵) نظارت بر انتخابات: انتخابات در نظام مقدس جمهوری اسلامی بسیار مهم تلقی شده چندان که در قانون اساسی آمده است: در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید با اتکاء به آراء عمومی اداره شود از راه انتخابات یا از راه همه پرسی.
نویسنده: حسین شاهد خطیبی، سایت لیله القدیر
پی نوشتها: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، آیین نامه داخلی مجلس