تبیان، دستیار زندگی
براى احدى جایز نیست دو ركعت نماز طواف را جز پشت مقام ابراهیم بخواند، به دلیل گفتار خداوند بزرگ: از مقام ابراهیم نمازگاه برگزینید، پس اگر در غیر این مكان، این نماز را خواندى باید آن را اعاده كنى.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مقام ابراهیم نماد قیام لله‏

مقام ابراهیم

از آیه كریمه: وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلّىً... .(1) استفاده مى‏شود، محل نماز طواف باید از مقام ابراهیم اتخاذ شود و آیه كریمه با كاربرد ... مِنْ مَقامَ إبْراهیمَ ... بیش از این بیان نمى‏كند كه محل نماز باید برگرفته از مقام ابراهیم باشد. و بدین ترتیب مقام در نماز طواف موضوعیت پیدا مى‏كند، در هر جا كه قرار گرفته باشد، خواه در جوار كعبه؛ مانند گذشته و چه با فاصله كعبه مانند زمان حاضر. همانگونه كه حضرت صادق علیه‏السلام براى اثبات خلفیت به همین آیه مباركه استناد كرده است:

«لَیْسَ لاِءَحَدٍ أَنْ یُصَلِّیَ رَكْعَتَیْ طَوَافِ الْفَرِیضَةِ إِلاَّ خَلْفَ الْمَقَامِ لِقَوْلِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ: ... واتّخِذُوا مِنْ مَقامِ إبراهِیمَ مُصلًّى... فَإِنْ صَلَّیْتَهُمَا فِی غَیْرِهِ فَعَلَیْكَ إِعَادَةُ الصَّلاةِ»(2) ؛ «براى احدى جایز نیست دو ركعت نماز طواف را جز پشت مقام ابراهیم بخواند، به دلیل گفتار خداوند بزرگ: از مقام ابراهیم نمازگاه برگزینید، پس اگر در غیر این مكان، این نماز را خواندى باید آن را اعاده كنى.»

براى احدى جایز نیست دو ركعت نماز طواف را جز پشت مقام ابراهیم بخواند، به دلیل گفتار خداوند بزرگ: از مقام ابراهیم نمازگاه برگزینید، پس اگر در غیر این مكان، این نماز را خواندى باید آن را اعاده كنى.

و امّا دلیل بر این ‏كه «خلف مقام هر كجا قرار گرفته باشد» براى نماز موضوعیت دارد، روایتى است كه كلینى از ابراهیم بن ابى محمود نقل كرده كه گفت: از حضرت رضا (علیه‏السلام) پرسیدم: آیا دو ركعت نماز طواف را پشت مقام ابراهیم، همین جایى كه امروزه قرار دارد، بخوانم یا جایى كه در زمان پیامبر خدا (صلى‏الله‏علیه‏و‏آله) قرار داشته است؟ حضرت در پاسخ فرمود: همان‏ جایى كه امروزه قرار دارد؛ «قُلْتُ لِلرِّضَا علیه‏السلام : أُصَلِّی رَكْعَتَیْ طَوَافِ الْفَرِیضَةِ خَلْفَ الْمَقَامِ حَیْثُ هُوَ السَّاعَةَ أَوْ حَیْثُ كَانَ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللهِ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله، قَالَ: حَیْثُ هُوَ السَّاعَةَ.»(3)

مقام ابراهیم نماد قیام لله‏

از بعد فقهى مسأله كه بگذریم، فلسفه این حكم نیز شایان تأمل است، مناسك حج سراسر تكرار و تمرینى است از آنچه ابراهیم خلیل (علیه‏السلام) و خاندان او، چهار هزار سال قبل در این مكان مقدس تاریخى، با تأسیس امّ‏القراى اسلام و بناى كعبه، قبله موحدان، انجام داده‏اند، از طواف و نماز و زمزم و صفا و مروه گرفته تا عرفات و منا و قربانى و رمى جمرات و دیگر اعمال و مناسك كه هر یك تذكارى است از خاطرات ابراهیم و اسماعیل و هاجر كه در جوار بیت عتیق بنیان مكتب توحید را نهادند و نسلى را پى‏افكندند تا در آینده جهان، پرچمدار آیین جهانى توحید در لواى شریعت والاى احمدى (صلى‏الله‏علیه‏و‏آله) باشند و ادامه دهند: سیره و سنت ابراهیم و خاندانش را كه در آن كویر سوزان و وادى انقطاع، از هرچه جز خدا بود دل بریدند تا «امامت» خلق را به عهده گیرند و شایسته حمل بار امانت الهى شوند و از آنچه رنگ شرك و طغیان و جهل و جور است تبرّى جویند.

راز این ‏كه به نماز پشت مقام ابراهیم تأكید شده، همانا تأسى به خلیل‏الله‏ و قدم جاى قدم او نهادن است. البته نه ‏تنها در این نماز بلكه در همه عرصه‏هاى حیات توحیدى. قیام در مقام ابراهیم در حقیقت «قیام لله‏» است؛ یعنى: بپا خاستن براى خدا و استقامت در راه تحقق آیین توحید و نفى شرك و ستم و طغیان در هر عصر و براى هر نسل و این قیام تا بدانجا اهمیت یافت كه وارث ابراهیم خاتم‏النبیین (صلى‏الله‏علیه‏و‏آله) مأمور شد مردم را به یك موعظه اندرز دهد و آن قیام لله‏ِ بود:

راز این ‏كه به نماز پشت مقام ابراهیم تأكید شده، همانا تأسى به خلیل‏الله‏ و قدم جاى قدم او نهادن است. البته نه ‏تنها در این نماز بلكه در همه عرصه‏هاى حیات توحیدى. قیام در مقام ابراهیم در حقیقت «قیام لله‏» است؛ یعنى: بپا خاستن براى خدا و استقامت در راه تحقق آیین توحید و نفى شرك و ستم و طغیان در هر عصر.

قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لله‏ِِ...(4) به عبارت دیگر: حج كه حركتى است پر راز و رمز و پیام خود را با حركت و سكون بیان مى‏دارد و با شیوه نمادین ابلاغ مى‏كند دعوت به قیام است همانگونه كه كعبه مشرّفه «قیاماً لِلنّاس» و عامل پابرجایى مردم است و قیام در مقام ابراهیم تذكارى است از قیام و پایدارى بانى كعبه توحید و قبله موحدان كه در عصر تاریك بت‏گرى و بت‏گرایى، قهرمانانه بر بت‏هاى صامت و متحرك شورید و آتش نمرودى را در این راه به جان خرید و خانه توحید را بنیان نهاد و در یك آزمایش بزرگ و عارفانه و با قربان كردن اسماعیل، اوج شیدایى در برابر معبود را متجلّى ساخت و این درسى شد براى همه رهروان توحید و سالكان راه ابراهیم كه چگونه براى خدا قیام كنند و در توحید ذوب شوند و از آنچه رنگ شرك و دوگانه‌پرستى دارد بگریزند تا امام خلق باشند! پس حج ابراهیمى بدون قیام پشت سر ابراهیم خلیل علیه‏السلام و نهادن قدم جاى قدم آن قهرمان توحید مفهوم ندارد. جالب آن‏كه فقه شیعه نماز در مقام ابراهیم را به استناد صریح آیه كریمه قرآن و روایات صحیح الزامى مى‏داند و این دقیقاً با فرهنگ تشیع همخوانى دارد كه ولایت و برائت را در درون مى‏پرورد و قیام براى خدا و استقامت در برابر طاغوت‏هاى هر زمان و پرخاشگرى در برابر ستمگران را در متن تعالیم خود به‏ ویژه در مناسك حج، كه یك عبادت با مفاهیم اجتماعى ـ سیاسى است، جاى مى‏دهد.

پی‌نوشت‌ها:

1. بقره: 125 .

2 . التهذیب، ج5، ص137 .

3 . تهذیب، ج5، ص135؛ كافى، ج10، ص282 .

4 . سبأ: 46 .

                                       فراوری توسط مهری هدهدی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.