بی رنگ و بو، ولی کشنده

مسمومیت با گاز مونواكسیدكربن

فصول سرد زمانى است كه اخبار مسمومیت و مرگ افراد را به علت «گازگرفتگى» مى شنویم. مقصود از «گازگرفتگى» در اغلب موارد، مسمومیت با گاز مونواكسیدكربن است.

مونواكسیدكربن هنگام سوخت ناقص مواد سوختى مختلف مثل نفت، بنزین، گاز، گازوئیل، زغال و چوب، یعنى هنگامى كه اكسیژن كافى به آنها نرسد، تولید مى شود.

یك علت خطرناك بودن مونواكسیدكربن آن است كه افراد از وجود آن بى خبر مى مانند.

توجه داشته باشید كه مونواكسیدكربن (co) را با گاز دى اكسیدكربن (co2) اشتباه نگیرید. گاز co2  فرآورده طبیعى بازدم انسان و سایر جانوران است.

یكى از شایع ترین علل مسمومیت با مونواكسیدكربن، خرابى بخارى ها و وسایل گرم كننده مشابه آن است و به همین علت در ماه هاى دى و بهمن، آمار مسمومیت با گاز مونواكسیدكربن بالا مى رود.

چه باید كرد و چه نباید كرد؟

1- منابع احتمالى مونواكسیدكربن را شناسایى كنید:

این منابع شامل اجاق گازها و خشك كننده هاى گازى، بخارى هاى گازى یا نفتى، كوره ها، فانوس هاى نفتى یا گازى و بالاخره موتورهاى درون سوز در وسایل مختلف از جمله اتومبیل ها یا ژنراتورهاى قابل حمل هستند.

مطمئن شوید كه ابزارهاى الكتریكى سالمند. در غیر این صورت ممكن است به علت بى احتیاطى یا اشكال سیم كشى باعث آتش سوزى شوند.

مراقب محلول هاى پاك كننده و حلال هاى رنگ و جلادهنده ها باشید. گاز متیلن كلراید كه در برخى از این مواد وجود دارد مى تواند موجب مسمومیت مونواكسیدكربن شود. (كبد حدود یك سوم این گاز استنشاق شده را تبدیل به مونواكسیدكربن مى كند.)

2- وسایل حرارتى دائمى را در جاى مناسبى قرار دهید و اطمینان حاصل كنید كه تهویه كافى دارند:

اجاق گازها باید هود تخلیه كننده داشته باشند و هرگز نباید از آنها براى گرم كردن بیشتر فضا در هواى سرد استفاده كرد.

كوره ها و بویلرها را باید به طور دوره اى به خصوص پس از برف سنگین، مورد بازرسى قرار داد تا اطمینان حاصل شود، دودكش هاى آنها مسدود نیستند.

هیترها یا كوره ها نباید در فضاى محصورى قرار داشته باشند و باید در فضاى باز زیرزمین نصب شوند. قرار دادن این وسایل در فضاهاى محصور یا قرار گرفتن تعداد زیادى از آنها در كنار هم ممكن است باعث تولید گاز مونواكسیدكربن شود.

پیش از استفاده از شومینه، دودكش آن را بررسى كنید و از باز بودن آن و درست كار كردنش اطمینان حاصل كنید.

3- مراقب هیترهاى بزرگ شعله دار باشید:

چند شمعك مسئله اى نیست، اما از هیترهاى سالنى شعله دار اجتناب كنید.

كباب پز گازى را در داخل خانه استفاده نكنید.

موتورهاى درون سوز را درون خانه یا فضاهاى محصور روشن نكنید.

دود ماشینى كه درون یك گاراژ در بسته روشن است، مى تواند كشنده باشد.

استفاده از ژنراتورهای برق قابل حمل، در داخل خانه مى تواند خطرناك باشد.

4- شناساگرهاى مونواكسیدكربن نصب كنید:

این شناساگرها مانند شناساگرهاى دود عمل مى كنند و انواع امروزى آنها كمتر هشدار اشتباه مى دهند. این شناساگرها نسبتاً ارزان قیمت هستند. بعضى مدل ها داراى هر دو دستگاه هشدار دهنده دود و شناساگر مونواكسیدكربن هستند.

این شناساگرها بسته به انواع مختلف 2 تا 5 سال بیشتر عمر نمى كنند و باید آنها را تعویض كرد.

هواى تازه، ضد سم موثر

اگر فكر مى كنید در معرض مونواكسیدكربن قرار گرفته اید، باید فوراً از هواى آزاد تنفس كنید. درها و پنجره ها را باز كنید و یا بهتر از آن، خانه را ترك كنید اجاق، شومینه و هر وسیله در حال اشتعال دیگر را خاموش كنید.

اگر كاملاً مطمئن هستید مشكل از مونواكسیدكربن است، به آتش نشانى اطلاع دهید، یا حداقل یک سرویس كار را براى بررسى وسایل گرم كننده ی خانه بیاورید.

مونواكسیدكربن در غلظت هاى بالا مى تواند در طول چند دقیقه فرد را بكشد. مقادیر كمتر مونواكسیدكربن نیز خطرناك است، زیرا علائم معمول مسمومیت آن مثل سردرد، سرگیجه، تهوع، تنگى نفس در بسیارى از بیمارى هاى دیگر هم دیده مى شود و لذا ممكن است فرد علائم آن را به مشکلات دیگرى نسبت دهد.

مسمومیت با مونواكسیدكربن مى تواند اثرات مصیبت بارى از جمله آسیب مغزى داشته باشد.

اگر میزان مونواكسیدكربن خون بالا برود، میزان هموگلوبین كاهش مى یابد. در نتیجه مغز و سایر بافت ها كه نیاز به اكسیژن دارند تا سوخت و ساز طبیعى خود را انجام دهند، دچار اختلال مى شوند و نهایتاً مى میرند.

در صورتى كه فردى پس از مسمومیت با مونواكسیدكربن، بیشتر از دو هفته اختلال ذهنى داشته باشد، احتمال بهبودى كامل او خیلى كم است.

*مطالب مرتبط:

آلودگی هوا همچنان قربانی می گیرد

بخاری‌های غیر استاندارد کشنده اند

رسانه‌ها مقصرند؟ هم بله، هم نه!

کاهش یا افزایش تلفات با گاز در امسال!

هر سال هزار نفر از مسمومیت می‌میرند