تنبیه نكنید
چگونه رفتارهای نادرست كودكان را اصلاح كنیم؟
اگر كودك شما، روی دیوار اتاق نشیمن راخط خطی كرده است، فرستادن او به اتاقش جواب نمیدهد؛ بهتر است یك پارچه مرطوب به او بدهید و بگویید كه؛ دیوار را تمیز كند. دفعه بعد كه فرزندتان شما را عصبانی می كند، او را تنبیه نكنید. از روش خاتمه بخشیدن و فراموش كردن موضوع استفاده كنید، كه به شما فرصت تنفس و آرام شدن می دهد. این، روشی مطمئن و راحت است و شامل هیچ نوع تنبیهی نمی شود.
خاتمه بخشیدن یا دست كشیدن
یك مادر می گوید: «وقتی بچه ام سه ساله بود، یك باره متوجه شدم كه اگر به جای داد زدن سر او، چند دقیقه او را از خود دور كنم، مؤثرتر خواهد بود. در آن دقیقه من فرصت آرام شدن پیدا كردم و فكر می كنم او هم همین طور. سالها بعد وقتی داشتم مجله می خواندم، به كلمه خاتمه بخشیدن رسیدم و دریافتم كه این همان روشی بود كه من استفاده می كردهام.» درواقع او ناآگاهانه دریافته بود كه بهترین روش، همین روش خاتمه بخشیدن است.
در اصل بسیاری از والدین روش خاتمه بخشیدن را چاره ای برای عدم تنبیه میدانند. این روش همچنین، كودك را در عصبانیت، دشمنی و انزجار، رها نمیكند.
اما؛ معنای دقیق آن چیست و بهترین روش استفاده از آن كدام است؟ متخصصان، انواع مختلفی از خاتمه بخشیدن به این گونه موارد را بازگو می كنند، اما ورای همه این دستاوردهای متعدد، یك چیز مشترك وجود دارد كه آن، جلوگیری از رفتار نابهنجار و یك توقف كوتاه برای كودكان و والدین است كه بتوانند آرام شوند. با توجه به سن كودك، مزاج و رفتار او، روشهای بسیاری برای مؤثر واقع شدن روش خاتمه بخشیدن وجود دارد. مهم است تكنیكی انتخاب شود كه منعكس كننده روش خود شما باشد و شما با آن احساس راحتی كنید. به خاطر داشته باشید، روش خاتمه بخشیدن، فقط یك راه برای تغییر رفتار است و در مورد بعضی از موارد رفتارهای ناهنجار، بهتر از موارد دیگر عمل می كند.
این روش بیشترین تأثیر را در جلوگیری از رفتارهای غیرقابل قبول دارد؛ مثل وقتی كه كودكی برادر كوچكتر خود را اذیت می كند یا با فریاد، حرفهای زشتی به شما می زند. روش خاتمه بخشیدن، هنگامیکه شما سعی دارید كودك را تشویق به پذیرفتن رفتاری جدید، مثل مرتب كردن رختخواب و یا آماده كردن كیف مدرسهاش كنید، مؤثر نخواهد بود. همچنین اگر كودك با پرستار خود با بی ادبی رفتار كرده باشد نیز، روش خاتمه بخشیدن و دور كردن او از موضوع، اثر بخش نخواهد بود.
بسیاری از متخصصان می گویند: پاداش دادن برای رفتارهای خوب بسیار بهتر از روش خاتمه بخشیدن عمل می كند، زیرا این روش در توجه كردن به كودكان مؤثرتر است، چیزی كه آنها آرزویش را دارند. وقتی دخترتان، به خواهر كوچكترش كمك می كند نوازش كردن او تاكتیك مناسب تری است تا این كه وقتی رفتار نامناسبی دارد او را از موضوع دور كنید.
مواقعی وجود دارد كه روش خاتمه بخشیدن بسیار خوب عمل می كند. در اینجا تكنیكهای امتحان شده در سنین مختلف را ارائه می دهیم:
در سنین 1تا 4 سالگی: برای خردسالان كنترل خود، بسیار سخت است و خیلی سریع اقدام به زدن و هل دادن می كنند و حاضر به گوش كردن نیستند. اگر یك پسربچه 3ساله، اسباب بازی بچه دیگری را بخواهد به سادگی آن را می گیرد.
ابتدا سعی كنید با كلمات ساده، احساس كودك دیگر را باز گو كنید و بگویید كه چرا هل دادن یا زدن كودك، او را ناراحت میكند. همانطور كه صحبت میكنید، سر یا پشت او را نوازش كنید. اگر زدن ادامه پیدا كرد، كودكتان را بغل كرده و از آنجا دور كنید؛ در یك مكان ساكت بنشینید و او را سخت در آغوش بگیرید. اگر پسر دوساله شما، برادر نوزادش را می زند و شما می توانید احساس حسادت او را مشاهده كنید، برای او توضیح دهید كه چرا گاهی اوقات برادرش بیشتر به توجه شما نیاز دارد و بگویید كه فرزند اولتان را هم دوست دارید. او را تا وقتی كه احساس كنید آمادگی شركت در جمع را ندارد در آغوش نگه دارید، اگر او شروع به لگد زدن یا هل دادن شما كرد با لحنی ملایم بگویید: «تو هنوز عصبانی هستی و نیاز داری تا وقتی كه احساس بهتری پیدا كنی در آغوش من بمانی.» این روشها در مورد كودكان كم سن و سال تر بسیار خوب عمل می كند چرا كه؛ پدر و مادر از نظر فیزیكی نزدیك كودكشان می مانند و همزمان با آن به كودك این فرصت را می دهند كه در مورد رفتارش فكر كند.
درسنین 3 تا 6 سالگی: پیش دبستانیها شروع به مزه مزه كردن استقلال می كنند و عاشق «نه» گفتن هستند،این، نهگفتن روشی است برای امتحان كردن محدودیتهایشان. آنها در قوانین و اعمال خود پیشرفت می كنند اما روشها و مفاهیم جدیدی كشف می كنند كه به وسیله آنها بررسی كنند و ببینند پدر و مادر در كدام موارد جدی هستند. بسیاری از والدین شكایت دارند كه: «فرزند ما بسیار نافرمانی می كند.» برای چنین رفتارهایی «ویلیام سیرس» یك نویسنده كالیفرنیایی استفاده از روش «خاتمه بخشیدن انعكاسی» را پیشنهاد می دهد، ابتدا فرزندتان را از صحنه بدرفتاری دور كنید، سپس از او بخواهید در مورد رفتارش فكر كند، موضوع مورد نظر این است كه كودكان را تشویق كنید در مورد قوانینی كه شكستهاند، تأمل كند.
این روش همچنین به كودكان این احساس را می دهد كه آنها در مورد قوانینی كه بزرگترها وضع كرده اند تا حدی دارای كنترل هستند. قانون اصلی چنین روشی این است كه؛ برای هر یك سال زندگی، یك دقیقه مهلت بدهید، بنابراین برای یك كودك5 ساله، زمان 5 دقیقه مناسب است و برای یك كودك 10ساله، 10 دقیقه فرصت تأمل و خاتمه بخشیدن به موضوع، به خوبی عمل می كند. در مورد كودكان بزرگتر كه كنترل و نظم شخصی بیشتری دارند، این زمان می تواند طولانی تر شود و كودك را می توان در مكانی دورتر قرار داد. اگر اتاق كودك آشفته باشد، فرستادن او به اتاقش بی تأثیر خواهد بود چراكه او خود را با آن وسایل سرگرم خواهد كرد.وقتی زمان دست كشیدن از موضوع تمام شد با چنین سؤالی كه: «آیا حالا آماده هستی اسباب بازیهایت را جمع كنی؟»، به آن رفتار برگردید. اگر آماده نبود او را در همان موقعیت بگذارید تا وقتی كه آماده شود.
پدری پرسید: «وقتی پسرش حتی بعد از این زمان نافرمانی می كند او باید چه كند؟» وقتی این روش مؤثر واقع نمی شود، ممكن است به این معنی باشد كه این بهترین تكنیك برای فرزند شما نیست و استراتژیهای دیگر لازم است. اگر كودك شما بدون هیچ رودربایستی از رفتن به اتاقش سر باز می زند، به او بگویید: «بسیار خوب، من خودم می روم و از زمان خاتمه بخشیدن و دست كشیدن از این موضوع، استفاده میكنم،زیرا من ناراحت هستم و احتیاج به آرام شدن دارم.»
همانطور كه توضیح داده شد، یكی از فواید دست كشیدن از موضوع، این است كه به كودكان شما یاد می دهد تغییر رفتار به خودشان بستگی دارد و این كار در داشتن كنترل نفس بیشتر به آنها كمك می كند.
در سنین 6 تا 10 سالگی پیدا كردن یك تكنیك برای فرزندان بزرگتر، بسیار سخت تر است. «رویین اسكات واكر» یك مشاور خانواده كالیفرنیایی، به موضوع «دست كشیدن با قوه خلاق» رسیده است كه این كار، به كودكان اجازه می دهد هنگام انجام امور دیگر، در مورد چیزها فكر كنند. مرحله اول، شروع با اخطار به هنگام بدرفتاری است. اگر این بدرفتاری ادامه یافت او را به اتاقش یا سر درسش بفرستید(جایی كه تلویزیون نباشد) وقتی او آنجاست، برای بازی كردن، نقاشی كردن، رنگ كردن یا خواندن آزاد است اما به او اجازه چیز دیگری مثل خوراكی و نوشابه و تلفنی صحبت كردن با دوستانش را هم ندهید.
او باید به این زمان، به عنوان فرصتی برای تأمل كردن در مورد رفتارش بنگرد. این تكنیك در مورد رفتارهایی از قبیل دعوا بین خواهر و برادر یا حتی سر میز شام سرو صدا كردن یا در رفتارهای جمعی، بسیار خوب عمل می كند، همچنین فرزندان بزرگتر مهارت بیانی خوبی دارند و به دلایل گوش می كنند. روش «دست كشیدن» از موضوع یا صحبت كردن در مورد آن «برای آنها به خوبی عمل می كند.» اگر پسر شما پاسخ مادرش را با بی ادبی می دهد برایش توضیح دهید كه او نباید این كار را انجام بدهد و اضافه كنید: «بیا برویم قدم بزنیم و در موردش صحبت كنیم.» این به شما فرصت عبور دادن پیامتان را می دهد، و پسر شما را از آن موقعیت دور می كند بنابراین او در مورد بدرفتاری اش بهتر می تواند پاسخگو باشد. این تكنیك بر پایه این اعتقاد است كه، وقتی كودك شما بدرفتاری می كند نشانه ای از این است كه او زمان سختی را می- گذراند و آنچه نیاز دارد تماس بیشتر با والدینش است. به جای فرستادن كودكتان برای نشستن روی صندلی به عنوان یك تنبیه، بهتر است او را بغل كرده، صحبت كنید و فاصله فیزیكی تان را كاهش دهید.
راههایی برای موفقیت در روش دست كشیدن از موضوع
به خاطر داشته باشید كه این روش درمان، كامل نیست. برای مؤثر بودن باید بدانید كه در چه مواقعی این روش بهتر عمل می كند. از این روش عاقلانه استفاده كنید، اگر برای هر بدرفتاری از آن استفاده كنید ممكن است كودك شما تمام روز مجبور به نشستن در هال باشد. وقتی فرزندتان دوباره به جمع خانواده می پیوندد از هیاهو كردن در آن مورد بپرهیزید. او را بغل نكرده و نبوسید، زیرا این عمل ممكن است چرخه جلب توجه را ایجاد كند كه ما می خواهیم از آن دوری كنیم. مراقب لحن كلامتان باشید، دور كردن كودكتان با لحنی عصبانی: «همین است كه هست! برو ببینم!»، این روش را به تنبیه تبدیل می كند. هدف شما باید بی طرف جلوه كند تا فرزندتان بتواند از این زمان برای فكر كردن در مورد چگونه تغییر دادن رفتارش استفاده كند و به دنبال تلافی كردن نباشد.»، واقع نگر باشید،و رفتارهای پوچی را كه نمی توانید انجام دهید،مطرح نكنید. نگویید: «اگر به این كار خاتمه ندهی تمام روز باید آنجا بمانی.»
عاطفه صادقی
روزنامه همشهری
