افراد در معرض خطر نابینایی و کم بینایی
امروزه میلیون‌ها نفر در سراسر جهان درگیر مشکل نابینایی بوده و از آن رنج می برند، اما آیا می‌دانید بیشتر افرادی که هم اکنون به نابینایی مبتلا هستند روزی بینا بوده و از چشم‌های سالمی برخوردار بوده‌اند؟
آقای دکتر! به طور معمول چه افرادی در معرض خطر نابینایی و کم بینایی هستند؟
همه افراد جامعه می توانند در معرض این خطر باشند، اما گروهی از افراد از میزان خطر بالاتری برخوردارند که به طور معمول عبارتند از: نوزادان با وزن کم هنگام تولد، کارگران، رانندگان، افرادی که نزاع می کنند، رزمندگان، افرادی که از لنز استفاده می کنند، افراد مبتلا به دیابت، مصرف کنندگان بعضی از داروها، افراد مسن ، جوامعی که از سطح بهداشت پایینی برخوردارند و ... .
یکی از گروه‌هایی که در معرض خطر نابینایی یا کم بینایی هستند، نوزادان هستند. چرا؟
نوزادانی که هنگام تولد وزنی کمتر از 2 کیلوگرم و عمری کمتر از 30 هفته دارند، به دلیل نارس بودن باید در انکوباتور بزرگ شوند، بنابراین به علت دریافت اکسیژن زیاد و نارسایی عروق شبکیه چشم، در معرض رشد بیش از حد عروق اضافی در شبکیه و جداشدن شبکیه و خون‌ریزی داخل چشمی هستند.
این نوزادان باید به سرعت تحت معاینه و در صورت لزوم لیزردرمانی قرار گیرند. پیشگیری از نابینایی در این نوزادان، مهم است و در صورت هرگونه کوتاهی، خطرات شدیدی بینایی آنان را تهدید می‌کند.
نوزادان همچنین در معرض بیماری های دیگری از قبیل آب سیاه مادرزادی، تومورهای داخل چشمی خطرناک و آب مروارید مادرزادی هستند. لوچی از بیماری های شایع در نوزدان است و درمان زودرس در این کودکان ضروری است. این عوامل و سایر عواملی که موجب کاهش دید یک طرفه در نوزادان می شود، موجب تنبلی چشم در کودکان می شود که شناخت زودرس و درمان سریع آن می تواند از کاهش شدید بینایی در آنان جلوگیری کند. عفونت‌های نوزادی نیز به خصوص در جوامعی که از پیشرفت کمی برخوردارند، از عوامل تهدید کننده بینایی هستند. نوزادانی که از مادران دچار سوزاک یا گونوره متولد می شوند، در معرض عفونت‌های چشمی و زخم قرنیه و نابینایی مطلق هستند. نوزادانی هم که مادران شان مبتلا به عفونت توکسوپلاسمایی در داخل رحم هستند، در معرض ضایعات شبکیه ناشی از توکسوپلاسما هستند. این عفونت‌ها می توانند در طول زندگی عود کرده و کاهش دید بیشتری هم ایجاد کنند.
گفتید کارگران هم در معرض خطر هستند. همه کارگران یا فقط گروه خاصی از آن ها؟
بله، بیماری های شغلی از عوامل خطرزا در بین جوامع کارگری است، اما کارگرانی که با پرس یا پتک یا چکش بر فلزات و سنگ می کوبند، در معرض خطر پرتا‌ب فلزات و اصابت به چشم هستند و پارگی قرنیه، آب مروارید، پارگی شبکیه و عوارض بسیار دیگر در انتظار این بیماران است.
کارگرانی که در مقابل کوره‌های شیشه گری هستند، در معرض تابش اشعه مادون قرمز به چشم و ایجاد آب مروارید هستند.
استفاده از عینک ویژه می تواند احتمال ایجاد این عارضه را به حداقل برساند.
کارگرانی که در معرض مواد شیمیایی مانند آهک، پرمنگنات، ترکیبات کلر، بازها و اسیدها قرار دارند، در صورت استفاده نکردن از ماسک و عینک و اقدامات احتیاطی می توانند دچار ضایعات شیمیایی و سوختگی چشم شوند و در نتیجه در معرض تهدیدات نابینایی هستند.
توجه داشته باشید پیشگیری از طریق روش‌های احتیاطی و ایمنی، میزان ضایعات ناشی از کار را به حداقل می رساند.
پایین بودن سطح بهداشت چه تاثیری بر کم بینایی یا نابینایی دارد؟
مطالعات وسیع نشان داده تراخم در جهان ریشه کن نشده و نزدیک به چهار میلیون نفر در جهان با آن دست به گریبان هستند. جوامعی که در معرض این بیماری هستند، از پایین ترین سطح بهداشتی به خصوص از نظر بهداشت محیط، آب آشامیدنی و شستشو برخوردارند. تلاش برای کاهش ضایعات ناشی از تراخم، تنها می تواند احتمال کاهش دید را کنترل کند. افزایش سطح بهداشت محیط و کنترل آلودگی‌ها و بهبود بهداشت فردی از بهترین راه‌های پیشگیری از نابینایی در این جوامع است. آلودگی‌های انگلی نیز از علل نابینایی در این جوامع هستند.
رانندگان و اهل نزاع چگونه در معرض خطر قرار می گیرند؟
تصادفات رانندگی در صورت استفاده نکردن از کمربند و کیسه هوای ایمنی می تواند ضایعات وسیعی در صورت و چشم ایجاد کند. شکستگی در ته چشم، پارگی قرنیه، خون ریزی‌های قدامی و خلفی چشم و پارگی شبکیه و عوارض دیگر همه می توانند در تصادفات ایجاد شوند. پیشگیری از نابینایی با رعایت جوانب ایمنی میسر است. این گونه ضایعات در نزاع ها و درگیری ها هم شایع است، ضمن آن که پارگی‌های ناشی از گلوله و اشیای برنده مانند چاقو در این موارد شایع تر است.
مصرف کنندگان لنز به چه نکاتی باید توجه کنند؟
وجود عفونت های چشمی یا وجود التهابات پلکی و بلفاریت از عوامل خطرزا برای مصرف کنندگان لنز است، مصرف کنندگان باید لنز را تحت نظر پزشک استفاده کنند و هرگونه عفونت را درمان کنند. بلفاریت یا التهاب و قرمزی چشم را کنترل کنند. مژه‌ها را تمیز کنند.
لنز خود را به دیگران قرض ندهند و در صورت هر گونه عفونت احتمالی، از مصرف لنز خودداری و سریعا به پزشک مراجعه کنند.
دیابت با چشم چه می کند و چگونه به کم بینایی یا نابینایی منجر می شود؟
بیماران مبتلا به دیابت، همواره در معرض عوارض چشمی دیابت هستند. آثار ضایعات چشمی دیابت بین 5 تا 10 سال پس از شروع دیابت، آغاز می شود. به این صورت که ابتدا خون‌ریزی‌های پراکنده در ته چشم و شبکیه ایجاد می شود. سپس ممکن است کاهش دید ناشی از تراوش مایع در مرکز شبکیه و لکه زرد ظاهر شود. گاهی هم بینایی خوب است، ولی عروق اضافه در شبکیه ظاهر می شود.
بنابراین معاینه مرتب توسط چشم پزشک به طور سالیانه برای افراد دیابتی توصیه می شود.
گفتید مصرف کنندگان بعضی از داروها هم ممکن است در معرض خطر باشند. لطفا مثال بزنید.
ببینید، برخی از بیماری ها که مستلزم مصرف داروهای خوراکی یا تزریقی است، می تواند خطراتی برای بینایی ایجاد کند. بیمارانی که کورتون سیستمیک مصرف می کنند، در معرض ایجاد "آب مروارید" یا "کاتاراکت" هستند. به‌عنوان مثال، بیمارانی که به دلیل ضایعات روماتولوژیک، داروی کلروکین مصرف می کنند، در معرض ضایعات لکه زرد در شبکیه چشم هستند که این بیماران باید به منظور جلوگیری از ضایعات شبکیه، به طور مرتب توسط چشم پزشک معاینه و میدان مرکزی دید آنان کنترل شود.
دکتر سید مسیح هاشمی- متخصص چشم و فوق‌تخصص بیماری‌‌های شبکیه و لیزر
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
مصاحبه کننده: مریم منصوری
*مطالب مرتبط:
شب کوری، علامتی از کمبود ویتامین A
بروز نابینایی در ازدواج فامیلی
