مراقب قلب خود باشید

قلب، عضوی عضلانی و تو خالی است که در قسمت پایین قفسه سینه، در پشت و سمت چپ استخوان جناغ سینه قرار گرفته است. اندازه ی قلب هر فردی به اندازه ی مُشت دست اوست.

این عضو قوی و پُرکار، خون را به همه بخش‌های بدن اعم از سلول‌ها، عضلات، استخوان‌ها و اعضا پمپ می‌کند.

از دیدگاه یک متخصص قلب، قلب چه تعریفی دارد؟

در تمام طول زندگی، قلب با سرعتی حدود یک بار در ثانیه می‌تپد و حین فعالیت بدنی این سرعت به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.

وزن قلب حدود 500 گرم است، با این حال در هر دقیقه حدود پنج لیتر خون یا بیشتر را پمپ می‌کند. قلب روزانه 7500 لیتر خون را به داخل دستگاه گردش خون پمپ می‌کند. خونی که به وسیله قلب جریان می‌یابد، نیازهای غذایی و اکسیژن سلول‌ها را تامین می‌کند.

دستگاه گردش خون که خون در داخل آن جریان می‌یابد از دو نوع رگ اصلی تشکیل شده است:

1-سرخرگ‌ها : خون اکسیژن‌دار را از قلب خارج کرده و به تمام بافت‌های بدن می‌رسانند.

2-سیاهرگ‌ها : خون حاوی مواد زاید مانند دی‌اکسید کربن را به قلب بازمی‌گردانند تا پس از آن به ریه‌ها برود. ریه‌ها دی‌اکسید کربن را خارج کرده و اکسیژن تازه را جایگزین آن می‌کنند.

اگر عمل پمپاژ قلب و گردش خون ناشی از آن تنها چند دقیقه از حرکت باز ایستد، زندگی خاتمه می‌یابد. در حقیقت، اغلب اوقات مرگ اولین علامت بیماری قلب و عروق است.

علت اصلی اینکه تا این حد روی پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی تاکید می‌شود نیز همین موضوع است.

چه عواملی می‌توانند سلامت قلب‌مان را تهدید کنند؟

عوامل خطرزای بیماری قلبی‌عروقی هم شامل مواردی است که شما نمی‌توانید در طول زندگی آنها را کنترل کنید، مانند جنس، سن و ارث و هم شامل جنبه‌هایی از زندگی شماست که قادر به کنترل آنها هستید مانند مصرف سیگار، اضافه وزن، فعالیت بدنی، میزان کلسترول خون، فشار خون بالا و قند خون بالا.

همچنین در نظر داشته باشید که خطر به معنی احتمال و شانس است، و نه به معنی حتمی بودن وقوع یک رویداد.

در بین صحبت‌هایتان به اضافه وزن اشاره کردید. در این باره نیز بیشتر توضیح دهید؟

هنگامی که وزن شما افزایش می‌یابد، بیشترین چیزی که به دست می‌آورید بافت چربی است. درست مانند سایر قسمت‌های بدن، این بافت نیز به اکسیژن و مواد مغذی خون نیاز دارد. با افزایش نیاز به اکسیژن و مواد مغذی، مقدار خون گردشی در بدنتان نیز ناگزیر افزایش می یابد. در نتیجه چاقی خطر ابتلا به فشار خون بالا را بیشتر می‌کند. چربی‌ اضافه همچنین با افزایش سطح کلسترول بد و تری گلیسرید و کاهش سطح کلسترول خوب همراه است.

با گذشت زمان تغییرات چربی خون در تولید رسوبات چربی در سرخرگ‌ها که به آن تصلب شرایین (آترواسکلروز) گفته می‌شود، مشارکت می‌کند. آترواسکلروز،سرخرگ شما را در معرض خطر بیماری سرخرگ کرونر و سکته مغزی قرار می‌دهد.

چاقی چند اثر مضر دیگر نیز دارد:

عامل اصلی دیابت نوع 2 و سنگ صفرا، چاقی است و می‌تواند قطع تنفس حین خواب و بیماری آرتروز مفاصل را نیز بدتر کند. چند نوع سرطان نیز با اضافه وزن همراه‌اند. در زنان این سرطان‌ها شامل سرطان پستان ، رحم، روده بزرگ و کیسه صفراست. مردان مبتلا به اضافه وزن در معرض خطر بیشتر ابتلا به سرطان روده بزرگ و پروستات هستند.

اگر چاق هستید کاهش تنها 10 درصد از وزن کنونی شما می‌تواند اثر مثبتی روی سلامتی ‌تان داشته باشد. کم کردن آهسته و پیوسته ی وزن به میزان نیم تا یک کیلوگرم در هفته، بی‌خطرترین راه کاهش وزن است.

زندگی شهری امروز موجب شده است که کمتر فعالیت بدنی کنیم و در نتیجه چاق شویم. درباره ورزش کردن نیز اظهار نظر بفرمایید؟

ورزش نکردن یک عامل خطرزای جدی برای بیماران قلبی عروقی است. این عامل همچنین با سایر عوامل خطر از قبیل چاقی، دیابت، فشار خون بالا و سطح پایین کلسترول خوب همکاری می‌کند.

نداشتن فعالیت بدنی، خطر بیماری سرخرگ کرونر را تقریبا دو برابر می‌کند و با خطر کلسترول بالا، فشار خون بالا یا مصرف سیگار قابل مقایسه است.

علاوه بر این افراد کم تحرک 30 تا 50 درصد بیش از دیگران در معرض ابتلا به فشار خون بالا قرار دارند.

اگر همین امروز تصمیم بگیریم و شروع به ورزش کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟

ورزش منظم و متوسط تا شدید نقش بسیار مهمی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی‌عروقی دارد. حتی میزان نسبتا کم فعالیت بدن، اگر به صورت منظم و به مدت طولانی انجام شود، سودمند خواهد بود.

فعالیت بدنی روزانه می‌تواند خطر بیماری قلبی‌عروقی را کاهش دهد. این عمل، میزان کلسترول خوب شما را بالا می‌برد، سطح کلسترول بد و تری گلیسرید را کاهش می‌دهد و فشار خون را کم می‌کند. کارایی عضله قلب را بهبود می‌بخشد و در کنترل وزن به شما کمک می‌کند. ورزش منظم قادر است خطر حمله قلبی بعدی و مرگ را نیز کاهش دهد.

فعالیت جسمی علاوه بر مزایایی که روی قلب و عروق خونی دارد، برای سایر قسمت‌های بدن نیز سودمند است. فعالیت بدنی موجب ساخت استخوان‌ها، عضلات و مفاصل سالم می‌شود و خطر سرطان روده را کاهش می‌دهد.

همچنین فواید روانی نیز دارد. احساس افسردگی و اضطراب را کاهش داده و خلق را بهتر کرده و احساس خوب بودن را تقویت می‌کند.

اغلب موارد، واژه بیماری قلبی عروقی با بیماری قلبی اشتباه گرفته می‌شود. این دو بیماری چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟

بیماری قلبی‌عروقی و بیماری قلبی اغلب به جای هم به کار می‌روند، اما "قلبی‌عروقی" اصطلاح گسترده‌تری نسبت به "قلبی" است زیرا نه تنها قلب، بلکه همه سرخرگ‌ها، مویرگ‌ها و سیاهرگ‌هایی را که مستقیم یا غیر مستقیم با قلب ارتباط دارند، در بر می‌گیرد.

به این ترتیب بیماری قلبی‌عروقی، نه تنها بیماری‌های قلب، بلکه بیماری‌های عروق خونی مانند سکته مغزی را نیز شامل می‌شود.

دکتر ارشمیدس صنعتی- فوق ‌تخصص قلب و عروق

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

مصاحبه: دکتر مجید سلطانی