نگاهى آمارى به كمك هاى غرب به عراق در طول جنگ تحمیلى(2)

کمک های شوروی به عراق

شوروى سابق علاوه بر ارسال سلاح به عراق، با ارزیابى از ضعف هاى ساختارى ارتش آن كشور در وضعیت دفاع و حمله، در توسعه نیروهاى مسلح عراق و طرح ریزى استراتژى تهاجمى این كشور نیز نقش فعال و محورى داشت. كمك هاى شوروى به عراق حتى در پاره اى از مواقع در مقایسه با سایر كشورها بسیار برجسته تر و نمایان تر بود و تا اندازه اى تاثیرات سرنوشت سازى بر روند تحولات جنگ داشت. بر اساس گزارش هفته نامه «فارین ریپورت » (foreign Report) چاپ لندن درباره كمك هاى تسلیحاتى شوروى به عراق، روس ها از اول ماه ژانویه 1987 یك قطار هوایى به منظور تحویل اسلحه به عراق به كار انداختند و موشك هاى زمین به زمین با برد متوسط از نوع اسكاد B، تانك هاى جدید تى - ،72 هواپیماهاى میگ 23 و میگ 25 كه به صورت قطعات جداگانه حمل مى شد و موشك هاى ضدهواپیما از انواع گوناگون همراه با تكنسین هاى روسى را به عراق فرستادند. علاوه بر آن، مسكو چهار فروند هواپیماى سوخت رسان از نوع توپولوف 72 براى سوخت رسانى از آسمان به هواپیماهاى جنگى و بمب افكن هاى عراق به آن كشور تحویل داد.

جیمز بیل یكى از محققان امریكایى، طى مقاله اى درباره كمك  هاى شوروى به عراق نوشت: « شوروى با عراق روابط بسیار نزدیك دارد و حدود 60 درصد از تجهیزات نظامى آن كشور را تامین مى كند و علاوه بر هواپیماهایى مانند میگ ،21 23 و 25 در حال حاضر میگ 29 و هزاران موشك زمین به زمین اسكاد در اختیار عراق گذاشته است. شكى وجود ندارد كه اتحاد جماهیر شوروى بزرگترین قدرت خارجى است كه از عراق حمایت مى كند.» بنابر گزارش رسمى روزنامه اخبار مسكو، فهرست بخشى از تسلیحات نظامى كه شوروى در طول جنگ تحمیلى علیه ایران به عراق تحویل داد، به شرح زیر است:

500 دستگاه تانك تى - 72 ،1000 دستگاه تانك تى - 62 ،350 فروند موشك زمین به زمین با برد 300 كیلومتر، 25 فروند هواپیماى شكارى میگ 29، 23 فروند هواپیماى شكارى میگ25  ،70 فروند هواپیماى شكارى میگ 23 ، 70 فروند هواپیماى شكارى میگ 21 و 30 فروند جنگنده شكارى سوخوى 25 و 50 فروند جنگنده شكارى سوخوى 20.

كمك هاى فرانسه به عراق

بیشترین میزان كمك نظامى به عراق در طول جنگ تحمیلى از آن فرانسوى ها است كه در مقایسه با سایر كشورهاى غربى بیشترین تسلیحات مورد نیاز عراق را به این كشور ارسال كردند. فرانسوى ها منابع استراتژیك و توانایى هاى مالى لازم را براى تقویت عراق در اختیار داشتند و به همین دلیل از شهریور سال 1359 - 1980 فروش تسلیحات نظامى فرانسه به عراق به 5/6 میلیارد دلار رسید و 4/7 میلیارد دلار نیز در قالب قراردادهاى بازرگانى و غیرنظامى میان دو كشور منعقد شد كه دست كم هفت میلیارد دلار از مجموع این معاملات به صورت وام و اعتبارات بود. در سال 1982 میلادى، 40 درصد از صادرات تسلیحاتى فرانسه به عراق ارسال مى شد؛ میراژ اف- 1، موشك هاى هوا به هواى مجیك - 1، موشك هاى اگزوست 39-AM و پس از آن هواپیماهاى سوپر استاندارد علاوه بر تقویت قدرت هوایى عراق، این كشور را براى حمله به نفت كش ها و پایانه هاى نفتى ایران از موقعیت برترى برخوردار مى كرد. همچنین عراقى ها یك قرارداد 6/5 میلیارد دلارى تحت عنوان «پروژه  فاو» با سه شركت خصوصى فرانسوى به امضا رساندند.

عراقى ها پیش بینى كرده بودند كه طى سه مرحله از ساخت هواپیما و صنعت فضایى برخوردار خواهند شد و به جاى اعمال تغییر و ارایه خدمات به میراژهاى اف - 1 در فرانسه، در كشور خود به این كار اقدام كنند.

همچنین، عراقى ها امیدوار بودند كه با احداث كارخانه هواپیماسازى «سعد 25» و با انتقال فناورى جدید و هواپیماى آموزشى آلفا جت ،134 محصول مشترك آلمان و فرانسه را تولید كنند. عراق در مرحله پایانى مى توانست هواپیماى میراژ 2000 را به عنوان بمب افكنى جدید كه در ارتفاع پایین پرواز مى كرد و دستگاه رادار آن مى توانست دفاع هوایى را گمراه كند، تولید كند. افزون بر این، فرانسوى ها در ساخت راكتور اتمى و فراهم كردن زمینه دستیابى عراق به سلاح اتمى نقش برجسته اى داشتند.

یكى از فرودگاه هاى پیشین ناتو در فرانسه محل بارگیرى هواپیماهاى نیروى هوایى عراق بود و این هواپیماهاى غول پیكر بارى، هر روز به این فرودگاه مى آمدند و موشك هاى ساخت فرانسه، بمب هاى خوشه اى، فیوز، تجهیزات رادارى و الكترونیكى هواپیماها را با خود به عراق مى بردند. محموله هاى تسلیحاتى فرانسه به عراق آن قدر زیاد بود كه تقریبا از اواسط سال 1986 حتى هواپیماهاى غیرنظامى خطوط هوایى بغداد - پاریس نیز به حمل جنگ افزار مى پرداختند.

بنا به گزارش هاى منتشر شده در آن مقطع زمانى، فرانسه نخستین جنگنده بمب افكن میراژ خود را بلافاصله پس از آزادى گروگان هاى امریكایى از ایران (در بهمن 1359 - 1980 ) به عراق فرستاد. كمى بعد، چهار فروند میراژ فرانسوى با هدایت خلبانان نیروى هوایى فرانسه وارد قبرس شدند و از آنجا توسط خلبانان عراقى به عراق منتقل شدند. پس از آن هم به تدریج میراژهاى فرانسوى در پى سفارش عراق به این كشور تحویل داده شدند. همچنین13 دستگاه موشك انداز متحرك، علاوه بر سكوهاى ثابت به عراق تحویل داده شدند. بازسازى رآكتور هسته اى ازیراك، كه در سال 1981 به دست اسراییلى ها منهدم شده بود، از جمله كمك هایى بود كه «لكود شسول» وزیر خارجه وقت فرانسه در دیدار ژانویه 1983 به طارق عزیز، قول آن را داد.

كمك هاى انگلیس به عراق

رونق ناگهانى بازار عراق براى صنایع ابزارسازى انگلیس نیز كارساز بود. بر اساس برآورد انجمن فناورى ابزارهاى ماشین انگلیس ((MTAA فروش ابزارهاى ماشینى این كشور به عراق از 2/9 میلیون دلار در 1987 میلادى به 31/5 میلیون دلار در سال 1988 میلادى افزایش یافت. از سوى دیگر برخى از كارخانه هاى انگلیسى در پى فروش سلاح به عراق سود سرشارى به دست آوردند و حتى در سال 1988 میلادى فروش این اقلام به یك دوم میلیارد دلار رسید. همزمان انگلیسى ها دفتر خرید ایران در خیابان ویكتوریاى لندن را از طریق سازمان اطلاعاتى M-15 كنترل كرده و اطلاعات آن را در اختیار عراق قرار مى دادند.

احداث شبكه پناهگاه هاى پر هزینه زیرزمینى، بخش دیگرى از تلاش هاى عراق بود كه در ژوئن 1982 با تصمیم صدام و مشاركت مهندسان انگلیسى آغاز شد. كالین گرافت، رییس فدراسیون مشاوران در مقاطعه كاران پناهگاه هاى هسته اى انگلیس مى گوید: «شركت هاى انگلیسى طرح هایى ارایه كردند كه به موجب آن براى 48 هزار سرباز، پناهگاه  امن ساخته شد. هر پناهگاه تونل پولادین داشت و مى توانست تا 1200 نفر را در خود جاى دهد. در هر پناهگاه  پست هاى فرماندهى، محل بیماران، اتاق هاى ضد آلودگى، آشپزخانه، انبارغذاهاى خشك، آب و قورخانه یعنى تمام ملزومات یك اقامت بلندمدت پیش بینى شده بود.»

احمد معمارى

منبع: ویژه نامه سروقامتان روزنامه جوان