فرار از مقبره
وسایل لازم :
فنر
دو کاسه کاغذی کوچک
یک بسته مهره
یک بسته تیله
نخ
قیچی
متر اندازه گیری
ماشین حساب
بسته ی فعالیتی "فرار از مقبره"
اهداف :
دانش آموزان قادر خواهند شد تا دستگاه معادلات خطی را حل کنند.
طرح درس :
قبل از انجام این فعالیت در کلاس:
- نگاهی به بسته ی فعالیتی "فرار از مقبره" بیندازید. به منظور آشنایی با این فعالیت و سؤالات مطرح شده، قبل از شروع کلاس، فعالیت را خودتان انجام دهید.
- بسته ی فعالیتی "فرار از مقبره"
- دو کاسه و فنر ها را به یکدیگر متصل کنید و آن را از سقف کلاس آویزان کنید. یکی از کاسه ها باید پایین تر از دیگری قرار بگیرد. فاصله ی هر کاسه تا کف کلاس و اختلاف این دو فاصله را اندازه بگیرید.
- وقتی این فعالیت را با دانش آموزان کلاس های پایین تر انجام می دهید، باید قبلا ً ظرف ها وفنر ها را به هم متصل کرده و به کمک چهار چوب ساده ای آن را از سقف آویزان کنید. یعنی نباید از دانش آموزان انتظار داشته باشید که خودشان این کار ها را انجام دهند.
هر گروه سه نفره از دانش آموزان به دو کاسه نیاز دارند. اگر به مهره یا تیله دسترسی نداشتید، می توانید آن ها را با اجسام کوچک دیگری که هم اندازه و هم وزن باشند، جایگزین کنید. مثلاً گیره ی کاغذ، مهره، سکه، دانه های ذرت بو داده و ... . تنها شرط جایگزینی، این است که مواد انتخاب شده برای داخل یک کاسه، به طور قابل توجهی از مواد داخل کاسه ی دیگر سنگین تر باشد.
در صورتی که با دانش آموزانی در سطح جبر پیشرفته کار می کنید، فقط اولین صفحه ی بسته ی فعالیتی را در اختیار آنان قرار دهید و اجازه دهید تا به صورت گروهی مسئله را حل کنند.
هر گروه از 3 دانش آموز تشکیل می شود که به هر یک، کاری محول خواهد شد. یکی از دانش آموزان مسئول ثبت اطلاعات خواهد شد. او باید اطلاعات حاصل از آزمایش را یادداشت کند. دانش آموز دوم، مسئول اندازه گیری خواهد شد. او باید به دقت و کاملاً صحیح، فاصله ی انتهای هر ظرف را از کف کلاس برحسب سانتی متر اندازه بگیرد. مسئولیت دانش آموز سوم نیز این است که به آرامی مواد را در داخل کاسه ها قرار دهد.
در صورتی که کاسه ها و فنر ها را قبلاً به هم متصل و از سقف آویزان کرده باشید، هر گروه به یک متر اندازه گیری، سه کپی از برگه های بسته ی فعالیتی، یک ماشین حساب، یک بسته مهره و یک بسته تیله نیاز دارد. در غیر این صورت، علاوه بر موارد فوق، هر گروه به دو کاسه، دو فنر، نخ و قیچی نیز نیازمند است.
ابتدا مسئله ی مطرح شده را با صدای بلند برای دانش آموزان بخوانید و از آن ها بخواهید آن را به زبان خود بازگو کنند. (برای صرفه جویی در مصرف کاغذ می توانید اولین برگه ی بسته ی فعالیتی را به دانش آموزان ندهید. همچنین آخرین برگه ی بسته ی فعالیتی را یا در اختیار دانش آموزان قرار ندهید و یا آن را نگه دارید تا درصورت لزوم در انتهای درس توزیع کنید.)
برای دانش آموزان توضیح دهید که دو کاسه ای را به کمک فنرها از سقف آویزان کرده اند، مدل سازی سبدهایی است که در مسئله ی "فرار از مقبره" مطرح شده است. همچنین به آن ها بگویید: "پس از انجام آزمایش اول بسته ی فعالیتی، اطلاعاتی به شما خواهم داد تا شما تعداد موادی را که باید داخل هر یک از کاسه ها ریخته شود، تا کاسه ها هم سطح شوند، تعیین خواهید کرد."
در حالی که دانش آموزان فعالانه به جمع آوری و ثبت اطلاعات مشغولند، در کلاس بگردید و به صورت تصادفی از گروه های مختلف درباره ی چگونگی حل مسئله، بپرسید. درصورتی که از توضیحات گفته شده راضی نشدید، به منظور بررسی بیشتر، سؤالات زیر را برای آن گروه مطرح کنید:
- درباره ی این خط چه می توانید بگویید؟
- چگونه شیب خط و محل تقاطع خط با محور y ها با این مسئله مرتبط می شود؟
- منظور از جا به جایی متوسط چیست؟
آن قدر به سؤالات خود ادامه دهید تا دانش آموزان بتوانند با مسئله ارتباط برقرار کنند.
حداقل یک بار به هر گروه سر بزنید.
پس از تکمیل سؤالات 1 تا 20 توسط همه ی گروه ها، در کلاس به بحث و بررسی بپردازید. شما می توانید سؤالاتی مانند زیر را مطرح کنید:
- هدف از این فعالیت چه بود؟
- چه آموختید؟
- آیا همان چیزی بود که انتظار داشتید؟
- آیا می توانید به سارا و سحر کمک کنید تا مسئله شان را حل کنند؟
پس از بحث کلاسی، توجه دانش آموزان را به دو ظرفی که از سقف آویزان کرده اید، جلب کنید. اختلاف ارتفاع آن دو ظرف را بیان کرده و از دانش آموزان بخواهید تا در مدت 2 دقیقه، تعداد موادی را که باید در هر ظرف ریخته شود، تعیین کنند. به هر گروه برگه ای بدهید تا نام گروه و پاسخ خود را در آن بنویسند و برگه را به شما باز گردانند.
سپس تک تک گروه ها باید پاسخ خود را در کلاس، آزمایش کنند. گروهی که دقیق ترین پاسخ را ارائه داده باشد، برنده است. در مرحله ی آخر، از دانش آموزان بخواهید در کلاس یا به عنوان تکلیف منزل، به آخرین سؤال در برگه ی فعالیتی در بخش "حل بازی"، پاسخ دهند.
پرسش هایی برای دانش آموزان
چگونه به کمک دستگاه معادلات، می توان مسئله ی "فرار از مقبره" را حل کرد؟
ارزشیابی :
هر یک از گروه ها باید قبل از آزمایش فرضیات خود به کمک ظرف ها، توضیح مختصری درباره ی چگونگی حل مسئله بیان کنند.
تعمیم :
با تغییر حداقل یکی از مواد، از دانش آموزان بخواهید، مسئله را مجدداً حل کنند. (مثلا ً تیله ها یا مهره ها را تغییر دهید.)
نظرات معلم
سطح انگیزه، اشتیاق و فعالیت دانش آموزان بالا بود یا پایین؟ چرا؟ توضیح دهید.
آیا این طرح درس با ویژگی های یادگیرندگان مختلف، مطابقت داشت؟
دانش آموزان، چگونه درک خود را از موضوعات مطرح شده، نشان دادند؟
آیا شما بر حسب شرایط کلاستان، تغییراتی در این طرح ایجاد کردید؟ اگر بله، چه تغییراتی؟ و آیا ایجاد این تغییرات، مؤثر بود؟
مترجم : منصوره فروزان
