رصدخانه ی ملی ایران

با گذشت حدود هفت سال از آغاز مكان‌یابی «رصدخانه ملی ایران» و وقفه‌های مكرر در اعلام مكان نهایی احداث رصدخانه، شورای راهبری رصدخانه ملی ایران اخیراً در جلسه ای، نیز در مورد انتخاب یكی از دو ارتفاع مورد بررسی در قم و كاشان برای احداث رصدخانه به نتیجه نرسید و تعیین محل رصدخانه به منظور انجام مطالعات دقیق‌تر و حصول اطمینان بیشتر به روزهای آینده موكول شد.

مکان یابی رصدخانه ی ملی ایران

به گزارش ایسنا، فعالیت مكان‌یابی رصدخانه ملی ایران در چند سال گذشته با نظارت مركز تحصیلات تكمیلی در علوم پایه زنجان به ریاست دكتر یوسف ثبوتی زیر نظر دكتر سعدالله نصیری قیداری انجام شده است.

ابتدا با استفاده از داده‌های هواشناسی 33 منطقه در كشور كه بر اساس مشاهدات اولیه شرایط بهتری داشتند. چهار محل مناسب از لحاظ پوشش ابری، باد، زلزله شناسی انتخاب شد و سپس با ابزارهای تخصصی تشخیص كیفیت شرایط رصدی (DIMM) وضعیت جو در آنها مورد بررسی قرار گرفت و سپس در مناسب‌ترین بلندی ممكن در هر محل یك گروه برای اندازه‌گیری‌های بعدی مستقر شد.

این گروه‌ها در شرایطی دشوار در مناطقی دور افتاده در همه شب‌هایی كه آسمان صاف بوده به ثبت داده‌های كیفیت جو پرداخته‌اند.

نتایج این بررسی‌ها منجر به انتخاب نواحی نامزد اصلی احداث رصدخانه ملی شده است. پیگیری این اندازه‌گیریها همچنان فعالیت با اهمیتی برای رصدخانه ملی است.

در تعیین محل مناسب برای استقرار رصدخانه باید پارامترهای متعددی را از عوارض زمین شناختی مانند وجود گسل‌ها و معادن گرفته تا جریان‌های باد و اختلاف فشار، آلودگی نوری، پایداری جوی و از این قبیل منظور كرد.

این اطلاعات مشخص خواهند كرد كه پارامتر دید برای هر محل چقدر است و بنابراین چه ابزاری برای آن محل مناسب خواهد بود. به همین دلیل داده‌های كیفیت جو برای طراحی فنی تلسكوپ و بهره‌برداری بهینه از رصدخانه ضروری است.

اما داده‌های گردآوری شده در این بررسی مستقلا هم ارزش علمی دارند و مجموعه آنها شناسنامه مناطق ایران از لحاظ امكان استفاده از آسمان این كشور برای دانش جهانی نجوم محسوب می‌شود.

آسمان صاف هم گاه موهبتی است، مثلا برخورداری كشور شیلی از آسمان بسیار صاف باعث شد كه كشورهای اروپایی در چارچوب سازمان رصدخانه جنوب اروپا از دهه 70 میلادی به بعد میلیاردها دلار برای ساختن رصدخانه در این كشور ــ علیرغم اوضاع بی‌ثباتش ــ سرمایه‌گذاری و درآمد ارزی هنگفتی نصیب آن كنند.

نكته مهم این است كه با پایان گرفتن برنامه هشت ساله مكانیابی رصدخانه كه چهار سال آن هم با تحققات میدانی و داده‌گیری‌های محیطی همراه بوده، كشور ما به فن‌آوری و دانش پیشرفته‌ای از مكان‌یابی دست یافته است و از این پس می‌تواند این دانسته‌ها و مهارت‌ها را به كشورهای دیگر منتقل كند.

نتیجه ی آخرین جلسه

دكتر سعد الله نصیری قیداری، مسوول مكان‌یابی رصدخانه ملی ایران در گفت‌وگو با ایسناگفت: جلسه روز دوشنبه شورای راهبری رصدخانه ملی كه قرار بود طی آن مكان نهایی رصدخانه مشخص شود به علت نزدیكی پارامتر روشنایی آسمان در دو محل مورد نظر به نتیجه نرسید كه امیدواریم با صافی هوا در این دو منطقه به طول دو شب به طوری كه ماه نیز در آسمان نباشد، با اندازه‌گیری پارامتر روشنایی آسمان از فیلتر B مكان نهایی مشخص شود.

عضو هیات علمی دانشگاه تحصیلات تكمیلی علوم پایه زنجان تصریح كرد: حتی در دو هفته گذشته در كاشان و قم آسمان صاف وجود داشت، اما در ارتفاعات بارش بود. البته پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد كه این جبهه هوا كه از آسمان ایران در حال گذر است و امكان اندازه‌گیری این داده‌ها را خواهد داد.

دكتر نصیری ابراز امیدواری كرد با تامین به موقع بودجه، ساخت رصدخانه پس از تعیین مكان‌نهایی به سرعت آغاز شده و هر ساله بودجه مورد نیاز از سوی معاونت پژوهشی وزارت علوم به پژوهشگاه دانش‌های بنیادی كه مسئول اجرای پروژه است واگذار ‌شود.

مسوول مكان‌یابی رصدخانه ملی ایران خاطرنشان كرد: طی مكان‌یابی در تامین بودجه مشكل چندانی نداشتیم و اگر مشكلی هم وجود داشت، قابل تحمل بود و هر زمانی كه بودجه نمی‌رسید دانشگاه تحصیلات تكمیلی علوم پایه زنجان حمایت لازم را صورت می‌داد تا كار متوقف نشود.

این نخستین دانش پایه و فن‌آوری پیشرفته‌ای است كه طرح رصدخانه ملی ایران برای ایرانیان به ارمغان آورده است و مسلما پا به پای تكمیل مراحل بعدی باز هم خواهد آورد.