شهرستان های استان فارس

خرم بید

خرم بید با مساحت 3325 كیلومتر مربع، 7/2 درصد از مساحت استان را به خود اختصاص داده است. براساس سرشماری سال 1378، 45166 نفر در این شهرستان به سر می برند. مركز این شهرستان صفاشهر است. شهرستان خرم بید از شمال به شهرستان آباده و استان یزد، از غرب به شهرستان اقلید، از جنوب به شهرستان مرودشت و از شرق به شهرستان بوانات محدود است. این شهرستان دارای دو نقطه ی شهری به نام های «صفاشهر» و «قادر آباد» و دو بخش مركزی و مشهد مرغاب است.

برخی مراكز دیدنی: منزل قدیمی بامداد، قصر یعقوب، امامزاده شهدا، تل خاكی یا قصر بهرام، غار دیو از دوره ی ساسانیان، كاروانسرای شهید آباد، چشمه بناب و تپه های باستانی صفاشهر.

داراب

داراب به عنوان یكی از شهرستان های تاریخی استان فارس بر سر راه جاده اصلی شیراز – بندرعباس قرار دارد. این شهرستان 11166 كیلومتر مربع وسعت دارد و 9 درصد مساحت استان را در برگرفته است. مركز آن شهر داراب، و جنت شهر و حاجی آباد از دیگر شهرهای این شهرستان است.

شهرستان داراب دارای بخش مركزی، حاجی آباد رستاق و فُرگ و 736 آبادی است و از شمال به استان های نی ریز و استهبان، از غرب به شهرستان های فسا و جهرم، از جنوب به شهرستان لار و از شرق به استان های كرمان و هرمزگان محدود است. براساس سرشماری سال 1378، جمعیت این شهرستان 223385 نفر بوده است.

داراب از قدیمی ترین شهرهای

استان فارس از پیشینه ای كهن در تاریخ برخوردار است. بنای دارابگرد را به داراب پسر بهمن ، پسر اسفندیار پادشاه اساطیری ایران نسبت می دهند و مورخان او را همان داریوش اول می شمارند. كشفیات باستان شناسی حكایت از این دارد كه این شهر به سبك پادگان های آشور قدیم به صورت دایره ای ساخته شد. با فتح داراب در سال 23 ه. ق و آغاز دوره اسلامی ، این شهر همچنان رونق خود را حفظ كرد.

برخی مراكز دیدنی: دارابگرد، مسجد سنگی، نقش رستم داراب، آتشكده آذرجو، مسجد جامع داراب، قلعه مزایجان، تنگ رُمبه، قصر آینه یا قصر دختر در رستاق، قلعه بهمن در روستای فـُرگ، كاخ بهرام در منطقه كله زاغ، برج شاه نشین در رستاق، سمه خواجه.

زرین دشت

این شهرستان كه در گذشته ای نه چندان دور یكی از بخش های شهرستان داراب بود و به نام «حاجی آباد» شناخته می شد، در حال حاضر مستقل ، و مركز آن شهر حاجی آباد است. این منطقه از نظر باستان شناسی از موقعیت ویژه ای برخوردار است و قدمت آثار آن از دوره ی پیش از تاریخ یعنی هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوران اسلامی می رسد و بیش از 20 اثر با ارزش را در بر می گیرد. در این میان مهم ترین اثر «تل سفیدك» حاجی آباد است كه در سال 1357 برای اولین بار مورد حفاری قرار گرفت و یك بنای ساسانی با گچ بری ها و مجسمه های گچی بسیار زیبا در آن شناسایی شد. در دومین فصل حفاری در این تپه در سال 78-1377 بقایای یك چهارطاقی با جزئیات داخلی آن شناسایی شد. در منطقه ی «چاه سبز» نیز یك فصل حفاری در سال 1376 انجام و منجر به كشف یك چهار طاقی و یك بنای چهار ستونی شد.

برخی مراكز دیدنی: دریاچه حاجی آباد، دریاچه میدان گل

سپیدان

سپیدان منطقه ای كوهستانی در شمال غرب استان فارس است و با 2649 كیلومتر مربع وسعت، 1/2 درصد از كل مساحت استان را در بر گرفته است. سپیدان از شمال به شهرستان اقلید، از غرب به كهكیلویه و بویراحمد، از جنوب به شیراز و از شرق به مرودشت محدود است. نقاط شهری سپیدان، اردكان و هرابال و دارای دو بخش بیضا و مركزی و 294 پارچه آبادی است.این شهرستان زیبا و آرام با قدمت هزار ساله در امتداد سلسله جبال البرز قرار گرفته و حدود 2250 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. جمعیت سپیدان بر اساس سرشماری سال 1378، 92819 نفر بوده است.

برخی مراكز دیدنی: منطقه كوهستانی شكرك در شمال غربی سپیدان، دریاچه برم فیروز در شمال شرقی شكرك، آبشار مارگون، تنگ تیزآب، چشمه شش پیر و كتیبه ی آن، قله رنج، امامزاده سید نورالدین، امامزاده فخرالدین، روستای هاپچان با بافت سنتی .

سروستان

مركز این شهرستان در 80 كیلومتری جنوب شرقی شیراز واقع است و با قدمت تاریخی هزاران ساله یكی از قدیمی ترین شهرهای استان فارس محسوب می شود.

برخی مراكز دیدنی: كاخ سروستان، بقعه شیخ یوسف سروستانی، قلعه گبری، قلعه انگشت گبری، قلعه برزو و ...

شیراز

شیراز با 10531 كیلومتر مربع وسعت، 5/8 درصد از مساحت كل استان را به خود اختصاص داده است. جمعیت شیراز  براساس سرشماری سال 1378، 1498402 نفر بوده است. این شهرستان از شمال به شهرستان مرودشت و سپیدان، از غرب به ممسنی و كازرون، از جنوب به شهرستان های فیروزآباد و جهرم ، از شرق به نی ریز، استهبان فسا  ارسنجان محدود است.بر اساس آخرین تقسیمات كشوری، این شهرستان دارای هفت نقطه ی شهری است و علاوه بر شیراز به عنوان مركز استان، شهرهای زرقان، خرامه، داریان، سروستان، كوار و لپویی در این شهرستان واقع هستند. این شهرستان دارای شش بخش و 812 آبادی است. قدمت شیراز با توجه به لوح های گلی به دست آمده از تخت جمشید به چند هزار سال می رسد. بر مبنای این اطلاعات كه توسط پروفسور « هرتسفلد» و دكتر « اشمیت» كشف و توسط دكتر «جرج كامرون» خوانده شد، از شیراز به صورت « شی – رَ – ایز – زی – ایش» در این لوح ها سخن رفته است ؛ و به این ترتیب سندی قاطع مبنی بر قدمت چند هزار ساله ی شیراز به دست آمد.

در میان معانی متفاوتی كه برای واژه شیراز ذكر شده آنچه مستندتر به نظر می رسد این است كه

«شیراز» نام فرزند «تهمورث» باشد كه بنیانگزار شهر بود و نامش روی یكی از لوح های گلی تخت جمشید به خط میخی ایلامی دیده شده است.

برخی دیگر نیز این نام را تركیبی از دو كلمه « شیر» به معنی خوب و « راز» هم ریشه ی رز یا مو گرفته اند. گروهی دیگر راز به معنی اسرار را مورد توجه قرار داده و شیراز را « شهر راز» معنی كرده اند. برخی نیز به كلمه ی شیر به عنوان حیوانی قدرتمند و نیز خوراكی مفید توجه داشته و شیراز را مقتبس از این معانی دانسته اند.

برخی مراكز دیدنی: حرم شاهچراغ (ع) ، ارگ كریم خانی، حافظیه ، سعدیه ، بازار وكیل ، حمام وكیل ، دروازه قرآن ، موزه نارنجستان قوام، باغ ارم، موزه سنگ های تاریخی، موزه قاجار، موزه علوم، دانشگاه شیراز، مسجد جامع عتیق، مسجد نو، مسجد نصیرالملك ، امامزاده ابراهیم ، تكیه سبزپوشان ، امامزاده سید علاءالدین حسین ، بقعه پیربناب ، بقعه سید تاج الدین غریب ، سید الحرمین، بقعه بی بی زینبیه، بقعه بی بی فاطمه، عمارت هفت تنان ، باغ عفیف آباد ، خانه زینت الملوك ،  بقعه امامزاده اسماعیل، كلیسای حضرت شمعون غیور، آرامگاه آبش خاتونف آرامگاه بابا كوهی ، آرامگاه خواجوی كرمانی ، آرامگاه سیبویه ، آرامگاه شاه شجاع ، آرامگاه و موزه كریم خان زند ، بازار حاجی ، آب انبار حاجی آقاجانی و ...

فسا

فسا با مساحتی معادل 4205 كیلومتر، 4/3 درصد از كل مساحت استان را در بر گرفته است. فسا در فاصله 164 كیلومتری شیراز قرار دارد و از شمال به شیراز و استهبان، از غرب به شیراز و جهرم، از جنوب به جهرم و از شرق به داراب و استهبان محدود است. مركز آن فسا و شهرهای زاهد شهر و ششده از دیگر شهرهای آن است. براساس سرشماری سال 1378، جمعیت این شهرستان 194305 نفر بوده است.

برخی مراكز دیدنی: تل ضحاك، تل نعلكی ، قمپ آتشكده ، تل سیاه ، سنگ قنبر (سلمان)، آثار باستانی چهل چشمه، امامزاده زاهد، آثار باستانی منطقه جلیان، تنگ مج و غارگبری، منطقه باستانی كوزه گر خانه، تل نخودی، اتلال خرمن كوب، عمارت نقاره خانه.

فسا چنان كه از لوح های گلی تخت جمشید كه توسط پروفسور « ژرژ كامرون» خوانده شد، بر می آید در زمان هخامنشیان شهری آباد بود و « باشیا» یا « پسه» نامیده می شد. این واژه به تدریج به پسا تبدیل شد و با ورود اعراب، معرب این واژه یعنی «فسا» جایگزین نام اولیه شد.

کتاب میراث فرهنگی استان فارس

تهیه و تنظیم: زهره پری نوش - سایت تبیان