می‌خوای گناه نكنی؟

نقش محاسبه در یاد معاد

مراقبْ، كسی است كه رقبه و گردن می‌كشد و ناظر بر كار دیگری است؛ چنانكه در جلسه آزمون مراقبان گردن می‌كشند و تمام رخدادهای آزمون‌شونده را زیر نظر می‌گیرند.

به انسان دستور داده‌اند مراقب شؤون ظاهر و باطن خود باشد؛ یعنی نفس خود را زیر نظر بگیرید و از آن حسابر‌سی داشته باشد. در این صورت اگر خلاف‌ها بیش از صواب‌ها باشد باید نقصان را جبران كرد و اگر صواب‌ها بیشتر باشد باید شكرگزاری كرد.

ضرورت مراقبت برای آن است كه انسان موجودی است كه هر آن احتمال سقوط دارد و از یاد قیامت فاصله می‌گیرد. خدای سبحان به پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) سفارش اكید دارد: "فلا یصدّنّك عنها مَن لا یؤمِن بها و اتّبع هواهُ فترْدی"(1)؛ زنهار مردمی كه به قیامت ایمان ندارند و پیرو هوای نفس‌اند تو را از آن روز هولناك باز ندارند و غافل نكنند وگرنه هلاك خواهی شد. هوای نفس، انسان را هم از توجه به مبدأ باز می‌دارد و هم از عنایت به معاد.

اعتقاد به معاد گرچه از نظر قرآن ضروری است و برای فرزانگان ضرورت خضوع در برابر آن را به همراه دارد، لیكن بیشتر مردم گرفتار بیم و امیدند و تا ضرورت پاداش و كیفر مطرح نباشد تن به ایمان و عمل صالح نمی‌دهند. از این رو بت پرستان حجاز كه به وجود خداوند و خالقیّت او اعتقاد داشتند، ولی به معاد ایمان نداشتند، به راهزنی و آدم كشی فخر می‌كردند. مهم‌ترین عامل بازدارنده‌ی‌ بشر از معاصی خدا همان ایمان به مسؤولیت در قیامت است؛ یعنی ایمان به محكمه عدل و داد و یاد آن صحنه‌‌ هولناك كیفر الهی.

وقتی یاد قیامت از جان انسان رخت بربست وی گرفتار هلاكت می‌شود و در عذاب دردناك گرفتار خواهد آمد: "لهم عذاب شدید بما نسوا یومَ الحساب"(2)؛ چون روز حساب را فراموش كردند به عذا ب سخت معذب خواهند شد.

گروهی كه معرفتشان اندك است می‌پندارند تحقق وعده‌‌ قیامت بسیار دور است، اما آنان كه مظهر صفات خدایند و از غیب آگاهند آن را نزدیك می‌بینند: "إنّهم یرونهُ بعیداً . و نراه قریباً."(4) اولیای الهی هم‌اكنون از عذاب جهنم هراس دارند و هراس كنونی سبب می‌شود كه در قیامت شعله آتش را نبینند و صدای زفیر و شهیق جهنم را نشنوند: "لا یسمعون حسیسها و هم فی ما اشتهتْ أنفسهم خالدون. لایحزنهم الفزَعُ الأكبر و تتلقّیهم الملائكة هذا یومكم الّذی كنتم توعَدون"(5)؛ آنان هرگز صدای جهنّم را نشنوند و هیچگاه فزع اكبر و هنگامه بزرگ قیامت محزونشان نخواهد ساخت. امیر مؤمنان علی (علیه‌السلام) در این زمینه می‌فرماید: "اكرمَ أسماعَهم أن تسمع حسیس نارٍ أبداً"(6)؛ خدای سبحان گوش آنان را گرامی داشت كه صدای جهنم را بشنوند. از این‌رو هرگز صدای دوزخ هر چند مرحله ضعیف آن را هم نمی‌شنوند.

پی‌نوشت‌ها:

1- سوره‌‌ طه، آیه‌‌ 16.

2- سوره‌‌ ص، آیه‌‌ 26.

3- نهج البلاغه، خطبه 176.

4- سوره‌‌ معارج، آیات 6 ـ 7.

5- سوره‌‌ انبیاء، آیات 102 ـ 103.

6- نهج البلاغه، خطبه‌‌ 183.

منبع:

معاد در قرآن، آیة‌الله جوادی آملی،‌بخش یكم، ص 34 .

گروه دین و اندیشه تبیان، هدهدی.